Matthew 6 Cross References - WestSaxon990

¹ [Note: Adtendite ne iustitia uestra coram hominibus. A. ] Begymað þt ge ne dön eowre riht-wisnesse beforan mannum þt ge sïn geherede fram him; Elles næbbe gë mëde mid eowrum fæder þe on heofenum ys; ² Eornustlice þonne ðu þine ælmessan sylle. ne blawe man byman beforan þe swa liceteras doð on gesomnuncgum & on wïcum þt hi sïn ge-ärwurþode fram mannum; Soð ic secge eow hi onfengon hyra mede; ³ Soþlice þonne þu þïne ælmessan dö. nyte þïn wynstre hwæt dö þin swyþre ⁴ þt þin ælmesse sy on diglum & þin fæder hit agylt þe se þe gesyhþ on diglum; ⁵ & þonne ge eow gebiddon ne beo gë swylce liceteras. þä lufiað þt hïg gebiddon hi standende on ge-somnungum & stræta hyrnum. þæt men hig geseon; Soþ ic secge eow hig onfengon hyra mede; ⁶ Ðu soþlice þonne þu ðe gebidde. gang into þinum hëd-clyfan. & þinre dura belocenre. bide þinne fæder on dihlum. & þin fæder þe ge-syhð on dihlum hyt agylt þe; ⁷ [Note: Orantes autem nolite multum loqui. A. ] Soðlice þonne ge eow gebiddon. nelle ge sprecan fela. swa swa hæðene; Hig wënað þt hi sin gehyrede on hyra menig-fealdan spæce; ⁸ Nellen ge eornostlice him ge-efenlæcan; Soðlice eower fæder wat hwæt eow þearf ys ær þam þe ge hyne biddað; ⁹ Eornustlice gebiddað eow ðus; Fæder üre þu þe eart on heofonum; Si þin nama gehalgod ¹⁰ to-becume þin rïce gewurþe ðin willa on eorðan swa swa on heofonum. ¹¹ ürne gedæghwamlican hlaf syle us to dæg ¹² & forgyf us üre gyltas swa swa wë forgyfað ürum gyltendum ¹³ & ne gelæd þu us on costnunge ac alys us of yfele soþlice; ¹⁴ Witodlice gyf ge forgyfað mannum hyra synna þonne forgyfþ eower se heofenlica fæder eow eowre gyltas; ¹⁵ Gyf ge soðlice ne forgyfað mannum. ne eower fæder ne forgyfð eow eowre synna; ¹⁶ [Note: Ðys gebyrað to capud ieiunii on wodnesdæg. A. B. Cum autem ieiunatis nolite fieri sicut hipochrite tristes. A. ] Soðlice þonne ge fæston. nellon ge wesan. swylce lease licceteras. hig fornymað hyra änsyna þt hig æt-eowün mannum fæstende; Soþlice ic secge eow þt hig onfengon hyra mede; ¹⁷ Ðü soðlice þonne ðu fæste smyra þin heafod. & þweah þine änsyne. ¹⁸ þt þü ne sy gesewen fram mannum fæstende. ac þinum fæder þe ys on diglum. & þin fæder þe gesyhð on dyglum hit agylt þe; ¹⁹ Nellen gë gold-hordian ëow gold-hordas on eorþan. þær öm & moððe hit for-nimð. & þær ðeofas hit delfað & forstelaþ; ²⁰ Gold-hordiað ëow soþlice gold-hordas on heofenan þær naðor öm ne moþðe hit ne for-nimð & ðar þeofas hit ne delfað ne ne for-stelaþ; ²¹ Witodlice þær ðin gold is. þær is ðin heorte; ²² Ðïnes lic-haman leoht-fæt is þin eage. gyf þin eage bið anfeald eall þin lichama bið beorht; ²³ Gif þin eage soþlice bið mänfull eall þin lic-hama byþ ðysterfull; Eornustlice gyf þt leoht þe on ðe is synt þystru. hu mycle beoþ ða þystru; ²⁴ [Note: Ðys sceal on þone syxteoðan sunnan-dæg ofer pentecosten. Nemo potest duobus domini[s] seruire. A. ] Ne mæg nän man twam hlafordum þeowian oððe he soðlice ænne hatað & oðerne lufaþ. oððe he bið änum gehyrsum. & oðrum unge-hyrsum; Ne magon gë gode þeowian & woruld-welan. ²⁵ forþam ic secge eow þt ge ne sin ymbhydige eowre sawle hwæt ge eton. ne eowrum lic-haman mid hwam ge sÿn ymbscrydde; Hü nys seo sawl selre þonne mete & eower lic-hama betera þonne þt reaf; ²⁶ Be-healdað heofonan fuglas forþam þe hïg ne sawað ne hig ne ripað ne hig ne gadriað on berne & eower heofonlica fæder hig fët; Hü ne synt ge selran þonne hig; ²⁷ Hwylc eower mæg soþlice geþencan þt he ge-eacnige ane elne to hys anlicnesse. ²⁸ & to hwi synt ge ymb-hydige be reäfe; Besceawiað æcyres lilian hu hig weaxað. ne swïncað hig ne hig ne spinnað; ²⁹ Ic secge eow soðlice þt furðon salomon on eallum hys wuldre næs ofer-wrigen swa swa än of ðyson; ³⁰ Soþlice gyf æcyres weod þt ðe to dæg is & bið to morgen on fen (sic) asend. god [swa] scryt. eala ge gehwædes geleafan. þam mycle mä he scryt eow; ³¹ Nellen ge eornustlice beon ymbhydige þus cweþende. hwæt ete wë oððe hwæt drïnce we. oþþe mid hwam beo wë oferwrogene; ³² Soþlice ealle þas þing þeoda seceað; Witodlice eower fæder wat þt ge eallra þyssa þinga be-þurfon ³³ eornustlice sëceað ærest godes rice & hys rihtwisnesse. & ealle þas þing eow beoþ þær-to ge-eacnode; ³⁴ Ne beo ge na hogiende ymb þa morgenlican neode. soðlice se morgenlica dæg carað ymb hyne sylfne; Æghwylc dæg hæfð genöh on hys agenum ymbhogan;

² & cwæð; Doþ dæd-bote. soðlice genealæceð heofona rice;

⁴ Ða andswarode se hælend; Hit ys awriten. ne leofað se man be hlafe anum ac be ælcon worde þe of godes muðe gæð;

¹⁰ Ða cwæð se hælend to him. gang þu sceocca on-bæc; Soþlice hit ys awriten. to drihtne þinum gode þu ðe ge-eaðmetsð (sic) & him änum þeowast;

¹⁷ Syððan ongan se hælend bodian & cweðan. doð dæd-bote. soðlice heofona rice genealæcð.

⁶ Eadige synt þa ðe rihtwisnesse hingriað & þyrstað. for-þam þe hï beoð gefyllede;

¹⁶ Swa onlihte eower leoht beforan mannum þt hi geseon eowre gödan weorc. & wuldrian eowerne fæder þe on heofenum ys;

¹⁸ Soþes on eornost ic secge eow. ærþam gewïte heofon & eorðe än .i. oððe än prica. ne gewït fram þære .æ. ærþam ealle þing gewurðan;

²² Ic secge eow soþlice þt ælc þe yrsað hys breþer. byð dome scyldig; Soþlice së þe segð hys breðer þü awordena. he byð geþeahte scyldig; Se þe segð þü stünta se byþ scyldig helle fyres; ²³ Eornostlice gyf þu bringst þine läc to weofode. & þu þær geþencgst þt ðin broðor hæfð ænig þing agën ðë. ²⁴ læt þær þine läc beforan þam altare & gang ær & gesybsuma wið þinne broðer & þonne cum þu syððan & bring þine läc; ²⁵ [Note: Ðis godspel sceal on wodnes-dæg on þære þryddan wucan ofer pentecosten. Esto consentiens aduersario tuo cito dum és in uia cum eo. A. ] Beo þu onbügende þinum wiðer-winnan hraðe þa hwile þe ðu eart on wege mid him þe læs þe ðin wiðer-winna þe sylle þam deman. & se dema þe sylle ðam þëne. & þu sy on cwertern send; ²⁶ Soþes ic secge þe; Ne gæst þu þanone ær ðu agylde þone ytemestan feorðlingc; ²⁷ [Note: Audistis quia dictum est. A. ] Ge gehyrdon þt on ealdum cwydum gecweden wæs; Ne ünriht-hæme ðu ²⁸ soðlice ic secge eow. þt ælc þæra þe wif gesyhð & hyre gewylnað. eallunga þt së ge-syngað on hys heortan;

³⁶ Ne ðu ne swere þurh þin heafod. forþam þe þü ne miht ænne locc gedön hwïtne oððe blacne; ³⁷ Soðlice sï eower spræc hyt ys. hyt ys. hyt nys. hyt nys; Soðlice gyf þær mare byð þt bið of yfele;

⁴⁶ Gyf ge soðlice þä lufiað (sic). hwylce mede habbaþ ge. hü ne doð mänfulle swä;

⁴⁶ Gyf ge soðlice þä lufiað (sic). hwylce mede habbaþ ge. hü ne doð mänfulle swä; ⁴⁷ & gyf ge þt än doð þt ge eowre gebroðra wylcumiaþ. hwæt dö gë mare. hü ne doð hæþene swä; ⁴⁸ Eornustlice beoð fulfremede. swa eower heofonlica fæder is fullfremed;

⁴⁸ Eornustlice beoð fulfremede. swa eower heofonlica fæder is fullfremed;

² Eornustlice þonne ðu þine ælmessan sylle. ne blawe man byman beforan þe swa liceteras doð on gesomnuncgum & on wïcum þt hi sïn ge-ärwurþode fram mannum; Soð ic secge eow hi onfengon hyra mede;

⁴ þt þin ælmesse sy on diglum & þin fæder hit agylt þe se þe gesyhþ on diglum;

⁴ þt þin ælmesse sy on diglum & þin fæder hit agylt þe se þe gesyhþ on diglum; ⁵ & þonne ge eow gebiddon ne beo gë swylce liceteras. þä lufiað þt hïg gebiddon hi standende on ge-somnungum & stræta hyrnum. þæt men hig geseon; Soþ ic secge eow hig onfengon hyra mede;

⁵ & þonne ge eow gebiddon ne beo gë swylce liceteras. þä lufiað þt hïg gebiddon hi standende on ge-somnungum & stræta hyrnum. þæt men hig geseon; Soþ ic secge eow hig onfengon hyra mede; ⁶ Ðu soþlice þonne þu ðe gebidde. gang into þinum hëd-clyfan. & þinre dura belocenre. bide þinne fæder on dihlum. & þin fæder þe ge-syhð on dihlum hyt agylt þe;

⁶ Ðu soþlice þonne þu ðe gebidde. gang into þinum hëd-clyfan. & þinre dura belocenre. bide þinne fæder on dihlum. & þin fæder þe ge-syhð on dihlum hyt agylt þe;

⁸ Nellen ge eornostlice him ge-efenlæcan; Soðlice eower fæder wat hwæt eow þearf ys ær þam þe ge hyne biddað; ⁹ Eornustlice gebiddað eow ðus; Fæder üre þu þe eart on heofonum; Si þin nama gehalgod ¹⁰ to-becume þin rïce gewurþe ðin willa on eorðan swa swa on heofonum. ¹¹ ürne gedæghwamlican hlaf syle us to dæg ¹² & forgyf us üre gyltas swa swa wë forgyfað ürum gyltendum

¹⁴ Witodlice gyf ge forgyfað mannum hyra synna þonne forgyfþ eower se heofenlica fæder eow eowre gyltas;

¹⁴ Witodlice gyf ge forgyfað mannum hyra synna þonne forgyfþ eower se heofenlica fæder eow eowre gyltas; ¹⁵ Gyf ge soðlice ne forgyfað mannum. ne eower fæder ne forgyfð eow eowre synna; ¹⁶ [Note: Ðys gebyrað to capud ieiunii on wodnesdæg. A. B. Cum autem ieiunatis nolite fieri sicut hipochrite tristes. A. ] Soðlice þonne ge fæston. nellon ge wesan. swylce lease licceteras. hig fornymað hyra änsyna þt hig æt-eowün mannum fæstende; Soþlice ic secge eow þt hig onfengon hyra mede;

¹⁸ þt þü ne sy gesewen fram mannum fæstende. ac þinum fæder þe ys on diglum. & þin fæder þe gesyhð on dyglum hit agylt þe;

²² Ðïnes lic-haman leoht-fæt is þin eage. gyf þin eage bið anfeald eall þin lichama bið beorht;

²⁵ forþam ic secge eow þt ge ne sin ymbhydige eowre sawle hwæt ge eton. ne eowrum lic-haman mid hwam ge sÿn ymbscrydde; Hü nys seo sawl selre þonne mete & eower lic-hama betera þonne þt reaf;

²⁷ Hwylc eower mæg soþlice geþencan þt he ge-eacnige ane elne to hys anlicnesse. ²⁸ & to hwi synt ge ymb-hydige be reäfe; Besceawiað æcyres lilian hu hig weaxað. ne swïncað hig ne hig ne spinnað;

³¹ Nellen ge eornustlice beon ymbhydige þus cweþende. hwæt ete wë oððe hwæt drïnce we. oþþe mid hwam beo wë oferwrogene; ³² Soþlice ealle þas þing þeoda seceað; Witodlice eower fæder wat þt ge eallra þyssa þinga be-þurfon

³⁴ Ne beo ge na hogiende ymb þa morgenlican neode. soðlice se morgenlica dæg carað ymb hyne sylfne; Æghwylc dæg hæfð genöh on hys agenum ymbhogan;

² Witodlice ðam ylcan dome þe ge demað eow byð gedëmed. & on ðam ylcan gemete þe ge metaþ. eow byþ gemeten;

⁵ La þu liccetere adö ærest ut þone beam of þinum agenum eagan. & be-hawa þonne þt þu üt adö þt mot of þines broður eagan;

⁷ [Note: Ðys godspel sceal to gang-dagon. Petite et dabitur uobis querite et inuenietis. A. ] Biddaþ & eow bið geseald. seceaþ & ge hit findaþ. cnuciað. & eow biþ ontyned; ⁸ Witodlice ælc þæra þe bit he onfehþ. & se þe secð he hyt fint & þam cnuciendum bið ontyned; ⁹ Hwylc man is of eow gyf his sunu hyne bit hlafes sylst þu him stan

¹¹ Eornustlice nu ge þe yfle synt cunnun gode sylena eowrum bearnum syllan. mycle mä eower fæder þe on heofenum ys syleþ göd þam þe hyne biddað;

²¹ Ne gæð ælc þæra on heofena rice þe cwyþ to me drihten drihten. ac se þe wyrcð mines fæder willan þe on heofenum is. se gæð on heofena rice;

⁴ Ða cwæð se hælend to him. warna þe þt þu hyt nænegum men ne secge; Ac gang æt-eowe þe þam sacerde & bring hym þa lac þe moyses bebead on hyra gecyðnesse;

²⁶ Ða cwæð he to him to hwi synt ge forhte ge lytles geleafan; Ða aras he & bebead þam winde & þære sæ. & þær wearð geworden mycel smyltness;

¹⁴ [Note: Ðis sceal on frige-dæg on þære oðre easter-wucan. Tunc accesserunt ad eum discipuli iohannis dicentes. A. ] Þa genealæhton iohannes leorning-cnihtas to hym & þuss cwædon; Hwi fæste we & þa sundor-halgan gelomlice; Soþlice þine leorning-cnihtas ne fæstað. ¹⁵ & se hælend cwæð to him; Cweþe ge sceolun þæs brydguman cnihtas wepan þa hwile þe se brydguma mid hym byþ; Soðlice þa dagas cumað þt se bryd-guma byð afyrred fram him. & þonne on ðam dagum hig fæstað;

³⁰ And hyra eagan wærun ontynede. & se hælynd bebead him cw[e]þende warniað þt ge hyt nanum men ne secgeon;

³⁸ biddaþ ðæs ripes hlaford þt he sende wyrhtan to his ripe;

¹⁰ ne codd on wege. ne twa tunecan. ne ge-scy. ne gyrde. soþlice se wyryhta ys wyrþe hys metys.

¹⁹ Þonne belæwaþ syllað eow ne þence ge hu oððe hwæt ge sprecun. eow byð geseald soþlice on þære tïde hwæt ge sprecun.

²⁹ hü ne becypað hïg twegen spearwan to peninge. & än of ðam ne be-fylð on eorðan bütan eowrun fæder;

²⁹ hü ne becypað hïg twegen spearwan to peninge. & än of ðam ne be-fylð on eorðan bütan eowrun fæder; ³⁰ And soþlice ealle eowres heafdes loccas synt getealde; ³¹ Ne ondræde ge ge synt selran þonne manega spearuan;

⁴¹ Se þe under-fehð witegan on witegan naman he on-fehþ witygan mede. And se þe under-fehþ rihtwisne on riht-wises naman he onfehþ riht-wises mëde; ⁴² And swa hwylc swa sylþ anne drinc cealdes wæteres änum þyssa lytylra manna on leorningcnihtes naman. Soþ ic secge eow ne amyrð he hys mede;

⁴² And swa hwylc swa sylþ anne drinc cealdes wæteres änum þyssa lytylra manna on leorningcnihtes naman. Soþ ic secge eow ne amyrð he hys mede;

¹⁹ Ne flït he ne he ne hrymð ne nän man ne gehyrþ hys stemne on stræton;

³⁴ La ge næddrena cynryn. hü magon ge god sprecan þonne ge synt yfele; Soþlice of þære heortan willan se muþ spicþ.

⁵⁰ Witodlice swa hwylc swa wyrcþ mines fæder willan þe on heofenan is. he is min broþur & min swustor & mödor;

²² Soþlice þt þe asäwen is on þornum. þt is se þe þt wurd gehyrþ & þonne eornfullness þisse worulde & leasung þissa woruld-welena forþrysmiaþ þt wurd & hit is butan weastme geworden;

⁴⁴ [Note: Ðys godspel sceal to sancta agnan mæssan. Simile est regnum celorum thesauro. A. ] Heofona rice is gelic gehyddum gold-horde on þam æcere þone behyt se man þe hyne fint & for his blysse gæð & sylþ eall þt he ah & gebigþ þone æcer; ⁴⁵ Eft is heofena rice gelïc þam mangere þe sohte þt gode mere-grot ⁴⁶ þa he funde þt än deorwyrðe mere-grot þa eode he & sealde eall þt he ahte & bohte þt meregrot;

²³ & þa he hig forlæten hæfde he eode on þone munt & hyne þær äna gebæd; Soþlice þa hyt æfen wæs he wæs äna þær.

³¹ And þa hrædlice hë gefengc hyne & þus cwæð la lytles geleafan hwi twynedest þu

⁷ la licceteras wel be eow witegode isaias se witega þa he cwæð

³³ Ða cwædon hys leorning-cnihtas hwar nime wë swa fela hlafa on þis wëstene þt wë ge-fyllan swa mycele mænegu

³ & on morgen ge cweþað. to-dæg hyt byþ hreoh weder þeos lyft scinð ünwederlice. nu cunne ge tocnawan heofones hiw. witodlice ge ne magon witan þæra tïda tacnu;

⁶ & þa sæde he gymað & warniað fram beorman fariseorum & saduceorum.

⁸ þa se hælend wiste hyra ge-þancas. he cwæþ to him hwæt þence ge betwux eow. lytles geleafan þt ge hlafas nabbað.

²⁷ witodlice mannes sunu ys to cumenne on hys fæder wuldre mid hys englum. & þonne agylt æghwylcum be hys agenum worce; ²⁸ [Note: Ðys sceal on sæternes-dæg on þære forman lencten wucan. A. ] Soðlice ic secge eow. sume synt her standende. þe deaþ ne onbyrigeað ær hig geseon mannes sunu. cumende on hys fæder rice;

¹⁷ Ða &swarode he him; Eala ge üngeleaffulle & þwyre cneores hu lange beo ic mid eow. hu lange for-bere ic eow. bringaþ hyne to me hider

¹⁷ Gyf he hig ne gehyrð. sege hyt geferræddene; Gyf he hïg ne gehyrð. si he þe swa swa hæþen & mänfull;

²¹ Ðä genealæhte petrus to him & cwæð drihten gyf min broþor syngaþ wið me möt ic him forgyfan oð seofon siþas; ²² Ða cwæþ se hælend. ne secge ic þe oð seofon siðas; Ac oð seofon hund-seofontigon siþon; ²³ [Note: Ðys sceal on þære XXIII. wucan ofer pentecosten. Simile est regnum celorum regi qui uoluit rationem ponere cum seruis suis. A. ] For-þam ys heofena rice änlic þam cyninge þe hys þeowas geradegode. ²⁴ & þa þe þt geräd sette. him wæs än broht se him sceolde tyn þusend punda. ²⁵ & þa he næfde hwanon he hyt agulde. hyne het hys hlaford gesyllan. & hys wïf & hys cild. & eall þt he ahte. ²⁶ þa astrehte se þeow hyne & cwæð; Hlaford gehafa geþyld on me & ic hyt þe eall agylde. ²⁷ þä gemiltsode se hlaford him & forgeaf him þone gylt. ²⁸ Þa se þeowa üt-eode hë ge-mëtte hys efen-þeowan. se him sceolde än hund penega. & he nam hyne þa & forþrysmede hyne & cwæð; Agyf þt þu me scealt; ²⁹ & þa astrehte hys efen-þeowa hyne & bæd hyne & þus cwæð; Ge-þyldega & ic hyt þe eall agyfe; ³⁰ He þa nolde. ac ferde & wearp hyne on cweartern. oððæt he him eall agëfe; ³¹ Ða gesawon hys efen-þeowas þt ða wurdon hig swyðe ge-ünrotsode & comon & sædon hyra hlaforde ealle þa dæde; ³² Ða clypode hys hlaford hyne & cwæð to him; Eala þu lyþra þeowa eallne þinne gylt ic ðe forgeaf. for-þam þe ðu me bæde. ³³ hu ne gebyrede þë gemiltsian þinum efen-ðeowan. swa swa ic þe gemiltsode; ³⁴ Ða wæs se hlaford yrre. & sealde hyne þam wïtnerum. oðþt [Note: MS. dð þt. ] he eall agulde; ³⁵ Swa deþ min se heofonlica fæder. gyf gë of eowrum heortum eowrum broðrum ne forgyfaþ;

³⁵ Swa deþ min se heofonlica fæder. gyf gë of eowrum heortum eowrum broðrum ne forgyfaþ;

²¹ Ða cwæð se hælend; Gyf þu wylt beon fullfremed. ga & be-cyp eall þt þu ahst & syle hyt þearfum & þonne hæfst þu gold-hord on heofone. & cum & folga me;

²⁹ & ælc þe for-læt for minum naman. hys hus oððe hys ge-broþru. oððe swustra. oþþe fæder. oþþe modor. oððe wïf. oþþe bearn. oððe land. be hundfealdon hë onfehþ lean & hæfð ëce lïf;

¹⁵ oþþe ne mot ic dön þt ic wylle. hwæþer þe þin eage mänful ys. forþam þe ic göd eom;

²⁵ Þa clypode se hælend hig to him & cwæð; Wite ge þt ealdor-menn wealdað hyra þeoda. & þa ðe synt yldran habbað anweald on him. ²⁶ ne byþ swa betweox eow. ac swa hwylc swa wyle be-tweox eow beon yldra sy he eower þen.

²² & ealles þæs þe ge biddað ge beoð tiþa gyf ge gelyfað;

¹⁸ þa se hælend hyra facn gehyrde þa cwæð he la licceteras hwi fandige ge min

⁵ Ealle heora worc hig doð þt menn hi geseon; Hig to-brædað hyra heals-bæc & mærsiað heora reafa fnadu; ⁶ Hig lufigeað þa fyrmystan setl on gebeorscypum. & þa fyrmystan lareow-setl on gesomnungum.

⁹ & ne nemne gë eow fædyr ofer eorþan. än ys eower fædyr seþe on heofonum ys;

¹³ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on þære nygeðan wucan ofer pentecosten. Dixit iesus turbis iudeorum & principibus sacerdotum. Ue autem uobis scribe & pharisei. A. ] Wa eow bocyras & pharisei licceteras forþam ge belucað heofona rice. beforan mannum; Ne gë in ne gaþ ne ge ne geþafiað þt oðre ingan;

¹³ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on þære nygeðan wucan ofer pentecosten. Dixit iesus turbis iudeorum & principibus sacerdotum. Ue autem uobis scribe & pharisei. A. ] Wa eow bocyras & pharisei licceteras forþam ge belucað heofona rice. beforan mannum; Ne gë in ne gaþ ne ge ne geþafiað þt oðre ingan; ¹⁴ [Verse 14 is omitted.] ¹⁵ Wä eow bocyras & pharisei liccetteras forþam. ge be-farað sæ & eorþan. þt ge don anne elþeodine. & þonne hë gewordyn byð gë gedoð hyne helle bearn. twyfealdlicor þonne eow; ¹⁶ Wa eow blindan latteowas. ge secgeað swa hwylc swa swereþ on temple þt he ys naht. Swa hwa swa swereð on þæs temples golde se ys scyldig.

¹⁶ Wa eow blindan latteowas. ge secgeað swa hwylc swa swereþ on temple þt he ys naht. Swa hwa swa swereð on þæs temples golde se ys scyldig. ¹⁷ Eala ge dysegan & blindan. hwæþer ys mare ðe þt gold. þe þt templ ðe þt gold ge-halgað;

¹⁷ Eala ge dysegan & blindan. hwæþer ys mare ðe þt gold. þe þt templ ðe þt gold ge-halgað; ¹⁸ & swa hwa swa swereð on þam weofode. þt ys naht. Swa hwylc swa swereþ on þære offrunge. þe ofer þt weofud ys se ys gyltig;

¹⁸ & swa hwa swa swereð on þam weofode. þt ys naht. Swa hwylc swa swereþ on þære offrunge. þe ofer þt weofud ys se ys gyltig; ¹⁹ Eala ge blindan. hwæþer ys mare þe offrung þe þt weofud þe ge-halgað þa offrunge;

¹⁹ Eala ge blindan. hwæþer ys mare þe offrung þe þt weofud þe ge-halgað þa offrunge; ²⁰ Witodlice seþe swereþ on weofude. he swereð on him & on eallum þam þe him ofer synt

²⁰ Witodlice seþe swereþ on weofude. he swereð on him & on eallum þam þe him ofer synt ²¹ & seþe swereð on temple. he swereð on him & on þam þe him on eardiað;

²¹ & seþe swereð on temple. he swereð on him & on þam þe him on eardiað; ²² & seðe swerað on heofonan. he sweryð on godes þrym-setle & on þam þe ofer þt sitt;

²² & seðe swerað on heofonan. he sweryð on godes þrym-setle & on þam þe ofer þt sitt; ²³ Wa eow boceras & Pharisei liccetteras. ge þe teoðiað mintan & dile & cvmyn [Note: cymyn, alt. to cvmyn. ] & ge forleton þa þing þe synt hefegran. þære æ dom. & mildheortnysse. & geleafan. þas þing hyt gebyrede þt ge dydon & þa oðre ne forletun.

²³ Wa eow boceras & Pharisei liccetteras. ge þe teoðiað mintan & dile & cvmyn [Note: cymyn, alt. to cvmyn. ] & ge forleton þa þing þe synt hefegran. þære æ dom. & mildheortnysse. & geleafan. þas þing hyt gebyrede þt ge dydon & þa oðre ne forletun. ²⁴ la blindan latteowas. ge drehnigeað þone gnætt aweg & drincað þone olfynd;

²⁴ la blindan latteowas. ge drehnigeað þone gnætt aweg & drincað þone olfynd; ²⁵ Wa eow boceras & pharisei liccetteras. forþam ge clænsiað þt wið-ütan ys caliceas & dixas. & ge synt innan fulle. reaflaces & unclænnysse;

²⁵ Wa eow boceras & pharisei liccetteras. forþam ge clænsiað þt wið-ütan ys caliceas & dixas. & ge synt innan fulle. reaflaces & unclænnysse; ²⁶ Eala þu blinda phariseus. clænsa æryst þt wið-innan ys calicys & discys þt hyt si clæne þt wið-utan ys;

²⁶ Eala þu blinda phariseus. clænsa æryst þt wið-innan ys calicys & discys þt hyt si clæne þt wið-utan ys; ²⁷ Wa eow bocyras & pharisei liccetteras. forþam ge synt gelice hwitum byrgenum þa þinceað mannum ütan wlitige & hig synt innan fulle deadra bana. & ealre fylþe;

²⁷ Wa eow bocyras & pharisei liccetteras. forþam ge synt gelice hwitum byrgenum þa þinceað mannum ütan wlitige & hig synt innan fulle deadra bana. & ealre fylþe; ²⁸ & swa ge ætywað mannum utan rihtwise. innan ge synt fulle liccettunge & unrihtwisnesse;

²⁸ & swa ge ætywað mannum utan rihtwise. innan ge synt fulle liccettunge & unrihtwisnesse;

²⁸ & swa ge ætywað mannum utan rihtwise. innan ge synt fulle liccettunge & unrihtwisnesse; ²⁹ Wa eow bocyras & pharisei. liccetteras. ge þe timbriað witegena byrgene & glengað rihtwisra gemynd-stowa.

²⁹ Wa eow bocyras & pharisei. liccetteras. ge þe timbriað witegena byrgene & glengað rihtwisra gemynd-stowa. ³⁰ & ge cweþað gyf we wærun on ure fædera dagum. nære we heora geferan on þæra witegena blodes gyte;

⁵¹ & todælþ hyne & asett hys dæl mid liccetterum. þær byþ wop & toþa gristbitung;

³⁴ [Note: Ðonne cwið se cyning to ðam þe on his swiðran healfe beoð (inserted in A. above the line). ] Cumað ge gebletsode mines. fæder & onfoð þt rïce þt eow gegearwod ys of middan-eardes frymþe; ³⁵ Me hingrode & ge me sealdon etan. me þyrste & ge me sealdun drincan. Ic wæs cuma & ge me inlaþodon. ³⁶ Ic wæs nacud & ge me scryddon. Ic wæes untrum & ge eodun to me. Ic wæs on cwearterne & ge comon to me; ³⁷ Þonne &swariað þa rihtwisan & cweþað; Drihten hwænne gesawe we ðe hingrigendne & we ðe feddon. þyrstendne & we ðe drinc sealdon. ³⁸ hwænne gesawe we þt ðu cuma wære & þe inlaþodon. oððe nacodne & we þe scryddon. ³⁹ oððe on cwearterne & comon to þe; ⁴⁰ Ðonne &swarað se cyning hym. & cwyþ to heom; Soþ ic eow secge swa lange swa ge dydon änum of ðysum minum læstum gebroðorum. swa lange ge hyt dydon me;

⁴⁰ Ðonne &swarað se cyning hym. & cwyþ to heom; Soþ ic eow secge swa lange swa ge dydon änum of ðysum minum læstum gebroðorum. swa lange ge hyt dydon me;

²⁹ Witodlice ic secge eow þt ic ne drince heonun-forð of þysum eorðlican wine ær þam dæge þe ic drince þt niwe mid eow on mines fæder rïce;

³⁶ Ða com se hælynd mid him on þone tun ðe is genemned gezemani & sæde hys leorning-cnihtum; Sittað her oðþt ic gä hider-geond & me ge-bidde; ³⁷ & he genam petrum & zebedeus twegen suna & ongann unrotsian & beon unrot; ³⁸ Ða sæde se hælynd heom. unrot ys min sawl oþ deað; Gebïdað her & waciað mid me. ³⁹ & þa he wæs lyt-hwon þanon agän. he afeoll on hys ansyne & hyne gebæd & þus cwæð; Fæder min gyf hyt beon mæge. gewïte þes calic fram me. þeah-hwæþere na swa swa ic wylle ac swa swa þu wylt;

³⁹ & þa he wæs lyt-hwon þanon agän. he afeoll on hys ansyne & hyne gebæd & þus cwæð; Fæder min gyf hyt beon mæge. gewïte þes calic fram me. þeah-hwæþere na swa swa ic wylle ac swa swa þu wylt;

⁴¹ waciaþ & gebiddað eow þt ge in ne gän on costunge; Witudlice se gast is hræd & þæt flæsc ys untrum; ⁴² Eft oþre siðe he ferde & hyne gebæd & cwæþ; Min fæder gyf þes calic ne mæge gewïtan buton ic hyne drince gewurþe þin willa;

⁴⁴ & he forlet hig eft & ferde & hyne gebæd þryddan siðe cweþende þt ylce gebed;

²⁰ & lærað þt hig healdon ealle þa ðing þe ic eow bebead. & ic beo mid eow ealle dagas oð worulde ge-endunge [Note: Here follows, in the Corpus MS.:---Finit Amen. Sit sic hoc hic Interim. Ego ælfricus scripsi hunc librum in monasterio baðþonio & dedi brihtwoldo preposito. Qui scripsit uiuat in pace. in hoc mundo & in futuro seculo. & qui legit legator in eternum. ]

⁴⁴ & cwæð. warna þt ðu hit nanum men ne secge. ac gä & æt-yw ðe þara sacerda ealdre. & bring for ðinre clænsunga þt moyses bebead him on ge-witnesse.

¹⁸ & þa wæron Iohannes leorning-cnihtas & pharisei fæstende. & þa comon hi & sædon him; Hwi fæstað iohannes leorning-cnihtas & phariseorum. & þine ne fæstað;

³⁵ Soðlice se ðe dëþ godes willan se is min modor & min broðor & swustor.

¹⁹ & of-yrmðe & swicdome worold-welene. & oðra gewilnunga þt word of-þrysmað. & synt buton wæstme gewordene.

⁴⁰ & he sæde him hwi synt ge forhte. gyt ge nabbað geleafan.

⁶ Ða andswarode he him; Wel witegod isaias be eow licceterum swa hit awriten is; Þis folc me mid welerum wurðað. soðlice hyra heorte is feor fram me.

²² [stala.] gytsung. män. facnu. sceamleast. yfel gesihð. dysinessa. ofer-modignessa. stuntscipe.

¹⁵ & he him bead & cwæð; Lociað & warniað fram pharisea & herodes hæfe;

¹⁹ Ða &swarode he him. eala ungeleaffulle cneorys swa lange swa ic mid eow beo. swa lange ic eow þolige; Bringað hine to me.

²⁹ Ða &swarode him se hælend. nis nan þe his hus for-læt. oððe gebroþru. oþþe geswustra. oððe fæder. oþþe modor. oððe bearn. oþþe æceras for me & for þam god-spelle ³⁰ þe hund-feald ne onfö. nu on þisse tide. hus & broðru & swustru. fæder & modor. & bearn. & æceras. mid ehtnessum & on toweardre worulde ëce lif;

¹⁰ Si gebletsod þt rïce þe com ures fæder dauides osannä on heahnessum;

²⁵ And þonne ge standað eow to gebiddenne. forgifaþ gif gë hwæt agën ænigne habbað. þt eow eower synna forgyfe eower heofonlica fæder se ðe on heofonum ys;

³⁸ þa sæde he him on his lare; Warniað fram bocerum. þa wyllað on ge-gyrlum gän & beon on straætum grete. ³⁹ & on fyrmostum lareow-setlum. sittan on ge-samnungum & þa fyrmestan setl on ge-beor-scipum

¹¹ & þonne hi syllende eow læþað ne fore-smeage ge hwæt ge specan. ac specað þt eow on þære tide ge-seald bið; Ne synd ge na specende ac se halga gast;

⁶ Soðlice hig wæron butu riht-wise be-foran gode. gangende on eallum his bebodum & rihtwisnessum butan wrohte.

¹⁴ Gode sy wuldor on heahnesse & on eorðan sybb mannum godes willan;

³⁷ & heo wæs wudewe oð feower & hund-eahtatig geara; Seo of þam temple ne gewat. dæges & nihtes þeowigende on fæstenum & on halsungum.

¹¹ Ða cwæð he to him. se þe hæfð twa tunecan sylle þam þe næfð. & þam gelice dö se þe mettas hæfþ;

²⁴ Þeah-hwæðere wä eow witegum. forþam þe ge eowerne frofor habbað;

³⁷ Nelle ge deman. & ge ne beoð demede; Nelle ge ge-nyðerian. & ge ne beoð genyþerude; Forgyfaþ. & eow byð for-gyfen;

⁴² And hu miht þu segan þïnum breþer bröþor læt þt ic ateo þa egle of þïnum eage. & þu sylf ne ge-syhst þæne beam on þinum agenum eagan; Eala licetere. teoh ærest þone beam of þinum eage. & þonne þu gesihst þt ðu ateo þa egle of þines broðor eage;

⁴⁰ Ða cwæð se hælend him andswariende; Symon ic hæbbe þe to secgenne sum ðing; Þa cwæð he. lareow sege þænne; ⁴¹ Twegen gafol-gyldon wæron sumum lænende. än sceolde fïf hund penega. & oðer fiftig; ⁴² Ða hig næfdon hwanon hi hyt aguldon. he hit him bäm forgef; Hwæþer lufode hyne swyðor; ⁴³ Þa andswarode simon. ic wene. se ðe he märe forgef. Ða cwæð he rihte. þu demdest; ⁴⁴ Þa be-wende he hyne to þam wïfe. & sæde simone; Ge-syhst þu þis wïf ic eode into þinum huse ne sealdest þu me wætan to minum fötum; Ðeos mid hyre tearum mine fët þwöh. & mid hyre loccum drigde; ⁴⁵ Coss þu me ne sealdest. þeös syððan ic in-eode. ne ge-swac þt heo mine fët ne cyste; ⁴⁶ Min heafod þu mid ele ne smyredest. þeos smyrede mid sealfe mine fët; ⁴⁷ For-þam ic secge þe. hyre synt manega sinna forgyfene. for-þam heo me swyðe lufode; Læsse lufað þam ðe læsse forgyfen ys; ⁴⁸ Þa cwæþ he to hyre. þe sÿnt þine synna for-gyfenne;

¹⁰ Þa cwæð he eow is geseald þt ge witun godes rïces geryne. & oðrum on big-spellum. þt hi geseonde ne geseon. & gehyrende ne ongyton;

¹⁴ Ðæt sæd þe feoll on þa ðornas þt synt þa ðe gehyraþ. & of carum & of welum & of lustum þiss lifes synt for-þrysmede. & nanne wæstm ne bringað;

¹⁷ Soðlice nis nän ðing digle þt ne sy geswutelod. ne behydd. þt ne sy cuþ. & open;

⁴¹ Þa cwæð se hælend him to &sware; Eala ungeleafulle. & þwure cneores; Swa lange swa ic beo mid eow. & eow þolie; Læd hider þinne sunu;

⁴⁰ Soþlice martha geornlice him þenode; Þa stod heo & cwæþ. drihten. nis þe nän caru þt min swustur let me ænlipie þenian sege hyre þt heo fylste me; ⁴¹ Ða cwæþ se hælend. martha martha. geornfull þu eart & embe fela þinga gedrefed;

¹ Soðlice wæs geworden þa he wæs on sumere stowe hine gebiddende. þa þa he geswac. him to cwæð an his leorning-cnihta; Drihten. lær üs. us gebiddan. swa iohannes his leorning-cnihtas lærde; ² Ða cwæþ he to him. cweðað þus. þonne ge eow gebiddað; Ure fæder þu ðe on heofone eart. si þin nama gehalgod tö-cume þin rïce. gewurðe ðin willa on heofone & on eorþan. ³ syle us to-dæg urne dæg-hwamlican hläf.

³ syle us to-dæg urne dæg-hwamlican hläf. ⁴ & forgyf us ure gyltas. swa we forgyfað ælcum þara þe wið us agyltað. & ne læd þu us on costunge. ac alÿs üs fram yfele;

⁴ & forgyf us ure gyltas. swa we forgyfað ælcum þara þe wið us agyltað. & ne læd þu us on costunge. ac alÿs üs fram yfele;

¹¹ Hwylc eower bitt his fæder hlafes. segst þu sylð he him stän. oððe gif he byt fisces sylð he him næddran for fisce. ¹² oððe gyf he bit æg. segst þu ræcð he him scorpionem. þt is an wyrm-cynn. ¹³ Witodlice gyf he (sic) þonne þe synt yfele cunnun syllan göde sylene eowrum bearnum swa mycele ma eower fæder of heofone sylð godne gast þam þe hyne biddað;

³⁴ Ðin eage is þines lichaman leoht-fæt; Gif þin eage bið hluttor ðonne bið eall þin lichama beorht; Gif hit byð deorc. eall þin lichama byð þystre; ³⁵ Warna þt þt leoht þe ðe on is. ne syn þystru;

³⁵ Warna þt þt leoht þe ðe on is. ne syn þystru; ³⁶ Gyf þin lichama eall bið beorht and næfþ nanne dæl þystra þonne byð he eall beorht. & þe on-lyht swa þt leoht-fæt þæs lig-ræsces;

⁴¹ þeah-hwæþere þt to lafe is syllað ælmessan þonne beoð eow ealle þing clæne;

⁴³ Wä eow fariseum ge þe lufiað þa forman heah-setl on ge-samnungum & gretinga on stræte;

¹ mycelum weredum him embe standendum þt hig hine trædun; Ða cwæð he to his leorning-cnihtum warniað wið farisea lare þt is licetung;

⁴ Ic secge eow minum freondum ne beo ge bregyde fram þam þe þone lichaman of-sleað. & nabbað syþþan hwæt hig mä dön; ⁵ Ic eow æt-ywe hwæne ge on-dredon. adrædað þone þe anweald hæfð. seððan he ofslyhð on helle asendan. þus ic eow secge adrædað þone. ⁶ ne becypað hïg fïf spearwan to helflinge. & an nis of þam ofer-gyten beforan göde. ⁷ ac ealle eowres heafdes loccas synt getealde; Ne adræde ge eow ge synt beteran manegum spearwum; ⁸ Soðlice ic eow secge swa hwylc swa me andet beforan mannum. þone mannes sunu andet beforan godes englum; ⁹ Se þe me wið-sæcð beforan mannum. se byð wið-sacen beforan godes englum.

¹¹ [Note: Ðis sceal on frige-dæg ofer pentecosten. Cum autem inducerent uos in sinagogis. A. ] Þonne hig lædað eow on gesamnunga & to dugeðe-ealdrum. & to anwealdum. ne beo ge embe-þencynde. hü oððe hwæt ge specon. oððe &swarian.

¹⁵ Þa cwæð he. gymað & warniað. wið ælce gytsunge. forþam þe nys nanes mannes lïf on gytsunge of þam þe he ah;

²¹ Swa is se ðe him sylfum strynð. & nis welig mid gode; ²² Þa cwæð he to his leorning-cnihtum. forþam ic eow secge ne beo ge ymbe-hydige eowre sawle hwæt ge ëtan. ne eowrum lichaman hwæt ge scrydun; ²³ Seo sawul ys ma þonne se lichama. & se lichama mä þonne þt reaf; ²⁴ Besceawiað þa hrefnas þt hig ne sawað. ne ne ripað. nabbað hig heddern ne bern. ac god hig fett. þæs þe mä ge synt hyra selran;

²⁴ Besceawiað þa hrefnas þt hig ne sawað. ne ne ripað. nabbað hig heddern ne bern. ac god hig fett. þæs þe mä ge synt hyra selran; ²⁵ Hwylc eower mæg þencende ican äne elne. to his anlicnesse.

²⁵ Hwylc eower mæg þencende ican äne elne. to his anlicnesse.

²⁵ Hwylc eower mæg þencende ican äne elne. to his anlicnesse. ²⁶ gyf ge þt læsse ne magon. hwy synt ge be oðrum þingum ymbe-hydige;

²⁶ gyf ge þt læsse ne magon. hwy synt ge be oðrum þingum ymbe-hydige;

²⁶ gyf ge þt læsse ne magon. hwy synt ge be oðrum þingum ymbe-hydige; ²⁷ Sceawiaþ þa lilian hu hi wexað. hi ne swincað ne ne spinnað; Soðlice ic eow secge þt salomon on eallum hys wuldre næs gescrydd. swa þissa än;

²⁷ Sceawiaþ þa lilian hu hi wexað. hi ne swincað ne ne spinnað; Soðlice ic eow secge þt salomon on eallum hys wuldre næs gescrydd. swa þissa än;

²⁷ Sceawiaþ þa lilian hu hi wexað. hi ne swincað ne ne spinnað; Soðlice ic eow secge þt salomon on eallum hys wuldre næs gescrydd. swa þissa än; ²⁸ Gyf god scrytt þt hïg. ðe ys to-dæg on æcere. & to-morgen forscrincð; swa mycele ma göd scryt eow ge-hwædes geleafan;

²⁸ Gyf god scrytt þt hïg. ðe ys to-dæg on æcere. & to-morgen forscrincð; swa mycele ma göd scryt eow ge-hwædes geleafan;

²⁸ Gyf god scrytt þt hïg. ðe ys to-dæg on æcere. & to-morgen forscrincð; swa mycele ma göd scryt eow ge-hwædes geleafan; ²⁹ And nelle ge secean hwæt ge eton oððe drincon. & ne beo ge up-ahafene

²⁹ And nelle ge secean hwæt ge eton oððe drincon. & ne beo ge up-ahafene

²⁹ And nelle ge secean hwæt ge eton oððe drincon. & ne beo ge up-ahafene ³⁰ ealle þas þing þeoda seceað; Eower fæder wat þt ge þises beþurfon;

³⁰ ealle þas þing þeoda seceað; Eower fæder wat þt ge þises beþurfon;

³⁰ ealle þas þing þeoda seceað; Eower fæder wat þt ge þises beþurfon; ³¹ Þeah-hwæþere seceað godes rïce & ealle þas þing eow beoþ ge-ihte;

³¹ Þeah-hwæþere seceað godes rïce & ealle þas þing eow beoþ ge-ihte;

³¹ Þeah-hwæþere seceað godes rïce & ealle þas þing eow beoþ ge-ihte; ³² Ne ondræd þu þe la lytle heord. forþam eowrum fæder gelicode eow rïce syllan; ³³ Syllaþ þt ge agon & syllað ælmessan. wyrcað seodas þa ðe ne for-ealdigeað. ungeteorudne gold-hord on heofenum. þyder ðeof ne ge-nealæcð. ne ne (sic) moððe ne ge-wemð; ³⁴ Ðar eower gold-hord is. þar byð eower heorte;

⁵⁶ Lä liceteras cunnege afandian heofones ansyne & eorþan. humeta na afandige ge þas tïde;

¹⁵ Ða &swarude se hælend & cwæð; Lä lïcteras. ne un-tigð eower ælc on reste-dæge his oxan oððe assan. fram þære binne & læt to wætere;

¹² Ða cwæð he to þam þe hine inlaðode. þonne þu dest wiste oððe feorme ne clypa þu þine frynd ne þïne gebroðru. ne ðine cuðan ne þine welegan nehheburas. þe-læs hi ðe agen laðiun. & þu hæbbe ed-lean; ¹³ Ac þænne þu ge-beor-scype dö. clypa þearfan & wanhale. & healte. & blinde. ¹⁴ þonne bist þu eadig. for-þam ðe hi nabbað hwanun hig hit þe forgyldon; Soðlice hit byð þe forgolden on riht-wisra æriste;

¹⁴ þonne bist þu eadig. for-þam ðe hi nabbað hwanun hig hit þe forgyldon; Soðlice hit byð þe forgolden on riht-wisra æriste;

¹⁸ Ic arïse. & ic fare to mïnum fæder. & ic secge him; Eäla fæder ic syngode on heofenas. & beforan þe.

²¹ Ða cwæð his sunu; Fæder. ic syngude on heofon. & beforan ðe. nu ic ne eom wyrþe þt ic þin sunu beo genemned;

⁹ & ic secge eow. wyrcað eow frynd of þisse worulde-welan unriht-wisnesse þt hig onfon eow on ece eardung-stöwe þonne ge ge-teoriað;

¹¹ Gif ge on unriht-wisum weoruld-welan næron getrywe hwa betæhð eow þt eower ys;

¹³ Ne mæg nan þeow twam hlafordum þeowian. oððe he anne hatað & oðerne lufað. oððe he anum folgað & oðerne for-hogað; And ge ne magon gode þeowian & woruld-welan;

¹⁵ Þa cwæð he to him. ge synt þe eow sylfe beforan mannum geriht-wisiaþ. soðlice god can eowre heortan forþam þe be-foran gode ys ascuniendlic þt mannum heah ÿs;

³ Warniað eow. gyf þin broðor syngað cïd him; ⁴ And gif he on dæg seofan siþun syngað. & seofan siþun to þe on dæg gecyrred byð. & cwyð; Hit me of-þincð. forgyf hit him; ⁵ Ða cwæðon (sic) his apostolas drihten. ge-ïc urne geleafan;

¹ [Note: [Iu]dex quidam erat [in] ciuitate qui [de]um non timuit neque [h]ominem. B. ] Ða sæde he him sum big-spel þt hit ys riht þt man symle gebidde & na geteorige

¹⁰ [Note: Ðys ge-byrað on þære endlyftan wucan ofter pentecosten. Duo homines ascenderunt in templum. A. Duo homines ascendebant in templum ut orarent. B. ] Twegen men ferdun to sumum temple þt hig hig gebædun an sundor-halga & oðer man-full; ¹¹ Ða stöd se farisëus & hine þus gebæd. god. þe ic þancas dö. for-þam þe ic ne eom swylce oðre men. reaferas unriht-wise. unriht-hæmeras. oððe eac swylce þes mänfulla; ¹² Ic fæste tuwa on ucan. ic sylle teoþunga ealles þæs þe ic hæbbe; ¹³ Ða stöd se man-fulla feorran & nolde furðun his eagan ahebban üp. to þam heofone ac he beot his breost & cwæþ; God beo þu mïlde me syn-fullum;

²² Ða cwæð se hælend än þing þë is wana. syle eall þt ðu hæfst. & syle eall þt þearfum. þonne hæfst þu gold-hord on heofone. & cum & folga me;

²⁴ Ða se hælend hine unrotne geseah he cwæð; Eala hu earfoðlice on godes rïce gað þa ðe feoh habbað.

²⁹ Ða cwæþ he. soþlice ic eow secge. nis nan man þe his hus forlæt oððe magas. oððe broþru. oððe wïf. oððe bearn. for godes rïce. ³⁰ þe ne onfö mycele mare on þysse tïde. & ece lïf on towerdre worulde;

¹¹ Þa hig þis gehyrdon þa ge-ichte he sum big-spell forþam þe he wæs neh ierusalem. & forþam þe hig wëndon þt hrædlice godes rïce geswutelud wære;

³⁸ & cwædon; Gebletsud sy se cyning þe com on drihtnes naman. syb sy on heofenum. & wuldor on heahnessum;

⁴⁶ Warniað wið þa boceras ða þe wyllað on gegyrlum gän. & lufiað gretinga on stræte. & þa yldstan setl on gesamnungum & þa forman hlininga on gebeorscypum. ⁴⁷ þa forswelgað wydywyna hus. hiwgende lang gebed. þa onfoð maran genyþerunge;

³¹ Ða cwæð drihten. Simon Simon. nu satanas gyrnde þt he eow hridrude swa swa hwæte; ³² Ic gebæd for þe þt ðin geleafa ne geteorige; And þu æt sumum cyrre gewend &tryme þine gebroðru; ³³ Ða cwæð he drihten. ic eom gearu to farenne mid þe. ge on cwertern ge on deað; ³⁴ Ða cwæþ he. ic secge þe petrus. ne cræwþ se häna to-dæg ær þu me æt-sæcst; ³⁵ Ða cwæð he to him þa ic eow sende butan seode & codde & ge-scy wæs eow ænig þing wana; Ða cwædon hig nan þing;

³⁵ Ða cwæð he to him þa ic eow sende butan seode & codde & ge-scy wæs eow ænig þing wana; Ða cwædon hig nan þing; ³⁶ Ða cwæð he. ac nü se þe hæfð seod gelïce nime codd. & se ðe næfð sylle his tunecan & bicge him swurd;

³⁶ Ða cwæð he. ac nü se þe hæfð seod gelïce nime codd. & se ðe næfð sylle his tunecan & bicge him swurd; ³⁷ Soðlice ic eow secge þt gyt scyl beon gefylled þt be me awriten is. & þt he mid rihtwisum getëald wæs. witudlice þa þing þe be me synt habbað ende; ³⁸ And hig cwædon. drihten. her synt twa swurd & he cwæð þt ys ge-noh; ³⁹ And æfter gewunan he ut-eode on þæne munt oliuarum þt ys ele-bergena. & his leorning-cnihtas him fyligdon; ⁴⁰ And þa he com to þære stöwe he sæde him. ge-biddað þt ge on costnunge ne gän; ⁴¹ And he wæs fram him alocen swa mycel swa is anes stanes wyrp. & gebigedum cneowum he hyne gebæd ⁴² & cwæð; Fæder gif þu wylt. afyr þysne calic fram me þeah-hwæðere ne ge-wurðe min willa ac þin;

⁴² & cwæð; Fæder gif þu wylt. afyr þysne calic fram me þeah-hwæðere ne ge-wurðe min willa ac þin; ⁴³ Þa æt-ywde him godes engel. of heofone & hyne gestrangode ⁴⁴ & he wæs on gewinne & hine lange gebæd & his swat wæs swylce blodes dropan on eorðan yrnende. ⁴⁵ & þa he of gebede aras & com to his leorning-cnihtum he hig funde slæpende for unrotnesse. ⁴⁶ & he sæde him. hwi slape ge. arisað & biddað ge on costunge ne gan;

⁴⁸ Ða cwæð nathanahel to him hwanon cuðest ðu me. þa &swarode se hælend & cwæð to him; Ic geseah þe þa þu wære under þam fic-treöwe ærðam þe philippus þe clypode;

³⁴ Ða cwæð se hælend to him. min mete is þt ic wyrce þæs willan ðe me sende. þt ic full-fremme his weorc;

⁴¹ Ne under-fo ic nane beorht-nesse æt mannum.

⁴⁴ hu mage ge gelyfan. þe eow betweonan wuldor under-foð & ne seceaþ þt wuldor þe is fram gode syluum.

²⁷ [Note: Ðys sceal on frigedæg on þære forman wucan æfter epiphania domini. Operamini non cybum qui perit. A. ] Ne [Note: Miswritten We (with large red W in Cp., and large green W in) A. ] wyrceaþ æfter þam mete þe for-wyrð. Ac æfter þam þe þurh-wunað on ece lif. ðone mannes sunu eow sylþ. þone god fæder getacnode;

³¹ ure fæderas æton heofonlicne mete on westene swa hit awriten is. he sealde him etan hlaf of heofone; ³² Se hælend cwæð to him. soð ic secge eow ne sealde moyses eow hläf of heofonum. ac min fæder eow sylþ soðne hläf of heofonum ³³ hit is godes hläf þe of heofone com & sylþ middan-earde lif; ³⁴ Hig cwædon to him. drihten. syle us þysne hläf. ³⁵ se hælend cwæð to him; Ic eom lifes hlaf ne hingrað þone þe to me cymð & ne þyrst þone næfre ðe on me gelyfð. ³⁶ ac ic eow sæde þt ge gesawon me & ne gelyfdon; ³⁷ [Note: Omne quod dat mihi pater ad me ueniet. A. ] Eall þt fæder me sylþ cymð to me & ic ne wyrpe ut ðone þe to me cymð. ³⁸ forþam þe ic ne com of heofonum þt ic minne willan do. ac þæs willan þe me sende; ³⁹ Ðæt is þæs fæder willa ðe me sende þt ic nan þing ne forleose. of ðam þe he me sealde. ac awecce þt on þam ytemestan dæge; ⁴⁰ Ðis is mines fæder willa þe me sende þt ælc þe ðone sunu gesyhþ & on hine gelyfð. hæbbe ece lïf & ic hine awecce on þam ytemestan dæge;

⁴⁰ Ðis is mines fæder willa þe me sende þt ælc þe ðone sunu gesyhþ & on hine gelyfð. hæbbe ece lïf & ic hine awecce on þam ytemestan dæge; ⁴¹ Ða murcnodon þa iudeas be him. forþam þe he cwæð ic eom hlaf þe of heofonum com ⁴² & hig cwædon; Hu nis þis se hælend iosepes sunu. we cunnon his fæder & his modor. humeta segð þes ic com of heofonum; ⁴³ Se hælend him &swarode & cwæð to him. ne murcniaþ eow betwynan; ⁴⁴ [Note: Ðys sceal on wodnes dæg on þære pentecostenes wucan. Nemo potest uenire ad me. nisi pater qui misit me traxerit eum. A. ] Ne mæg nan man cuman to me buton se fæder þe me sende hyne tëo & ic hine arære on ðam ytemestan dæge; ⁴⁵ On ðære (sic) witegena bocum is awriten. ealle eaðlære beoð godes; Ælc þe gehyrde æt fæder & leornode. cymð to me; ⁴⁶ Ne ge-seah nan man fæder buton se ðe is [of] gode se gesyhþ fæder; ⁴⁷ Soð ic secge eow se hæfð ece lif þe on me gelyfð. ⁴⁸ ic eom lifes hläf. ⁴⁹ ure fæderas æton heofunlicne mete on westene & hig synd deade; ⁵⁰ Ðis is se hlaf þe of heofonum com. þt ne swelte se ðe of him ytt; ⁵¹ Ic eom lybbende hlaf þe of heofonum com. swa hwa swa ytt of ðyson hlafe. he leofað on ecnysse. & se hlaf þe ic sylle is min flæsc for middan-eardes life; ⁵² Þa iudeas fliton him betwynan & cwædon. hu mæg þes his flæsc us syllan to etene. ⁵³ [Note: Ðys sceal anum dæge ær palm-sunnan dæge. Nisi manducaueritis carnem filii hominis. A. ] Þa cwæþ se hælend to hiM; Soþ ic secge eow næbbe ge lif on eow buton ge eton mannes suna flæsc & his blod drincon; ⁵⁴ Se hæfð ece lïf þe ytt min flæsc & drincð min blod. & ic hine arære. on þam ytemestan dæge; ⁵⁵ Soþlice min flæsc is mete & min blod is drinc. ⁵⁶ se ðe ytt min flæsc & drincð min blod he wunað on me. & ic on him. ⁵⁷ swa swa lybbende fæder me sende & ic lybbe þurh fæder & se ðe me ytt he leofaþ þurh me. ⁵⁸ þis is se hlaf þe of heofonum cöm. na swa swa ure fæderas æton heofonlicne mete & deade wæron; Se þe ytt þysne hlaf he leofað on ecnysse; ⁵⁹ Ðas þing he sæde on gesamnunge þa he lærde on capharnaum;

⁴ Ne deð nan man nan þing on diglum. ac secþ þt hit open sy; Gif ðu þas þing dest geswutela þe sylfne middan-earde;

¹⁷ gyf hwa wyle his willan don he gecwemð (sic) be þære lare hwæþer heo si of gode hwæþer þe ic be me sylfum spece; ¹⁸ Se þe be him sylfum sprycð secþ his agen wuldor se þe secþ þæs wuldor þe hyne sende. se is soþfæst. & nis nan unrihtwisnys on him;

³⁹ & se hælend cwæð to him; Ic com on þysne middan-eard to demenne þt þa sceolon geseon. þe ne geseoð. & beon blinde þa þe geseoð; ⁴⁰ Ða þt gehyrdon þa pharisei þe mid him wæron; Ða cwædon hig to hym; Cwyst þu synt we blinde. ⁴¹ & se hælend cwæð to him. gif ge blinde wæron næfde ge nane synne; Nu ge secgað. þt þt ge geseon. þt is eowre synn;

⁴³ Hi lufodon manna wuldor swiðor þonne godes wuldor.

²⁹ Sume wendon forþam iudas hæfde scrin þt se hælend hit cwæde be him. bige þa þing þe us þearf sy to þam freols-dæge oððe þt he sealde sum þing þearfendum mannum;

²⁷ Ic læfe eow sibbe. ic sylle eow mine sibbe. Ne sylle ic eow sibbe swa middan-eard sylþ; Ne sy eower heorte gedrefed ne ne forhtige [ge].

²³ & on þam dæge ge ne biddað me nanes þinges; [Note: Ðys godspel sceal on þone feorþan sunnandæg ofer eastron. Amen amen dico uobis. Si quid petieritis. A. ] Soð ic eow secge gif ge hwæt biddað minne fæder on minum naman he hyt sylþ eow; ²⁴ Oþ þis ne bæde ge nän þing on minum naman; Biddað. & ge underfoð þt eower gefea sy full;

²⁴ Oþ þis ne bæde ge nän þing on minum naman; Biddað. & ge underfoð þt eower gefea sy full; ²⁵ Ðas þing ic eow sæde on big-spellum. Seo tid cymð. þænne ic eow ne sprece on big-spellum ac ic cyðe eow openlice be minum fæder; ²⁶ On ðam dæge ge biddað on minum naman. & ic eow ne secge forþam ic bidde minne fæder be eow; ²⁷ Witodlice se fæder eow lufað forþam þe ge lufedon me & gelyfdon þt ic com of gode.

³³ Ðas þing ic eow sæde þt ge habbon sibbe on me; Ge habbað hefige byrðene on middan-earde. ac getruwiað. ic forswiðde middan-eard;

¹⁵ Ne bidde ic þt þu hi nyme of middan-earde. ac þt þu hi gehealde of yfele;

¹⁷ Ða cwæð se hælend to hyre. ne æt-hrin þu min. nu gyt ic ne astah to minon fæder; Gang to minon broþron & sege him. ic astige to minon fæder and to eowron fæder. & to minon gode & to eowron gode;

²⁷ Syððan he sæde þomë do ðinne finger hider & geseoh mine handa. & nim þine hand & do on mine sidan & ne beo þu unge[le]affull [ac geleafful];