Luke 20 Cross References - WestSaxon990

¹ [Note: Cum intrasset iesus in templum. accesserunt ad eum principes sacerdotum & seniores populi dicentes In qua potestate hec facis. B. ] Ða wæs anum dæge geworden þa he þt folc on þam temple lærde & him bodude þa comun þara sacerda ealdras & þa boceras ² & to him cwædon; Sege us on hwylcum anwalde wyrcst þu ðas þing. oððe hwæt ys se ðe þe þisne anwald sealde; ³ Ða cwæþ he him to &sware; & ic ahsige eow än word &swariað me. ⁴ wæs iohannes fulluht of heofone. hwæðer þe of mannum; ⁵ Ða þohton hig betwux him & cwædon; Gÿf we secgað þt he sy of heofone. he cwyð to üs hwi ne gelyfde ge him; ⁶ Gyf we secgað þt he sy of mannum. eall folc us hænð hi wiston gere þt iohannes wæs witega; ⁷ Ða &swaredon hig þt hig nyston hwanun he wæs; ⁸ Ða cwæð se hælend him to ne ic eow ne secge on hwylcum anwalde ic þas þing wyrce; ⁹ [Note: Dixit iesus discipulis suis parabolam hanc. Homo quidam plantauit uineam & locauit eam agricolis. B. ] He ongan þa ðis big-spel to þam folce cweðan; Sum man plantude him wingeard & hine gesette mid tilium. & he wæs him feor manegum tidum; ¹⁰ Ða on tide he sende hys þeow to þam tilium þt hig him sealdon of þæs wingeardes wæstme. þa swungon hig þæne & idelne hine for-leton; ¹¹ Ða sende he oðerne þeow þa beoton hig ðæne & mid teonum gewæcende hine forleton idelne; ¹² Þa sende he þridan. þa wurpon hig ut þæne gewundudne; ¹³ Ða cwæð þæs wingeardes hlaford hwæt do ic. ic asënde minne leofan sunu wenunga hine hig for-wandiað þonne hig hine geseoþ; ¹⁴ Ða hine þa tilian gesawun hig þohton betwux him & cwædon; Her ys se yrfe-weard. cumaþ uton hine ofslean þt seo æht ure sy; ¹⁵ & hig hine of þam wingearde awurpon ofslegene; Hwæt deð þæs wingeardes hlaford. ¹⁶ he cymð. & for-spilð þa tilian. & sylþ þæne wingeard oðrum; Hïg cwædon þa hig þis gehyrdon þt ne gewurþe; ¹⁷ Ða beheold he hig & cwæð; Hwæt is þt awriten is. þone stan þe ða wyrhtan awurpon. þës is geworden on þære hyrnan heafod; ¹⁸ Ælc þe fylþ ofer þæne stän byð for-bryt. ofer þæne þe he fylð. he to-cwyst; ¹⁹ Ða sohton þara sacerda ealdras & þa boceras hyra handa on þære tïde on hine wurpun. & hig adredon him þt folc; Soðlice hi ongeton þt he þis big-spell to him cwæð; ²⁰ Ða sendun hig mid searwum þa ðe riht-wise lëton þt hig hine gescyldgudun & þt hig hine gesealdon þam ealdron to döme & to þæs deman anwalde to fordemanne; ²¹ Ða ahsodon hig hine & cwædon. läreow. we witun þt þu rihte sprycst & lærest. & for nanon men ne wandast. ac godes weg on soðfæst-nesse lærst. ²² Ys hit riht þt man þam casere gafol sylle þë nä; ²³ Þa cwæð he to him þa he hyra fäcen onget; Hwi fandige mïn; ²⁴ Ywaþ me anne peninc hwæs anlicnesse hæfþ he. & ofer-gewrit; Ða cwædon hig þæs caseres; ²⁵ Ða cwæð he to him; Agyfað þam casere þa ðing þe ðæs caseres synt. & gode þa ðing þe godes synt. ²⁶ Ða ne mihton hig his word befön beforan þam folce. þa suwudon hig wundrigende be his &sware; ²⁷ [Note: Ðys god-spel sceal on wodnes dæg ofer pente-costen. Accesserunt ad iesum quidam saduceorum qui negant esse resurrectionem. A. ] Ða genealæhton sume of saduceum. þa ætsacað þæs æristest (sic) & ahsodon hine ²⁸ & cwædon; Läreow moyses us wrat gif hwæs broðor byð dead & wïf hæbbe. & se byð butan bearnum þt his broðor nime his wïf & hys broþor sæd awecce; ²⁹ Seofon gebroðru wæron & se forma nam wïf. & wæs dead butan bearnum; ³⁰ Ða nam oðer hig & wæs dead butan bearne; ³¹ Ða nam se þridda hig. & swa ealle seofone. & nän sæd ne læfdon & wæron deade. ³² Þa ealra ytemest wæs þt wïf dead; ³³ On þam æryste hwylces hyra wïf biþ þt; ³⁴ Ða cwæþ se hælend to him. þysse worulde bearn wifiað & beoð to giftum gesealde; ³⁵ Ða ðe synt þære worulde wyrðe. & ærystes of deaðum ne giftigeaþ hi ne wif ne lædað ³⁶ ne ofer þt sweltan ne magon. hig synt soðlice englum gelice. & hig synt godes bearn þonne hig synt ærystys bearn. ³⁷ for-þam þe soðlice dëade arisað. & moyses æt-ywde wið anne beig-beam swa he cwæð; Drihten abrahammes god. & isaaces god. & iacobes god. ³⁸ nys god deadra ac lybbendra. ealle hig him lybbað; ³⁹ Ða &swarudon him sume þara bocera & cwædon. läreow. wel þu cwæde. ⁴⁰ & hig hine leng ne dorston ænig þing ahsian; ⁴¹ Þa cwæð he to him; Hwi secgað hig þt crist sy dauides sunu. ⁴² & dauid cwyð on þam sealme. drihten. sæde to minum drihtne site on mine swiðran healfe. ⁴³ oð þt is asette þïne fynd to fot-sceamole þinra fota; ⁴⁴ Dauid hine clypað drihten & humeta ys he hys sunu; ⁴⁵ Ða sæde he hys leorning-cnihtum. eallum folce gehyrendum; ⁴⁶ Warniað wið þa boceras ða þe wyllað on gegyrlum gän. & lufiað gretinga on stræte. & þa yldstan setl on gesamnungum & þa forman hlininga on gebeorscypum. ⁴⁷ þa forswelgað wydywyna hus. hiwgende lang gebed. þa onfoð maran genyþerunge;

¹ [Note: æfter matheus gerecednysse. liber generationis filii dauid. filii abraham. B. ] her is on cneorisse-böc hælendes cristes dauides suna. Abrahames suna.

²³ Soðlice seo fæmne hæfð on innoðe & heo cenð sunu; & hi nemnað his naman. emanuhel. þt ys gereht on ure geþeode god mid us;

² & cwædon. hwær ys se iudea cyning þe acenned ys; Soðlice wë ge-sawon hys steorran on east-dæle. & we comon us him to ge-eadmedenne; ³ Ða herödes þt gehyrde ða wearð he gedrefed & eal hierosolim-waru mid him. ⁴ & þa gegaderode herodes ealle ealdras þæra sacerda & folces writeras. & axode hwær crist acenned wære; ⁵ Ða sædon hi him. on iudeiscere bethlem; Witodlice þus ys awriten. þurh þone witegan; ⁶ And þu bethleem iudea-land. witodlice ne eart þu læst on iuda ealdrum. of ðe forðgæð se here-toga se þe recð min folc israhel; ⁷ Herodes þa clypode on sunder-spræce ða tungel-witegan. & befran hi georne hwænne se steorra him æt-eowde. ⁸ And hë asende hï to bethlem & ðus cwæð; Farað & axiað geornlice be þam cilde. & þonne ge hyt gemetað cyþað eft me. þt ic cume & me to him gebbide; ⁹ Ða hi þt gebod gehyrdon þa ferdon hi. & soþlice se steorra þe hi on east-dæle gesawon. him beforan ferde. oð he stod ofer þær þt cild wæs; ¹⁰ Soþlice þa ða tungel-witegan þone steorran gesawon. fægenodon swyðe myclum gefean. ¹¹ & gangende into þam huse hi gemetton þt cild mid marian hys meder. & hi aðenedon hi. & hi to him gebædon. And hi üntyndon hyra gold-hordas. & him lac brohton. þt wæs gold. & recels. & myrre; ¹² And hi afengon &sware on swefnum. þt hi eft to herode ne hwyrfdon. ac hi on oðerne weg on hyra rïce ferdon; ¹³ [Note:Ecce angelus domini apparuit. Corp. Ðys god-spel sceal on cylda-mæsse dæg. A. Apparuit angel[us] domini in somnis iosep dicens Accipe p[ue]rum et matrem eius. B.] Þa hi þa ferdon. þa æt-ywde drihtnes engel iosepe on swefnum. & þus cwæð. aris & nim þt cild. & his modor. & fleoh on egypta land. & beo þær oð þt ic ðe secge; Toweard ys. þt herodes secð þt cild to forspillenne; ¹⁴ Hë aras þä & nam þt cild & his modor on niht. & ferde on egyptum. ¹⁵ & wæs þær oð herodes forð-sið. þt wære gefylled. þt ðe fram drihtne ge-cweden wæs þurh ðone witegan. of egyptum ic minne sunu geclypode; ¹⁶ Ða wæs herodes swyðe gebolgen. forþam þe he bepæht wæs fram þam tungel-witegum. & he asende þa & ofsloh ealle þa cild þe on bethleem wæron & on eallum hire gemærum. fram twy-wintrum cilde. & binnan þam æfter þære tïde þe he ge-axode fram ðam tungel-witegum;

¹⁷ And soðlice þa com stefn of heofenum. & þus cwæð; Her is min se gecorena sunu on þam me gelicode;

⁷ Ða hi üt-eodon soþlice þa ongan se hælynd secgan be iohanne & cwæþ to þære menigeo; Hwi eode gë üt on wesðen geseon winde awegyd hreod. ⁸ oððe hwï eode gë üt geseon mann hnescum gyrlum gescrydne. Nu þa þe synt hnescum gyrlum gescryddne. synt on cyninga husum; ⁹ Ac hwæt eode ge ut witegan geseon. ic eow secge eac maran þonne witegan;

⁹ Ac hwæt eode ge ut witegan geseon. ic eow secge eac maran þonne witegan; ¹⁰ Ðes ys soþlice be þam awryten ys. nü ic sënde minne engyl beforan þïne ansyne. së ge-gearwað þinne weg beforan þe. ¹¹ Soþlice ic eow secge ne aräs be-twyx wïfa bearnum mära iohanne fulwihtere; Soðlice se þe læssa ys. ys on heofena rice him mära; ¹² Soþlice fram iohannes dagum fulwihteres oð þis heofena rïce þolað nead & strece nimað þt; ¹³ Soþlice ealle witegan & æ witegudun oð iohannes ¹⁴ & gyf ge wyllað gelyfan. he ys helïas þe to cumenne ys. ¹⁵ Se ðe eäran hæbbe to gehyrynne gehyre; ¹⁶ Soþlice hwam telle ic þas cneorysse gelice. heo ys gelïc sittendum cnapun on foretige. þa hrymað to hyra efengelicon ¹⁷ & cweþað. we sungun eow & ge ne frïcudun. we cwiþdun & gë ne weopun; ¹⁸ Soþlice iohannes cöm. ne etende. ne drincende. & hi cwædun he hæfð deoful-seocnysse; ¹⁹ Mannes sunu cöm etende & dryncynde & hï cweðaþ. hër ys ettul mann & wïn-drincende. mänfulra & synfulra freond. & wisdom ys geriht-wisud fram heora bearnum;

²² Ðeah ic secge inc. tyro & sydöne byþ forgyfendlicur on domes dæg þonne eow. ²³ & þü capharnaum. cwystþu bystþu üp-ahafen oþ heofen. ac þu nyþer-færst oþ helle; Forþam gyf on sodomum wæron gedöne þä mægnu þe gedöne synt on þe. witodlice hï wunedun oþ þysne dæg; ²⁴ Ðeah-hwæþere ic secge eow þt sodum-wara lande byð forgyfenlicre on domes dæg þonne þe;

³² & swa hwylc swa cwyð word ongën mannes sunu him byð forgyfen; Se þe soðlice cwyþ ongen haligne gast ne byð hyt hym forgyfen. ne on þisse worulde ne on þære toweardan;

⁵ & þa he hyne ofslean wolde hë a-dred him þt folc for þam þe hig hæfdon hyne for ænne witegan;

² hwi forgymað þine leorning-cnihtas. ure yldrena lage ne þweað hi hyra handa þonne hïg mete þicgeað; ³ Ða andsworode he him & hwi forgyme gë godes bebod for eowre lage.

¹⁰ & he þa ðam menegum to-gædere geclypedum. þus cwæð gehyrað & ongytaþ

¹⁴ Lætað hi hig synt blinde. & blindra latteowas; Se blinda gyf he blindne læt hig feallað begen on ænne pytt;

¹ [Note:Ðys sceal on wodnes-dæg on þære eahtoðan wucan ofer pentecosten. Accesserunt ad iesum pharisei & saducei temptantes & rogauerunt eum. A.] & þa genealæhton him to farisei & saducei & hyne costodon & bædon þt he him sum tacen of heofone æt-ywde.

⁴ Seo yfele cneoryss & unriht-hæmende. tacen secþ & hyre ne byð geseald buton ionas tacen þæs witegan & him forlætenum he ferde.

⁶ & þa sæde he gymað & warniað fram beorman fariseorum & saduceorum. ⁷ Þa ðohton hig betwux him & cwædon. namon we hlafas mid us.

¹² þa ongeton hig þt hë ne sæde warniað fram hlafa beorman ac fram lare fariseorum & saduceorum;

⁵ Him þa gyt sprecendum & soþlice þa beorht-wolcn hig ofer-scean. & þa efne com stefn of þam wolcne & cwæþ; Her ys min leofa sunu. on þam me wel gelicaþ. gehyrað hyne;

¹¹ Ða &swarode he hym. witodlice helias ys to-weard & he ge-edniwað ealle þing; ¹² Soþlice ic eow secge þt helias cöm & hig hyne ne ge-cneowon; Ac hig dydon ymbe hyne swa hwæt swa hig woldon. & swa ys mannes sunu. eac fram him to þrowigenne;

²⁵ þa cwæð he gyse he deð. & þa he com into þam huse. þa cwæð se hælend; Hwæt þincð þe symon. æt hwam nimað cyningas gafol oððe toll. of hyra bearnum. hwæðer ðe of fremedum;

²⁷ þeah-hwæþere þt we hi ne ge-unrotsigeon gang to þære sæ. & wurp þinne angel ut & nim þone ærestan fisc & hys muþ ge-opena þu fintst ænne wecg on him. nim þone & syle for me & for þe;

²⁸ Þa se þeowa üt-eode hë ge-mëtte hys efen-þeowan. se him sceolde än hund penega. & he nam hyne þa & forþrysmede hyne & cwæð; Agyf þt þu me scealt;

² Gewordenre gecwydrædene þam wyrhtum he sealde ælcon ænne penig wiþ hys dæges worce. he asende hig on hys wïn-geard;

²³ [Note: Ðys sceal on wodnes-dæg on þære fiftan wucan ofer pentecosten. Cum uenisset iesus in templum accesserunt ad eum princeps sacerdotum & seniores populi dicentes. A. ] Ða he com into þam temple þa comon þara sacerda ealdras him to & cwædon; On hwylcre mihte wyrcsð þu þas þing & hwa sealde þe þisne an-weald. ²⁴ þa answarode se hælend him & cwæð. & ic ahsige eow anre spræce; Gyf ge me þa spræce secgeað. þonne secge ic eow on hwylcum anwealde ic þas þing wyrce; ²⁵ Hwæðer wæs iohannes fulluht þe of heofonum þe of mannum; Ða cwædon hig be-twux him. gyf we secgaþ of heofone. þonne cwyð he for-hwam ne gelyfde ge him;

²⁵ Hwæðer wæs iohannes fulluht þe of heofonum þe of mannum; Ða cwædon hig be-twux him. gyf we secgaþ of heofone. þonne cwyð he for-hwam ne gelyfde ge him;

²⁵ Hwæðer wæs iohannes fulluht þe of heofonum þe of mannum; Ða cwædon hig be-twux him. gyf we secgaþ of heofone. þonne cwyð he for-hwam ne gelyfde ge him; ²⁶ Gyf we secgað of mannum wë on-drædað þis folc; Ealle hig hæfdon iohannem for anne witegan;

²⁶ Gyf we secgað of mannum wë on-drædað þis folc; Ealle hig hæfdon iohannem for anne witegan;

²⁶ Gyf we secgað of mannum wë on-drædað þis folc; Ealle hig hæfdon iohannem for anne witegan; ²⁷ Ða &swaredon hig & cwædon. we nyton. þa cwæð he. ne ic eow ne secge of hwylcum anwealde ic þas þing wyrce;

²⁷ Ða &swaredon hig & cwædon. we nyton. þa cwæð he. ne ic eow ne secge of hwylcum anwealde ic þas þing wyrce;

²⁷ Ða &swaredon hig & cwædon. we nyton. þa cwæð he. ne ic eow ne secge of hwylcum anwealde ic þas þing wyrce; ²⁸ Hu þincð eow an mann hæfde twegen suna þa cwæð he to þam yldran suna ga & wyrce to-dæg on minum wingerde; ²⁹ Ða cwæð he ic nelle eode þeh syðþan to þam wingerde. ³⁰ þa cwæð he ealswa to þam oðrum; Ða &swarode se him & cwæð hlaford ic gä. & ne eode swa-þeah; ³¹ Hwæðer þara twegra dyde þæs fæder willan. þa cwædon hig se æftera. þa cwæð se hælend to him; Soð ic eow secge þt manfulle & myltystran gað beforan eow on godes rice; ³² Iohannes com on rihtwisnesse wege. & ge ne ge-lyfdon him; Witodlice manfulle & myltys[t]ran gelyfdon & ge ge-sawon & ne dydon syðþan nane dædbote þt ge gelyfdon on him; ³³ [Note: Ðys sceal on þære oðre wucan innan lenctene on frige-dæg. Homo erat pater familias. A. ] Ge-hyraþ nu oþer big-spel. Sum hiredes ealdor wæs së plantode wingerd & betynde hyne. & sette þær-on win-wringan & getimbrode anne stypel & gesette þone mid eorþtylion. & ferde on elþeodignysse; ³⁴ Þa ðara weastma tid ge-nealæhte þa sende he hys þeowas tö þam eorðtylion. þt hig onfengon his wæstmas;

³⁴ Þa ðara weastma tid ge-nealæhte þa sende he hys þeowas tö þam eorðtylion. þt hig onfengon his wæstmas;

³⁴ Þa ðara weastma tid ge-nealæhte þa sende he hys þeowas tö þam eorðtylion. þt hig onfengon his wæstmas; ³⁵ Ða namon hig hys þeowas & swungon sumne. sumne hig of-slogun. sumne hig of-torfodun;

³⁵ Ða namon hig hys þeowas & swungon sumne. sumne hig of-slogun. sumne hig of-torfodun; ³⁶ Ða sende he eft oðre þeowas selran þonne þa ærran wæron. ða dydon hig þam gelice;

³⁶ Ða sende he eft oðre þeowas selran þonne þa ærran wæron. ða dydon hig þam gelice; ³⁷ Æt nehstan he sende hys sunu him to & cwæð; Hig for-wandiað þt hig ne don minum suna swa;

³⁷ Æt nehstan he sende hys sunu him to & cwæð; Hig for-wandiað þt hig ne don minum suna swa; ³⁸ Witodlice þa ða tylian þone sunu gesawun. þa cwædon hig be-twyx him; Ðes ys yrfenuma uton gän & ofslean hyne & habban us hys æhta;

³⁸ Witodlice þa ða tylian þone sunu gesawun. þa cwædon hig be-twyx him; Ðes ys yrfenuma uton gän & ofslean hyne & habban us hys æhta; ³⁹ Ða namon hig & ofslogon hyne & awurpon wið-utan þone win-geard;

³⁹ Ða namon hig & ofslogon hyne & awurpon wið-utan þone win-geard; ⁴⁰ Hwæt deþ ðes wingeardes hlaford þam eorþ-tylion þonne he cymð;

⁴⁰ Hwæt deþ ðes wingeardes hlaford þam eorþ-tylion þonne he cymð; ⁴¹ Ða cwædon hig he fordeð þa yfelan mid yfele & gesett hys wingerd myd oþrum tilion þe him hys wæstm hyra tidon agyfon;

⁴¹ Ða cwædon hig he fordeð þa yfelan mid yfele & gesett hys wingerd myd oþrum tilion þe him hys wæstm hyra tidon agyfon; ⁴² Ða cwæð se hælynd ne rædde ge næfre on gewritum. Se stan þe ða timbriendan awurpon ys geworden to þære hyrnan heafde; Ðys ys fram drihtne gewordyn. & hyt ys wundorlic on urum eagum.

⁴² Ða cwæð se hælynd ne rædde ge næfre on gewritum. Se stan þe ða timbriendan awurpon ys geworden to þære hyrnan heafde; Ðys ys fram drihtne gewordyn. & hyt ys wundorlic on urum eagum. ⁴³ forþam ic secge eow þt eow byð ætbroden godes rice. & byð ge-seald þære þeode þe hys earnað; ⁴⁴ And seþe fylþ uppan þysne stan he byð tobrysed; & he to-brysð þone ðe he onuppan fylð;

⁴⁴ And seþe fylþ uppan þysne stan he byð tobrysed; & he to-brysð þone ðe he onuppan fylð; ⁴⁵ Þa þæra sacerda ealdras & þa pharisei hys (sic) big-spel gehyrdon þa ongeton hig þt he hit sæde be him; ⁴⁶ Hi sohton hyne & ondredon þt folc forþam þe hi hæfdon hyne for ænne witegan;

⁴⁶ Hi sohton hyne & ondredon þt folc forþam þe hi hæfdon hyne for ænne witegan;

³ & sende his þeowas & clypode þa gelaðodan to þam gyftum þa noldon hï cuman; ⁴ Ða sende he eft oðere þeowas & sæde þam gelaþedon; Nü ic gegearwode mine feorme. mine fearras & mine fugelas synt ofslegene. & ealle mine þing synt gearwe. cumað to þam gyftum; ⁵ Ða forgymdon hig þt & ferdun. sum to his tune. sum to hys manggunge; ⁶ & þa oþre namon hys þeowas & mid teonan geswencton & ofslogon; ⁷ Ða se cyning þt ge-hyrde þa wæs he yrre & sende hys here to & fordyde þa man-slagan & hyra burh forbærnde.

⁷ Ða se cyning þt ge-hyrde þa wæs he yrre & sende hys here to & fordyde þa man-slagan & hyra burh forbærnde. ⁸ Þa cwæð he to hys þeowum. witodlice þas gyfta synt earwe ac þa ðe gelaþode wæron ne synt wyrþe; ⁹ Gað nü witodlice to wega gelætum & clypiaþ to þisum gyftum swa hwylce swa ge gemeton; ¹⁰ Ða eodon þa þeowas üt on þa wegas & gegaderedon ealle ða þe hig gemetton göde & yfele. þa wærun þa gyft-hus mid sittyndum mannum gefyllede. ¹¹ Ða eode se cyning in þt he wolde geseon þa ðe þær sæton. þa geseah he þær ænne mann þe wæs (sic) mid gyftlicum reafe gescryd. ¹² Þa cwæð he la freond humeta eodest þu in & næfdest gyftlic reaf; Ða gesuwode he

¹² Þa cwæð he la freond humeta eodest þu in & næfdest gyftlic reaf; Ða gesuwode he ¹³ & se cyning cwæþ to hys þënon gebindað hys handa & hys fet & wurpaþ hyne on þa uttran þystro. þær byþ wop & toþa gristbitung; ¹⁴ Witodlice manega synt gelaþode & feawa gecorene; ¹⁵ [Note: Ðys godspel sceal on xxiii. wucan ofer pentecosten. Abeuntes pharisei consilium inierunt ut caperent iesum in sermone. A. ] Ða ongunnon þa pharisei rædan þt hig woldon þone hælend on hys spræce befon

¹⁵ [Note: Ðys godspel sceal on xxiii. wucan ofer pentecosten. Abeuntes pharisei consilium inierunt ut caperent iesum in sermone. A. ] Ða ongunnon þa pharisei rædan þt hig woldon þone hælend on hys spræce befon ¹⁶ þa sendon hi him hyra leorning-cnihtas tö mid þam herodianiscum & þus cwædon; Lareow we witon þt þu eart soðfæst & þu lærst godes weg mid soðfæstnysse & ðu ne wandast for nänon menn. ne þu ne be-sceawast nanes mannes had;

¹⁶ þa sendon hi him hyra leorning-cnihtas tö mid þam herodianiscum & þus cwædon; Lareow we witon þt þu eart soðfæst & þu lærst godes weg mid soðfæstnysse & ðu ne wandast for nänon menn. ne þu ne be-sceawast nanes mannes had;

¹⁶ þa sendon hi him hyra leorning-cnihtas tö mid þam herodianiscum & þus cwædon; Lareow we witon þt þu eart soðfæst & þu lærst godes weg mid soðfæstnysse & ðu ne wandast for nänon menn. ne þu ne be-sceawast nanes mannes had; ¹⁷ Sege us hwæt þincð þe. ys hyt alyfed þt man casere gaful sylle þe na.

¹⁷ Sege us hwæt þincð þe. ys hyt alyfed þt man casere gaful sylle þe na.

¹⁷ Sege us hwæt þincð þe. ys hyt alyfed þt man casere gaful sylle þe na. ¹⁸ þa se hælend hyra facn gehyrde þa cwæð he la licceteras hwi fandige ge min

¹⁸ þa se hælend hyra facn gehyrde þa cwæð he la licceteras hwi fandige ge min

¹⁸ þa se hælend hyra facn gehyrde þa cwæð he la licceteras hwi fandige ge min

¹⁸ þa se hælend hyra facn gehyrde þa cwæð he la licceteras hwi fandige ge min ¹⁹ ætgywað me þæs gafoles mynyt. ða brohton hi him anne peninc;

¹⁹ ætgywað me þæs gafoles mynyt. ða brohton hi him anne peninc;

¹⁹ ætgywað me þæs gafoles mynyt. ða brohton hi him anne peninc; ²⁰ Ða cwæð se hælend to him hwæs anlicnys ys þis & ðis ofer-gewrit;

²⁰ Ða cwæð se hælend to him hwæs anlicnys ys þis & ðis ofer-gewrit;

²⁰ Ða cwæð se hælend to him hwæs anlicnys ys þis & ðis ofer-gewrit; ²¹ Hig cwædon þæs casyres; Ða cwæð he. agyfað þam casere þa þing þe ðæs casyres synt & gode þa ðing þe godes synt;

²¹ Hig cwædon þæs casyres; Ða cwæð he. agyfað þam casere þa þing þe ðæs casyres synt & gode þa ðing þe godes synt;

²¹ Hig cwædon þæs casyres; Ða cwæð he. agyfað þam casere þa þing þe ðæs casyres synt & gode þa ðing þe godes synt;

²¹ Hig cwædon þæs casyres; Ða cwæð he. agyfað þam casere þa þing þe ðæs casyres synt & gode þa ðing þe godes synt; ²² Þa hig þt ge-hyrdon þa wundrodon hig & forleton hyne & ferdon onweg;

²² Þa hig þt ge-hyrdon þa wundrodon hig & forleton hyne & ferdon onweg;

²² Þa hig þt ge-hyrdon þa wundrodon hig & forleton hyne & ferdon onweg; ²³ On þam dæge comon to him saducei. þä secgeað þt nän æryst ne sy. & hig axodon hyne ²⁴ & cwædon. lareow moyses sæde gif hwa dead syg & bearn næbbe þt his broðor nyme hys wif & stryne him bearn;

²⁴ & cwædon. lareow moyses sæde gif hwa dead syg & bearn næbbe þt his broðor nyme hys wif & stryne him bearn; ²⁵ Witodlice mid us wærun seofun gebroþru. & se forma fette wif & forðferde & læfde hys breþer his wif butan bearne;

²⁵ Witodlice mid us wærun seofun gebroþru. & se forma fette wif & forðferde & læfde hys breþer his wif butan bearne; ²⁶ & se oðer ealswa & se þrydda oþ ðone seofoþan.

²⁶ & se oðer ealswa & se þrydda oþ ðone seofoþan. ²⁷ þa æt siþemestan forþferde þt wif

²⁷ þa æt siþemestan forþferde þt wif ²⁸ hwylces þæra sufona byð þt wif on þam æriste. ealle hig hæfdon hig;

²⁸ hwylces þæra sufona byð þt wif on þam æriste. ealle hig hæfdon hig; ²⁹ Ða &swarode se hælend hym & cwæð ge dweliað & ne cunnon halige ge-writu ne godes mægen;

²⁹ Ða &swarode se hælend hym & cwæð ge dweliað & ne cunnon halige ge-writu ne godes mægen; ³⁰ Witodlice ne wifiað hig. ne hig ne ceorliað on þam æryste. ac hig synt swylce godes englas on heofone;

³⁰ Witodlice ne wifiað hig. ne hig ne ceorliað on þam æryste. ac hig synt swylce godes englas on heofone; ³¹ Ne rædde ge be deadra manna æryste. þt eow fram gode gesæd wæs. ³² Ic eom abrahames god. & isääces god. & iacobes god. nys god na deadra ac lybbyndra. ³³ [Note: Ðys sceal on þære wucan ofer pentecosten. Accesserunt ad iesum saducei & interrogauit eum unus ex eis legis doctor temptans eum. A. ] þa þt folc þt gehyrde þa wundrudon hig hys lare; ³⁴ Þa þa phariseiscean gehyrdon þt he het þa saduceiscan stylle beon. þa eodon hig togædere

³⁴ Þa þa phariseiscean gehyrdon þt he het þa saduceiscan stylle beon. þa eodon hig togædere ³⁵ & än þe wæs þære æ-ys lareow axode hyne & fandode hys þus cweðende; ³⁶ La lareow hwæt ys þt mæste bebod on þære æ; ³⁷ Ða cwæð se hælend. lufa drihten þinne god on ealre þinre heortan. & on ealre þinre sawle. & on eallum þinum mode. ³⁸ þis ys þt mæste & þt fyrmyste bebod; ³⁹ Oþyr ys þysum gelic. lufa þinne nehstan swa swa þe sylfne; ⁴⁰ On þysum twam bebodum byþ gefylled eall seo æ; ⁴¹ Þa þa pharisciscean (sic) gegaderude wærun. þa [quoth] se hælynd. ⁴² hwæt þincð eow be criste hwæs sunu ys he; Hig cwædun dauides; ⁴³ Ða cwæð se hælend; hwi clypað dauid hyne on gaste drihtyn & cwyð; ⁴⁴ Drihten cwæð to minum drihtne. site on mine swyþran healfe. oðþt ic gesette þine fynd þe to fot-scamole; [Note: MS. sceamole, alt. to scamole. ] ⁴⁵ Gyf dauid hyne on gaste dryhten clypað. hu ys he hys sunu; ⁴⁶ Ða ne mihton hig him nan word &swarian. ne nan ne dorste of ðam dæge hyne nan þing mare axigean;

¹ Þa spræc se hælynd to þam folce & to hys leorningcnyhton ² & [quoth]. boceras & pharisei sætun ofer moyses lareow-setl.

⁵ Ealle heora worc hig doð þt menn hi geseon; Hig to-brædað hyra heals-bæc & mærsiað heora reafa fnadu; ⁶ Hig lufigeað þa fyrmystan setl on gebeorscypum. & þa fyrmystan lareow-setl on gesomnungum. ⁷ & þt hig man grete on strætum & þt menn hig lareowas nemnon;

¹³ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on þære nygeðan wucan ofer pentecosten. Dixit iesus turbis iudeorum & principibus sacerdotum. Ue autem uobis scribe & pharisei. A. ] Wa eow bocyras & pharisei licceteras forþam ge belucað heofona rice. beforan mannum; Ne gë in ne gaþ ne ge ne geþafiað þt oðre ingan;

²⁶ Eala þu blinda phariseus. clænsa æryst þt wið-innan ys calicys & discys þt hyt si clæne þt wið-utan ys; ²⁷ Wa eow bocyras & pharisei liccetteras. forþam ge synt gelice hwitum byrgenum þa þinceað mannum ütan wlitige & hig synt innan fulle deadra bana. & ealre fylþe; ²⁸ & swa ge ætywað mannum utan rihtwise. innan ge synt fulle liccettunge & unrihtwisnesse;

³⁰ & ge cweþað gyf we wærun on ure fædera dagum. nære we heora geferan on þæra witegena blodes gyte; ³¹ Witodlice ge synt eow sylfum to ge-wittnysse. þt ge synt þæra bearn. ðe ofslogon þa witegan. ³² & gefylle gë þt gemet eowra fædera; ³³ Eala ge næddran & næddrena cynn. hu fleo gë fram helle dome; ³⁴ [Note: Ðys godspel sceal on sancte stefanes mæsse-dæg. Ecce ego mitto ad uos. A. ] Ic sende to eow witegan & wise bocyras. & ge hig ofsleað & hoð & swingað on eowrum gesomnungum. & ge hig ehtað of byrig on byrig ³⁵ þt ofer eow cume ælc riht-wis blod þe wæs agoten ofer eorþan. fram abelys blode þæs rihtwisan. oð zacharias blod barachias suna. þone gë ofslogon betwyx þam temple & þam weofode; ³⁶ Soþ ic eow secge ealle þas þing cumaþ ofer þas cneorisse; ³⁷ Eala ierusalem eala gerusalem þu þe witegan of-slihst & mid stanum oftorfast þa ðe to þe asende synt; Swiðe oft ic wolde þine bearn gegaderigan swa seo henn hyre cicenu under hyre fyþeru gegaderað. & þu noldest;

¹⁴ [Note: Ðys godspel gebyrað on sancte syluestres mæsse-dæge & to oðra confessorum. Homo quidam peregre proficiscens uocauit. A. ] Sum mann ferde on elþeodinysse. & clypode hys þeowas & betæhte hym hys æhta

³ Ða wæron gesamnode þa ealdras þæra sacerda & hlafordas þæs folces to ðæra sacerda ealdres botle. þe wæs ge-nemned kaiphas. ⁴ & hig hæfdon mycel ge-mot þt hig woldon þone hælend mid [Note: MS. mit. ] facne besyrwan & ofslean; ⁵ Hig cwædon witodlice sume þt hyt ne mihte beon on þam freols-dæge. þe læs to mycel styrung wurde on þam folce;

⁴⁹ & he ge-nealæhte hrædlice to þam hælende & cwæð; Hal beo þu lareow. & he cyste hyne; ⁵⁰ Ða cwæð se hælend to him; Eala freond to hwan be-com þü; Ða ge-nealæhton hig & þone hælend genamon;

⁵⁵ On þære tide cwæð se hælend to þam folce; Eall-swa to þeofe ge synt cumene mid swurdum. & mid sahlum me to nymenne; Dæghwamlice ic sæt mid eow on þam temple & lærde eow. & ge me ne namon;

² & hig læddon hyne gebundenne & sealdon hyne þam pontiscean pilate þam deman;

²¹ Ða &wyrde se dema & sæde heom; Hwæþerne wylle ge þt ic forgyfe eow of þisum twam; Ða cwædon hig. barrabban; ²² Þa cwæð pilatus to heom; Witodlice hwæt do ic be þam hælende. þe is crist genemned; Ða cwædon hig ealle. sy he on rode ahangen; ²³ Ða cwæð se dëma to heom. witodlice hwæt yfeles dyde þes; Hi ða swiþor clypodon þus cweðende; Sy he ahangen; ²⁴ Ða geseah pilatus þt hyt naht ne fremode ac gewurde mare gehlyd. þa genam he wæter & þwoh hys handa be-foran þam folce & cwæð. un-scyldig ic eom fram þyses rihtwisan blode ge ge-seoð; ²⁵ Ða &swarode eall þt folc & cwæð; Sy hys blod ofer us & ofer ure bearn;

² & hi gymdon hwæþer he on reste-dagum gehælde. þt hi hine gewregdon;

⁵ & hi besceawiende mid yrre ofer hyra heortan blindnesse ge-unrët cwæð to þam men; Aþene þine hand. & he aþenede hi. þa wearð his hand ge-hæled sona;

¹⁵ & he him bead & cwæð; Lociað & warniað fram pharisea & herodes hæfe;

³⁴ Þa cwæð he togædere geclypedre menegu mid his leorning-cnihtum; Gif hwa wyle me fyligean wið-sace hine sylfne & nime his cwylminge & folgige më;

²³ Þa cwæð se hælend to his leorning-cnihton hine beseonde. swyþe earfoðlice on godes rice gað þa þe feoh habbað;

²⁷ Ða com he eft to hierusalem. & þa he on þam temple eode him to genealæhton þa heah-sacerdos & boceras & ealdras ²⁸ & þus cwædon; On hwylcum anwealde dest þu ðas þing. & hwa sealde þe ðisne anweald þt þu ðis dö; ²⁹ Þa cwæð se hælend & ic ahsige eow änre spræce &swariað me. & ic secge eow þonne on hwylcum anwealde ic þis dö; ³⁰ Hweðer wæs iohannes fulluht þe of heofone. þe of mannum &swariað me; ³¹ Ða þohton hi & cwædon betweox him. gif we secgað of heofone. he segð üs hwi ne ge-lyfde ge him. ³² gif we secgað of mannum. we on-drædaþ þis folc. ealle hi hæfdon iohannem þt he wære soðlice witega; ³³ Þa &swaredon hi þam hælende & cwædon we nyton; Ða cwæð se hælend. ne ic eow ne secge on hwylcum anwealde ic þas þing dö;

³³ Þa &swaredon hi þam hælende & cwædon we nyton; Ða cwæð se hælend. ne ic eow ne secge on hwylcum anwealde ic þas þing dö;

¹ Ða ongan he him big-spell reccan. sum mann him plantode wingeard & be-tynde hine. & dealf anne seað & getimbrode ænne stypel & gesette hine mid eorð-tilium. & ferde on elþeodignysse; ² Þa sende he to þam tiligum his þeow on tide þt he þæs wïngeardes wæstm onfenge;

² Þa sende he to þam tiligum his þeow on tide þt he þæs wïngeardes wæstm onfenge; ³ Ða swungon hi þæne. & forleton hine idel-hende;

³ Ða swungon hi þæne. & forleton hine idel-hende; ⁴ And eft he him sende oðerne þeow. & hi þone on heafde gewundodon & mid teonum geswencton;

⁴ And eft he him sende oðerne þeow. & hi þone on heafde gewundodon & mid teonum geswencton; ⁵ And eft he him sumne sende & hi þæne of-slogon. & manega oþre. sume hi beoton. sume hi of-slogon;

⁵ And eft he him sumne sende & hi þæne of-slogon. & manega oþre. sume hi beoton. sume hi of-slogon; ⁶ Þa hæfde he þa gyt ænne leofostne sunu. þa sende he æt nehstan him þæne & cwæð; Witodlice minne sunu hig for-wandiað;

⁶ Þa hæfde he þa gyt ænne leofostne sunu. þa sende he æt nehstan him þæne & cwæð; Witodlice minne sunu hig for-wandiað; ⁷ Ða cwædon þa tilian him be-tweonan; Her is se yrfe-numa. uton ofslean hine. þonne bið ure seo yrfeweardnes;

⁷ Ða cwædon þa tilian him be-tweonan; Her is se yrfe-numa. uton ofslean hine. þonne bið ure seo yrfeweardnes; ⁸ Hi þa ofslogon hine. & wurpon wið-utan þone wïn-geard;

⁸ Hi þa ofslogon hine. & wurpon wið-utan þone wïn-geard; ⁹ Hwæt deð þæs wïngeardes hlaford. he cymð & fordeð þa tiligean. & sylð oþron þone wïngeard;

⁹ Hwæt deð þæs wïngeardes hlaford. he cymð & fordeð þa tiligean. & sylð oþron þone wïngeard; ¹⁰ Ne rædde ge þis gewrit. Se stän þe þa wyrhtan awurpon þes ys geworden on þære hyrnan heafod.

¹⁰ Ne rædde ge þis gewrit. Se stän þe þa wyrhtan awurpon þes ys geworden on þære hyrnan heafod. ¹¹ þis ys fram drihtne geworden & hit is wundorlic on uron eagum; ¹² Þa smeadon hi þt hi gefengon hine & hi ondredon þa menigu. hi on-cneowon þa þt he þis bigspell to him sæde hi ferdon þa & hine forleton;

¹² Þa smeadon hi þt hi gefengon hine & hi ondredon þa menigu. hi on-cneowon þa þt he þis bigspell to him sæde hi ferdon þa & hine forleton; ¹³ [Note: Ðys sceal on þære xxiiii. wucan ofer pentecosten. A. ] Þa sendon hi to him sume of phariseum & herodianum þt hi befengon hine on his worde; ¹⁴ Ða comon hi & þus mid facne cwædon; Lareow. we witon þt þu eart soðfæst & þu ne recst be ænegum menn. ne besceawast þu manna ansyne. ac þu godes weg lærst on soð-fæstnysse; Alyfð gaful to syllanne þam casere

¹⁴ Ða comon hi & þus mid facne cwædon; Lareow. we witon þt þu eart soðfæst & þu ne recst be ænegum menn. ne besceawast þu manna ansyne. ac þu godes weg lærst on soð-fæstnysse; Alyfð gaful to syllanne þam casere ¹⁵ hwæðer þe we ne syllað; Þa cwæð he & heora lot-wrenc-ceaste wiste. hwi fandige mïn bringað më þone pening þt ic hine geseo. ¹⁶ þa brohton hi him þa sæde he him; Hwæs is þeos anlicnys & þis ge-writ. hi cwædon. ðæs caseres; ¹⁷ Ða cwæð se hælend to him. agyfað þam casere þa ðing þe þæs caseres synd. & gode þa ðe godes synd. þa wundrodon hi be þam;

¹⁷ Ða cwæð se hælend to him. agyfað þam casere þa ðing þe þæs caseres synd. & gode þa ðe godes synd. þa wundrodon hi be þam; ¹⁸ Þa comon him to sad[u]cei þa secgað þt ærist ne sÿ & hine ahsodon & þus cwædon; ¹⁹ Lareow. moyses us wrat. gif hwæs broðor dead bið & læfð his wïf & næfð nan bearn. þt his broðor nime his wïf & his broðor sæd wecce;

¹⁹ Lareow. moyses us wrat. gif hwæs broðor dead bið & læfð his wïf & næfð nan bearn. þt his broðor nime his wïf & his broðor sæd wecce; ²⁰ Eornostlice seofon gebroþru wæron. & se æresta nam wïf & wearð dead nä læfedum sæde;

²⁰ Eornostlice seofon gebroþru wæron. & se æresta nam wïf & wearð dead nä læfedum sæde; ²¹ And þa nam se oðer hi. & wearð dead. ne së sæd ne læfde; Gelice se þridda

²¹ And þa nam se oðer hi. & wearð dead. ne së sæd ne læfde; Gelice se þridda ²² & ealle seofon hi hæfdon & sæd ne læfdon; Ealra æftemest þa forð-ferde þt wif;

²² & ealle seofon hi hæfdon & sæd ne læfdon; Ealra æftemest þa forð-ferde þt wif; ²³ On þam æriste. hwylces þara seofona bið þt wïf. hi ealle hi hæfdon;

²³ On þam æriste. hwylces þara seofona bið þt wïf. hi ealle hi hæfdon; ²⁴ Þa &swarode him se hælend hu ne dweligað ge. forþam þe ge nyton þa halgan gewritu ne godes mægen;

²⁴ Þa &swarode him se hælend hu ne dweligað ge. forþam þe ge nyton þa halgan gewritu ne godes mægen; ²⁵ Soðlice þonne hi of deaðe arisaþ. ne wifiaþ hi. ne ne gyftigeað. ac hi synt swylce godes englas on heofonum;

²⁵ Soðlice þonne hi of deaðe arisaþ. ne wifiaþ hi. ne ne gyftigeað. ac hi synt swylce godes englas on heofonum; ²⁶ Be þam deadum þt hi arïson. ne rædde ge on moyses bec hu god to him cwæþ. ofer þone gorst-beam; Ic eom abrahames god. & isääces god. & iacobes god. ²⁷ nis god deadra ac he hys lybbendra; Soðlice swyþe ge dweligeað: ²⁸ [Note: Ðys godspel sceal on frigedæg on þære twelftan wucan ofer pentecosten. Interrogauit iesum unus de scribis quid esset primum omnium mandatum. A. ] Ða genealæhte him än of þam bocerum þe he gehyrde hi smeagende & geseah þt he him wel andswarode. & ahsode hine hwæt wære ealra beboda mæst; ²⁹ Þa &swarode he him. þt is þt mæste bebod. ealra israhel gehyr urne drihten god. he is [an god] ³⁰ and lufa þinne drihten god. of ealre þinre heortan. & of ealre þinre sawle. eallum þinum möde. & of eallum þinum mægene. þt is þt fyrmeste bebod; ³¹ Soðlice is oðer þissum gelic; lufa þinne nehstan swa þe sylfne. nys oðer märe bebod; ³² Ða cwæþ se bocere. lareow. well þü on soþe cwæde. þt an god is. & nis oðer butan him ³³ & ðæt he si gelufod of ealre heortan. & of eallum andgyte. & of ealre sawle. & of ealre strengðe. & lufigean his nehstan swa hine sylfne. þæt is mare eallum on-sægdnyssum & offrungum; ³⁴ Ða se hælend geseah þt he him wislice andwyrde he sæde him ne art þu feorr fram godes rïce. & hine ne dorste nan mann ahsian;

³⁴ Ða se hælend geseah þt he him wislice andwyrde he sæde him ne art þu feorr fram godes rïce. & hine ne dorste nan mann ahsian; ³⁵ Ða cwæþ se hælend on þam temple lærende; Hu secgað þa boceras þt crist sy dauides sunu; ³⁶ Dauid sylf cwæþ to þam halgan gaste. drihten cwæþ to minum drihtne. sïte on mine swyðran healfe. oð ic þïne fÿnd asette to fot-sceamole þinra föta; ³⁷ Dauid sylf nemde hine drihten. & hwanon is he his sunu; And mycel menegu hine luflice gehyrde. ³⁸ þa sæde he him on his lare; Warniað fram bocerum. þa wyllað on ge-gyrlum gän & beon on straætum grete. ³⁹ & on fyrmostum lareow-setlum. sittan on ge-samnungum & þa fyrmestan setl on ge-beor-scipum ⁴⁰ þa ðe wudewena hus for-swelgað mid heora langsuman gebede. þa onfoð lengestne döm;

³¹ Soðlice nu þu on innoðe ge-eacnast. & sunu censt & his naman hælend genemnest; ³² Se byð mære & þæs hehstan sunu genemned. & him sylþ drihten göd his fæder. dauides setl. ³³ & he ricsað on ecnesse on Iacobes hüse. & hys rïces ënde ne byþ; ³⁴ Ða cwæð maria to þam engle. hu gewyrð þis forðam ic were ne on-cnäwe; ³⁵ Ða &swarode hyre se engel; Se halga gast on þe becymþ & þæs heahstan miht þe ofer-sceadað. & forðam þt hälige ðe of þe acenned byð byþ godes sunu genemned

⁷⁶ And þu cnapa byst þæs hehstan witega genemned. þu gæst beforan drihtnes ansyne. his wegas gearwian;

¹ [Note: Ðis sceal on mydde wyntres mæssenyht to þære forman mæssan. A. Exiit edictum a cessare augusto. B. ] Soþlice on þam dagum wæs geworden gebod fram þam casere augusto. þt eall ymbe-hwyrft wære to-mearcod;

¹¹ forþam to-dæg eow ys hælend acenned. se is drihten crist on dauides ceastre;

¹ [Note: Ðis ge-byrað on sætern-dæg to æw-fæstene ær myddan wyntra. Anno quinto decimo. A. ] Soðlice þam fifteoðan geare þæs caseres anwealdes tiberïï. begymendum þam pontiscan pilate iudëa-þeode. feorðan dæles rïca galilëë herode. filippo his breþer feorðan dæles rïca. Iturie. & þæs rïces traconitidis & lisania abilïne feorþan dæles rïca.

²² Ða se hælend gecneow hyra geþancas he &swariende cwæþ to him. hwæt þencege on eowrum heortum.

⁸ Soþlice he wiste hyra geþancas. & he sæde þam men þe ða for-scruncenan hand hæfde. arïs & ständ her amiddan; Þa aräs he & stöd;

²⁶ Ac hwi ferde ge þæne witegan geseon. witodlice ic eow secge he is mara þonne witega; ²⁷ Ðes is be þam þe awriten is. nu ic asende minne engel beforan þine ansyne. se ge-gearwað þinne weg beforan þe. ²⁸ Soþlice ic eow secge. nis betwüx wïfa bearnum nan mærra witega þonne iohannes se fulluhtere; Se þe is læssa on godes rïce. se is his mara.

²⁸ Soþlice ic eow secge. nis betwüx wïfa bearnum nan mærra witega þonne iohannes se fulluhtere; Se þe is læssa on godes rïce. se is his mara. ²⁹ & eall folc þis gehyrende sundor-halgan god heredon & gefullede on iohannes fulluhte;

²⁹ & eall folc þis gehyrende sundor-halgan god heredon & gefullede on iohannes fulluhte; ³⁰ Soþlice þa sundor-halgan & þa ægleawan forhogodon þæs hælendes geþeaht on him sylfon. na fram þam hælende gefullode; ³¹ Hwam telle ic gelïce þisse cneorisse men. & h[w]am synt hi gelice; ³² Hi synt gelice cildum on stræte sittendum & specendum betwux him & cweðendum; We sungon eow be hearpan. & ge ne saltudun. we heofdun & ge ne weopun; ³³ Soþlice iohannes cöm se fulluhtere hläf ne ætende ne wïn drincende. & ge cweðað. deofol-seocnysse he hæfð; ³⁴ Mannes sunu cöm. etende & drincende. & ge cweþað þes man is swelgend & wïn dringcende. män-fullra and synfulra freond; ³⁵ And wisdom is geriht-wisud on eallum his bearnum;

¹ Syððan wæs geworden þt he ferde þurh þa ceastre & þt castel. godes rïce prediciende & bodiende. & hi twelfe mid [hym]

³⁵ Ða cöm stefen of þam genipe and cwæð; Þes ys mïn leofa sunu. gehyrað hyne;

¹² Ic eow secge þt sodom-waron on þam dæge bið forgyfenlicre þonne þære ceastre; ¹³ Wa þe corozam. wa þe bethsäida. forþam gif on tyro & on sidöne gewordene wæron þa menegu þe on eow gedone synt. gefyrn hig on hæran & on axan hreowsunge dydon; ¹⁴ Ðeah-hwæþere tïro & sydöne on þam dæge byð forgyfenlicre þonne eow;

¹⁶ And sume his fandodon & gyrndon of heofone tacnys of him; ¹⁷ Ða he geseah hyra geðancas he cwæð; Ælc rïce on hyt sylf to-dæled byð. toworpen & þt hus ofer þt hus fealð;

⁴³ Wä eow fariseum ge þe lufiað þa forman heah-setl on ge-samnungum & gretinga on stræte;

⁴⁷ Wa eow ge þe timbriað witegena byrgena. eower fæderas hig of-slögon ⁴⁸ eallunga ge cyðað. & ge þafiað eower fædera weorcum. forþam hig ofslogon hig. & ge timbriað hira byrgena; ⁴⁹ Forþam cwæð godes wisdöm. ic sende to him witegan & apostolas. & hig of-sleað hig. & ehtað ⁵⁰ þt ealra witegena blod sy ge-soht. þe wæs agoten of middan-geardes fruman. fram þisse cneorysse.

⁵³ Ða he him þis to cwæð. þa ongunnun ða farisei & þa ægleawan hefilice him agen standan & his muð dyttan ⁵⁴ & embe hine syrwan. secende sum þing of his muðe þt hig hine wregdun.

⁵⁴ & embe hine syrwan. secende sum þing of his muðe þt hig hine wregdun.

¹ mycelum weredum him embe standendum þt hig hine trædun; Ða cwæð he to his leorning-cnihtum warniað wið farisea lare þt is licetung;

⁴⁷ Soþlice þæne þeow þe his hlafordes willan wiste & ne dyde æfter his hlafordes willan. he biþ witnad manegum witum; ⁴⁸ Ðone þeow þe his willan nyste & þeah dyde he bit witnad feawum witum; Ælcum þe mycel geseald is. him man mycel to-secð. & æt þam þe hig micel befæstun hig mycel biddað;

¹⁷ Þa he þis sæde. þa sceamode ealle his wiðer-winnan. & eall folc geblissode on eallum þam ðe wuldor-fullice fram him ge-wurdon;

³⁴ Eala hierusalem hierusalem. þu ðe þa witegan of-slyhst. & hænst. þa ðe to þe asende synt. hu oft ic wolde þïne bearn gegaderian swa se fugel deð his nest under his fiðerum & þu noldest;

⁷ Ða sæde he sum big-spel be þam in-gelaðudan. gymende hu hig þa fyrmestan setl gecuron & þus cwæð;

¹⁸ Ic arïse. & ic fare to mïnum fæder. & ic secge him; Eäla fæder ic syngode on heofenas. & beforan þe.

⁸ Ða herede se hlaford þære unriht-wisnesse tungerefan. forþam þe he gleawlice dyde. forþam ðe ðisse worulde bearn. synd gleawran þises leohtes bearnum on þisse cneoresse;

²⁷ hig ætun. & drüncon. & wifodon. & wæron to gyftum gesealde. oð þæne dæg þe noe on erke [Note: over an erasure. ] eode. & flöd cöm & ealle forspilde;

³⁸ Þa hrymde he & cwæð; Eala hælend dauides sunu gemiltsa me; ³⁹ & þa ðe fore-stopun hine þreadon þt he suwude; Ðæs þe ma he clypode. dauides sunu gemiltsa me;

¹² [Note: Ðys godspel sceal on sancte gregorius mæsse-dæg. Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam. A. Homo quidam nobilis habiit in regionem longinquam accipere sibi regnum & reuerti. B. ] Witodlice he cwæð. sum æþel-boren man ferde on fyrlen land þt he him rïce onfenge & eft agën come;

²⁷ Ðeah-hwæþere þa mine fynd þe noldon þt ic ofer hig rixude. lædað hider & of-sleað hig beforan me.

³⁵ Þa læddon hig hine to þam hælende. & hyra reaf wurpon ofer þæne folan. & þæne hælend on-ufan setton. ³⁶ & þa he for. hi strehton under hine hyra rëaf on þam wege. ³⁷ & þa he ge-nealæhte to oliuëtes muntes nyðer-stïge. þa ongunnon ealle þa menego geblissian. & mid mycelre stefne god heredon be eallum þam mihtum þe hig gesawun. ³⁸ & cwædon; Gebletsud sy se cyning þe com on drihtnes naman. syb sy on heofenum. & wuldor on heahnessum; ³⁹ Ða cwædon sume of þam fariseum to him; Läreow. cid þinum leorningcnihtum; ⁴⁰ Ða cwæþ he to him. Ic eow secge þeah þas suwigen stanas clypiað; ⁴¹ [Note: Ðys godspel gebyrað on þære endlyftan wucan ofer pentecosten. Cum adpropinquaret iesus hierosolimam uidens ciuitatem fleuit super illam. A. ] & þa he ge-nealæhte & geseah þa ceastre. he weop ofer hig

⁴⁵ Ða ongan he of þam temple ut-drïfan þa syllendan & ða bicgendan. ⁴⁶ & him to cwæð; Hit ys awriten þt min hus ys gebed-hüs. ge hit worhton to sceaðena scræfe. ⁴⁷ & he wæs dæg-hwamlice on þam temple lærende; Soþlice þara sacerda ealdras & þa boceras & þæs folces ealdor-men smeadon hu hig hine fordon mihton.

⁴⁷ & he wæs dæg-hwamlice on þam temple lærende; Soþlice þara sacerda ealdras & þa boceras & þæs folces ealdor-men smeadon hu hig hine fordon mihton. ⁴⁸ & hig ne fundon hwæt hi him to gylte dydon; Soðlice eall folc wæs abysgod þe be him gehyrde secgan;

⁵ Ða þohton hig betwux him & cwædon; Gÿf we secgað þt he sy of heofone. he cwyð to üs hwi ne gelyfde ge him;

¹⁴ Ða hine þa tilian gesawun hig þohton betwux him & cwædon; Her ys se yrfe-weard. cumaþ uton hine ofslean þt seo æht ure sy;

¹⁹ Ða sohton þara sacerda ealdras & þa boceras hyra handa on þære tïde on hine wurpun. & hig adredon him þt folc; Soðlice hi ongeton þt he þis big-spell to him cwæð; ²⁰ Ða sendun hig mid searwum þa ðe riht-wise lëton þt hig hine gescyldgudun & þt hig hine gesealdon þam ealdron to döme & to þæs deman anwalde to fordemanne;

²² Ys hit riht þt man þam casere gafol sylle þë nä;

²⁶ Ða ne mihton hig his word befön beforan þam folce. þa suwudon hig wundrigende be his &sware;

³⁹ Ða &swarudon him sume þara bocera & cwædon. läreow. wel þu cwæde. ⁴⁰ & hig hine leng ne dorston ænig þing ahsian;

³⁶ Waciað on ælcere tïde & bidað þt ge wurðe syn. þt ge þas towerdan þing for-fleon. & standan beforan mannes suna;

² & þara sacerda ealdras & þa boceras smeadon hu hig hine forspildon; [Soðlice hig adredon him þt folc;]

³⁷ Soðlice ic eow secge þt gyt scyl beon gefylled þt be me awriten is. & þt he mid rihtwisum getëald wæs. witudlice þa þing þe be me synt habbað ende;

⁶¹ þa drihten bewende hïne & beseah to petre. Ða gemunde petrus drihtnes wordes þe he cwæð. þt ðu mïn æt-sæcst. þriwa to-dæg ær se hana cräwe;

⁶⁸ þeh ic eow ahsige ge ne &swariað më ne ne forlætað;

² & agunnon hyne wregan & cwædon; Ðisne we gemëtton for-hwyrfende ure þeode. & for-beodende þt man þam casere gafol ne sealde. & segð þt he sï crist cyning;

⁴⁴ & cwæð to him; Þis synt þa word þe ic spæc to eow þa ic wæs þa gyt mid eow forþam þe hit is neod þt beon ealle þing gefyllede þe be me awritene synt on moyses æ. & on witegum & on sealmum be më;

⁶ Mann wæs fram gode asend. þæs nama wæs iohannes.

¹⁵ [Note: Ðys godspel gebyrað þrym wucon ær myddan wyntran on þone frige-dæg. Iesus testimonium. A. ] Iohannes cyþ gewitnesse be him & clypaþ þus cweðende. þes wæs þe ic sæde. Se ðe to cumenne is æfter me. wæs geworden beforan me. forðam he wæs ær þonne ïc; ¹⁶ And of his gefyllednesse we ealle onfengon gyfe for gyfe. ¹⁷ for-þam þe æ wæs geseald þurh moysen. & gyfu; & soþfæstnes is geworden þurh hælend crist. ¹⁸ Ne geseah næfre nan mann god butan se acenneda sunu hit cyðde se is on his fæder bearme ¹⁹ [Note: Ðys gebyrað on þone sunnan-dæg ær myddan wyntra. Miserunt iudei sacerdotes & leuites. A. Miserunt iudei sacerdotes & leuitas ab ierosolimis ad iohannen dicentes tu quis es. B. ] & þt is Iohannes gewitnes; Ða þa iudeas sendon hyra sacerdas & hyra diaconas fram gerusalem to him þt hi axsodon hine & þus cwædon; Hwæt eart þu. ²⁰ & he cyðde & ne wið-soc & þus cwæð; Ne eom ic na crist; ²¹ And hig axsodon hine & þus cwædon. eart ðu elïas & he cwæð ne eom ic hit; Ða cwædon hï. eart ðu witega. & he andwyrde & cwæð nïc. ²² Hig cwædon to him hwæt eart þu þt we andwyrde bringon þam ðe us to þe sendon. hwæt segst þu be þe sylfum; ²³ Hë cwæð. ic eom clypiendes stëfn on westene; Gerihtað drihtnes weg swa se witega isaias cwæð; ²⁴ And þa þe þær äsende wæron. þa wæron of sundor-halgon. ²⁵ & hig axsodon hine & cwædon to him. hwi fullast þu. gif þu ne art [cryst]. ne helïgas ne wïtega; ²⁶ Iohannes him &swarode. ic fullige on wætere. tomiddes eow stöd þe ge ne cunnon. ²⁷ he is þe æfter me toweard is; Se wæs geworden be-foran me. ne eom ic wyrðe þt ic unbinde his sceo-þwang; ²⁸ Ðas ðing wæron gewordene on bethanïa begeondan iordanen þær iohannes fullode;

³⁰ þes is be ðam ic sæde æfter më cymð wer þe me beföran geworden wæs. forðam þe he wæs ær ðonne ic.

³⁴ & ic geseah & gewitnesse cyðde þt þes is godes sunu;

¹⁸ Ða &swaredon him þa iudeas. & cwædon hwylc tacn æt-ywst þu üs forðam þe þu ðas ðing dest;

²⁴ Se hælend. ne geswutelode hine sylfne him for-ðam he cuðe hi ealle ²⁵ & for-þam him næs nan þearf þt ænig man sæde gewitnesse be men. he wiste witodlice hwæt wæs on men;

² Ðës com to him on niht. & cwæð to him. rabbi þt is lareow. we witon þt þu cöme fram gode. ne mæg nan man þas tacn wyrcan þe ðu wyrcst buton god beo mid him;

¹⁶ [Note: Ðys sceal on oðerne pentecostenes mæsse-dæg. Sic enim deus dilexit mundum. A. ] God lufode middan-eard swa þt he sealde his ancennendan (sic) sunu. þt nän ne forwurðe þe on hine gelyfð. ac hæbbe þt ece lïf; ¹⁷ Ne sende god his sunu on middan-earde þt he demde middan-earde Ac þt middan-eard sy ge-hæled þurh hine.

¹⁹ þt is se döm þt leoht com on middan-eard. & menn lufedon þystro swyþor ðonne þt leoht; Hyra weorc wæron yfele. ²⁰ ælc ðara þe yfele. deð hatað þt leoht. & he ne cymþ to leohte þt his weorc ne syn gerihtlæhte;

²⁶ & comon to iohanne & cwædon to him. rabbï. Se ðe mid þe wæs begeondan iordäne be ðam þu cyðdest gewitnesse nu he fullaþ. & ealle hig cumaþ to him.

³⁵ Fæder lufað þone sunu. & sealde ealle þing on his hand. ³⁶ Se þe gelyfð on sünu. se hæfð ëce lif; Se þe þam suna is ungeleafsum ne gesyhþ he lïf. Ac godes yrre wunað ofer hine;

³⁶ Se þe gelyfð on sünu. se hæfð ëce lif; Se þe þam suna is ungeleafsum ne gesyhþ he lïf. Ac godes yrre wunað ofer hine;

²² ne se fæder ne demð nanum menn Ac he sealde ælcne döm þam suna ²³ þt ealle ar-wurþigeon þone sunu. swa swa hig arwurþigeaþ þone fæder; Se ðe ne arwurðaþ þone sunu. ne arwurþaþ he þone fæder þe hine sende; ²⁴ [Note: Amen amen dico uobis. Quia qui uerbum meum audit & credit ei qui me misit habet uitam eternam. A. ] [S]oð ic secge eow þt se þe min word gehyrð & þam gelyfð þe me sende. Se hæfþ ëce lïf & ne cymþ æt þam dome. ac færð fram deaðe to life; ²⁵ Soð ic secge eow þt seo tid cymð & nu is. þonne þa deadan gehyrað godes suna stefne. & þa lybbað þe hig gehyrað. ²⁶ swa se fæder hæfþ lif on him sylfon swa he sealde þam suna þt he hæfde lif on him syluon. ²⁷ & sealde him anweald þt he moste deman. for-ðam þe he is mannes sunu;

²⁹ & þa þe god worhton farað on lifes æreste. & þa þe yfel dydon on domes æreste;

³³ ge sendon to iohanne & he cyðde soþfæstnesse gewitnesse; ³⁴ Ic ne onfo gewitnesse fram menn. ac þas þing ic secge þt ge syn hale; ³⁵ He wæs byrnende leoht-fæt & lyhtende. ge woldon sume hwile geblissian on his leohte;

⁵⁷ swa swa lybbende fæder me sende & ic lybbe þurh fæder & se ðe me ytt he leofaþ þurh me.

⁴² hu ne cyð (sic) þt ge-writ þt crist cymð of dauides cynne & of bethleem ceastre. þar þar dauid wæs;

³⁹ & se hælend cwæð to him; Ic com on þysne middan-eard to demenne þt þa sceolon geseon. þe ne geseoð. & beon blinde þa þe geseoð;

⁴¹ & manega comon to him & cwædon. witodlice ne worhte iohannes nan tacn. ealle þa þing þe iohannes sæde be þyson wæron soðe

²⁵ & se hælend cwæð to hyre. ic eom æryst & lïf se ðe ge-lyfð on me þeah he dead sy he leofað. ²⁶ & ne swylt nan þara þe leofað & gelyfð on me; Gelyfst þu þyses.

⁴⁷ [Note: Ðys sceal twam dagum ær palm-sunnan dæge. Collegerunt pontifices & pharisei concilium. A. ] Witodlice þa bisceopas & þa pharisei gaderydon gemot & cwædun; Hwæt do we. forþam þes man wyrcð mycel tacn. ⁴⁸ gif we hine forlætaþ ealle gelyfað on hine; & romane cumað & nimað ure land & urne þeod-scipe; ⁴⁹ Hyra an wæs genemned caiphas se wæs ða on gere bisceop & cwæð to him. ge nyton nan þing ⁵⁰ ne ne geþenceað þt us ys betere þt an man swelte for folce & eall þeod ne forwurðe;

¹⁹ nu gyt ys an lytel fyrst & middan-eard me ne gesyhþ; Ge me geseoð forþam ic lybbe & ge lybbað;

¹ [Note: Ðys god-spel ge-byrað to sancte uitalis mæssan. A. Ego sum uitis uera & pater meus agricola est. A. B. ] [I]c eom soð wïn-eard. & min fæder ys eorð-tilia; ² He deð ælc twig aweg on me þe blæda ne byrð; & he feormað ælc þara þe blæda byrþ þt hyt bere blæda ðe swiðor. ³ Nu ge synt clæne for þære spræce þe ic to eow spræc. ⁴ wuniað on me & ic on eow; Swa twig ne mæg blæda beran him-sylf. buton hit wunige on win-earde. swa ge ne magon eäc buton ge wunion on me; ⁵ Ic eom wïn-eard & ge synt twigu; Se ðe wunað on me & ic on him. se byrð mycle blæda. forðam ge ne magon nan ðing don butan me; ⁶ Gif hwa ne wunað on me. he byð aworpen üt swa twig & for-druwað; & hig gaderiað þa & doð on fÿr. & hig for-byrnaÐ; ⁷ [Note: Ðys god-spel sceal on wodnes-dæg ofer ascensio domini. Si manseritis in me & uerba mea in uobis manserint. A. Si manseritis in me & uerba mea in uobis manserint. quodcunque petieritis fiet uobis. B. ] Gyf ge wuniað on me & mine word wuniað on eow. biddað swa hwæt swa ge wyllon & hyt byð eower; ⁸ On ðam ys min fæder geswutelod þt ge beron mycle blæda & beon mine leorning-cnihtas;

¹⁶ Ne gecure ge me ac ic geceas eow; & ic sette eow þt ge gan & blæda beron & eowre blæda gelæston. þt fæder sylle eow swa hwæt swa ge biddað on minum naman;

²⁵ Ac þt seo spræc sy gefylled þe on hyra .æ. awriten ys þt hi hatedon me buton gewyrhton;

²⁰ Ða &swarode se hælend & cwæð; Ic sprece openlice to middan-earde & ic lærde symble on gesomnunge. & on temple þar ealle iudeas togædere comon. & ic ne spæc nan þing digelice.

²⁸ Ða gelæddon hi þone hælend to caiphän on þt domern. hit wæs þa morgen. & hig sylue ne eodon into ðam domerne þt hyg næron besmitene. ac þt hi æton hyra eastron; ²⁹ Þa eode pilatus ut to him & cwæð. hwylce wrohte bringe ge ongean þysne man. ³⁰ hig &swaredon & cwædon to him; Gif he nære yfeldæde. ne sealde we hine ðe; ³¹ þa cwæð pilatus to him; Nimað hine & demað him be eowre .æ. Ða cwædon þa iudeas to him. us nis na alyfed þt we ænine mann ofslean ³² þt þæs hælendes spræc wære gefylled þe he cwæð þa he geswutelode. hwylcon deaðe he swulte;