Matthew 23 Cross References - WestSaxon990

¹ Þa spræc se hælynd to þam folce & to hys leorningcnyhton ² & [quoth]. boceras & pharisei sætun ofer moyses lareow-setl. ³ healdað & wyrceað swa hwæt swa hig secgeaþ. & ne do ge na æfter heora worcum; Hig secgeað & ne doð; ⁴ Hig bindað hefige byrþyna þe man aberan ne mæg & lecgeað þa uppan manna exla. & nellað hïg þä mid heora fingre æthrinan; ⁵ Ealle heora worc hig doð þt menn hi geseon; Hig to-brædað hyra heals-bæc & mærsiað heora reafa fnadu; ⁶ Hig lufigeað þa fyrmystan setl on gebeorscypum. & þa fyrmystan lareow-setl on gesomnungum. ⁷ & þt hig man grete on strætum & þt menn hig lareowas nemnon; ⁸ Ne gyrne ge þt eow man lareowas nemne. än ys eower lareow; Ge synt ealle gebroþru. ⁹ & ne nemne gë eow fædyr ofer eorþan. än ys eower fædyr seþe on heofonum ys; ¹⁰ Ne eow man ne nemne lareowas for þam än crist is eower lareow; ¹¹ Seþe eower yltst sy beo së eower þën; ¹² Witodlice seþe hyne upp-ahefð. se byþ genyþerud; & seþe hyne sylfne ge-eaðmet. se byð üpp-ahafyn. ¹³ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on þære nygeðan wucan ofer pentecosten. Dixit iesus turbis iudeorum & principibus sacerdotum. Ue autem uobis scribe & pharisei. A. ] Wa eow bocyras & pharisei licceteras forþam ge belucað heofona rice. beforan mannum; Ne gë in ne gaþ ne ge ne geþafiað þt oðre ingan; ¹⁴ [Verse 14 is omitted.] ¹⁵ Wä eow bocyras & pharisei liccetteras forþam. ge be-farað sæ & eorþan. þt ge don anne elþeodine. & þonne hë gewordyn byð gë gedoð hyne helle bearn. twyfealdlicor þonne eow; ¹⁶ Wa eow blindan latteowas. ge secgeað swa hwylc swa swereþ on temple þt he ys naht. Swa hwa swa swereð on þæs temples golde se ys scyldig. ¹⁷ Eala ge dysegan & blindan. hwæþer ys mare ðe þt gold. þe þt templ ðe þt gold ge-halgað; ¹⁸ & swa hwa swa swereð on þam weofode. þt ys naht. Swa hwylc swa swereþ on þære offrunge. þe ofer þt weofud ys se ys gyltig; ¹⁹ Eala ge blindan. hwæþer ys mare þe offrung þe þt weofud þe ge-halgað þa offrunge; ²⁰ Witodlice seþe swereþ on weofude. he swereð on him & on eallum þam þe him ofer synt ²¹ & seþe swereð on temple. he swereð on him & on þam þe him on eardiað; ²² & seðe swerað on heofonan. he sweryð on godes þrym-setle & on þam þe ofer þt sitt; ²³ Wa eow boceras & Pharisei liccetteras. ge þe teoðiað mintan & dile & cvmyn [Note: cymyn, alt. to cvmyn. ] & ge forleton þa þing þe synt hefegran. þære æ dom. & mildheortnysse. & geleafan. þas þing hyt gebyrede þt ge dydon & þa oðre ne forletun. ²⁴ la blindan latteowas. ge drehnigeað þone gnætt aweg & drincað þone olfynd; ²⁵ Wa eow boceras & pharisei liccetteras. forþam ge clænsiað þt wið-ütan ys caliceas & dixas. & ge synt innan fulle. reaflaces & unclænnysse; ²⁶ Eala þu blinda phariseus. clænsa æryst þt wið-innan ys calicys & discys þt hyt si clæne þt wið-utan ys; ²⁷ Wa eow bocyras & pharisei liccetteras. forþam ge synt gelice hwitum byrgenum þa þinceað mannum ütan wlitige & hig synt innan fulle deadra bana. & ealre fylþe; ²⁸ & swa ge ætywað mannum utan rihtwise. innan ge synt fulle liccettunge & unrihtwisnesse; ²⁹ Wa eow bocyras & pharisei. liccetteras. ge þe timbriað witegena byrgene & glengað rihtwisra gemynd-stowa. ³⁰ & ge cweþað gyf we wærun on ure fædera dagum. nære we heora geferan on þæra witegena blodes gyte; ³¹ Witodlice ge synt eow sylfum to ge-wittnysse. þt ge synt þæra bearn. ðe ofslogon þa witegan. ³² & gefylle gë þt gemet eowra fædera; ³³ Eala ge næddran & næddrena cynn. hu fleo gë fram helle dome; ³⁴ [Note: Ðys godspel sceal on sancte stefanes mæsse-dæg. Ecce ego mitto ad uos. A. ] Ic sende to eow witegan & wise bocyras. & ge hig ofsleað & hoð & swingað on eowrum gesomnungum. & ge hig ehtað of byrig on byrig ³⁵ þt ofer eow cume ælc riht-wis blod þe wæs agoten ofer eorþan. fram abelys blode þæs rihtwisan. oð zacharias blod barachias suna. þone gë ofslogon betwyx þam temple & þam weofode; ³⁶ Soþ ic eow secge ealle þas þing cumaþ ofer þas cneorisse; ³⁷ Eala ierusalem eala gerusalem þu þe witegan of-slihst & mid stanum oftorfast þa ðe to þe asende synt; Swiðe oft ic wolde þine bearn gegaderigan swa seo henn hyre cicenu under hyre fyþeru gegaderað. & þu noldest; ³⁸ Witodlice nu byþ eower hus eow weste forlæten; ³⁹ Soð ic secge eow. ne geseoþ ge me heonon-forð. ær þam þe ge secgeon sy gebletsod seþe com on drihtnes naman;

⁷ Soðlice þa he geseh manega þæra sunder-halgena & þæra riht-wisendra to his fulluhte cumende. he cwæð to him; La næddrena cyn. hwa geswutelode eow to fleonne fram þan toweardan yrre;

³ Eadige synt þa gastlican þearfan. forþam hyra ys heofena rice;

¹² Geblissiað & gefægniað. forþam þe eower mëd ys mycel on heofonum; Swa hi ehton þa witegan þe beforan eow wæron;

¹⁹ Eornostlice se ðe towyrpð än of þysum læstum bebodum & þa men swa lærð së byð læst genemned on heofonan rice; Soþlice se ðe hit deð & lærð. se biþ mycel genemned on heofonan rïce; ²⁰ [Note: Quia nisi habundauerit. Corp. Ðis godspel sceal on þone feorðan sunnan-dæg ofer pentecosten. Amen dico uobis quia nisi habundauerit. A. (B. as in H. R.) ] Soðlice ic secge eow buton eower rihtwisnyss märe sy þonne þæra wrïtera & sundor-halgena. ne gä gë on heofonan rïce;

²² Ic secge eow soþlice þt ælc þe yrsað hys breþer. byð dome scyldig; Soþlice së þe segð hys breðer þü awordena. he byð geþeahte scyldig; Se þe segð þü stünta se byþ scyldig helle fyres;

²⁹ Gyf þin swyðre eage þe æswicie ahola hit üt & awurp hyt fram þe; Soðlice þe ys betere þt än þinra lima forwurþe. þonne eal þin lichama sï on helle asend;

³³ Eft ge gehyrdon þt gecweden wæs on ealdum cwydum. ne forswere þü; Soðlice drihtne þu agÿlst þïne äðas; ³⁴ Ic secge eow soþlice þt ge eallunga ne swerion. ne þurh heofon. forþam þe heo ys godes þrym-setl.

³⁴ Ic secge eow soþlice þt ge eallunga ne swerion. ne þurh heofon. forþam þe heo ys godes þrym-setl. ³⁵ ne þurh eorðan forþam ðe heo ys hys fot-scamul. ne þurh hierusalem forþam þe heo ys mæres cynincges cester;

¹ [Note: Adtendite ne iustitia uestra coram hominibus. A. ] Begymað þt ge ne dön eowre riht-wisnesse beforan mannum þt ge sïn geherede fram him; Elles næbbe gë mëde mid eowrum fæder þe on heofenum ys; ² Eornustlice þonne ðu þine ælmessan sylle. ne blawe man byman beforan þe swa liceteras doð on gesomnuncgum & on wïcum þt hi sïn ge-ärwurþode fram mannum; Soð ic secge eow hi onfengon hyra mede; ³ Soþlice þonne þu þïne ælmessan dö. nyte þïn wynstre hwæt dö þin swyþre ⁴ þt þin ælmesse sy on diglum & þin fæder hit agylt þe se þe gesyhþ on diglum; ⁵ & þonne ge eow gebiddon ne beo gë swylce liceteras. þä lufiað þt hïg gebiddon hi standende on ge-somnungum & stræta hyrnum. þæt men hig geseon; Soþ ic secge eow hig onfengon hyra mede; ⁶ Ðu soþlice þonne þu ðe gebidde. gang into þinum hëd-clyfan. & þinre dura belocenre. bide þinne fæder on dihlum. & þin fæder þe ge-syhð on dihlum hyt agylt þe; ⁷ [Note: Orantes autem nolite multum loqui. A. ] Soðlice þonne ge eow gebiddon. nelle ge sprecan fela. swa swa hæðene; Hig wënað þt hi sin gehyrede on hyra menig-fealdan spæce; ⁸ Nellen ge eornostlice him ge-efenlæcan; Soðlice eower fæder wat hwæt eow þearf ys ær þam þe ge hyne biddað;

⁸ Nellen ge eornostlice him ge-efenlæcan; Soðlice eower fæder wat hwæt eow þearf ys ær þam þe ge hyne biddað; ⁹ Eornustlice gebiddað eow ðus; Fæder üre þu þe eart on heofonum; Si þin nama gehalgod

⁹ Eornustlice gebiddað eow ðus; Fæder üre þu þe eart on heofonum; Si þin nama gehalgod ¹⁰ to-becume þin rïce gewurþe ðin willa on eorðan swa swa on heofonum. ¹¹ ürne gedæghwamlican hlaf syle us to dæg ¹² & forgyf us üre gyltas swa swa wë forgyfað ürum gyltendum ¹³ & ne gelæd þu us on costnunge ac alys us of yfele soþlice; ¹⁴ Witodlice gyf ge forgyfað mannum hyra synna þonne forgyfþ eower se heofenlica fæder eow eowre gyltas; ¹⁵ Gyf ge soðlice ne forgyfað mannum. ne eower fæder ne forgyfð eow eowre synna; ¹⁶ [Note: Ðys gebyrað to capud ieiunii on wodnesdæg. A. B. Cum autem ieiunatis nolite fieri sicut hipochrite tristes. A. ] Soðlice þonne ge fæston. nellon ge wesan. swylce lease licceteras. hig fornymað hyra änsyna þt hig æt-eowün mannum fæstende; Soþlice ic secge eow þt hig onfengon hyra mede;

³² Soþlice ealle þas þing þeoda seceað; Witodlice eower fæder wat þt ge eallra þyssa þinga be-þurfon

⁴ Oþþe humeta cwystiþu (sic) to þinum breþer broþur þafa þt ic ut ado þt mot of þinum eagan þonne se beam biþ on þinum agenum eagan;

¹¹ Eornustlice nu ge þe yfle synt cunnun gode sylena eowrum bearnum syllan. mycle mä eower fæder þe on heofenum ys syleþ göd þam þe hyne biddað;

¹³ gað soðlice & leornigeaþ hwæt is. ic wylle mildheortnesse næs onsægdnesse; Soþlice ne com ic rihtwise to gecigeanne. ac þa synnfullan;

²⁰ & þa än wif þe þolode blod-ryne twelf gear genealæhte wið-æftan. & æt-hran hys reafes fnæd.

¹⁶ [Note: Ðys godspel sceal to manegra martyra mæsse-dæge. Ecce ego mitto uos. A. ] Nu ic eow sende swa sceap. gemang wulfas beoþ eornustlice gleawe swa næddran & bylwite swa culfran ¹⁷ warniað eow soþlice fram mannum. hig syllaþ eow soþlice on gemotum & swingað eow on hyra gesomnungum.

²³ [Note: Cum autem persequentur. A. ] Ðonne hi eow ehtaþ on þysse byrig fleoþ on oþre. & ðonne hï on þære eow ehtaþ fleoþ on þa þryddan; Soþlice ic eow secge ne be-faraþ ge israhela burga ærþan þe mannes sunu cume;

²⁵ genoh byþ soþlice þam leorning-cnihte þt he sy swylce hys lareow & þeow swylce hys hlafurd; Gyf hi þæs hïredes fæder belzebub clypedon mycle swyþur hig eow clypiaþ

²⁴ Ðeah-hwæþere ic secge eow þt sodum-wara lande byð forgyfenlicre on domes dæg þonne þe;

²⁸ Cumaþ to me ealle þe swincað & gesymede synt. & ic eow geblissige. ²⁹ Nimaþ mïn geoc ofer eow. & leorniaþ æt me. forþam ic eom bilwite & eadmod on heortan. & ge gemetað reste eowrum sawlum; ³⁰ Soþlice min geoc ys wynsum. & mïn byrþyn ys leoht;

⁷ Gyf ge soðlice wistun hwæt ys ic wylle mildheortnesse. & na onsægdnysse ne ge-nyþrude ge æfre ünscyldige.

³³ Oþþe wyrceað god treow & hys weastm godne. oððe wyrceað yfel treow & hys wæstm yfelne. Witodlice be þam wæstmme byð þt treow on-cnawen; ³⁴ La ge næddrena cynryn. hü magon ge god sprecan þonne ge synt yfele; Soþlice of þære heortan willan se muþ spicþ.

³⁴ La ge næddrena cynryn. hü magon ge god sprecan þonne ge synt yfele; Soþlice of þære heortan willan se muþ spicþ. ³⁵ god mann soþlice of godum gold-horde bringþ god forð & yfel mann of yfelum gold-horde bringð yfel forð;

⁵² þa sæde he him. forþam is ælc gelæred bocere on heofenan rice gelïc þam hiredes ealdre þe forð-bringð of his gold-horde nïwe þing & ealde;

² hwi forgymað þine leorning-cnihtas. ure yldrena lage ne þweað hi hyra handa þonne hïg mete þicgeað;

² hwi forgymað þine leorning-cnihtas. ure yldrena lage ne þweað hi hyra handa þonne hïg mete þicgeað; ³ Ða andsworode he him & hwi forgyme gë godes bebod for eowre lage.

³ Ða andsworode he him & hwi forgyme gë godes bebod for eowre lage. ⁴ witodlice god cwæþ wurþa þinne fæder & modor & se þe wyrgð hys fæder & modor swelte se deaþe;

⁴ witodlice god cwæþ wurþa þinne fæder & modor & se þe wyrgð hys fæder & modor swelte se deaþe; ⁵ Soþlice ge cweðaþ swa hwylc swa segð hys fæder & meder swa hwylc lac swa of me is fremaþ þe

⁵ Soþlice ge cweðaþ swa hwylc swa segð hys fæder & meder swa hwylc lac swa of me is fremaþ þe ⁶ & ne wurðiaþ fæder & modor & ge for naht dydon godes bebod for eowre lage.

⁶ & ne wurðiaþ fæder & modor & ge for naht dydon godes bebod for eowre lage. ⁷ la licceteras wel be eow witegode isaias se witega þa he cwæð ⁸ þis folc më mid welerum wurþað & hyra heorte ys feorr fram me ⁹ butan intingan hig me wurþiaþ & lærað manna lara; ¹⁰ & he þa ðam menegum to-gædere geclypedum. þus cwæð gehyrað & ongytaþ ¹¹ ne besmït þone mann þt on hys muþ gæð. ac hyne besmït þt of hys muþe gæþ; ¹² Þa genealæhton hys leorning-cnihtas & cwædon. wast þu þt þa fariseiscean synt gedrefede þisum wurde gehyredum. ¹³ þa andswarode he him. ælc plantung þe mïn heofenlica fæder ne plantode byþ äwurt-walod; ¹⁴ Lætað hi hig synt blinde. & blindra latteowas; Se blinda gyf he blindne læt hig feallað begen on ænne pytt;

¹⁴ Lætað hi hig synt blinde. & blindra latteowas; Se blinda gyf he blindne læt hig feallað begen on ænne pytt; ¹⁵ Ða andswarode him petrus. arece us þis big-spell; ¹⁶ Ða andswarode he him. & synt ge gyt butan &gyte. ¹⁷ ne ongyte ge þt eall þ on þone muþ gæþ. gæþ on þa wambe & byþ on forþgang asend; ¹⁸ Soþlice þa þing þe of þam muðe gaþ cumað of þære heortan & þa smitaþ þone mann; ¹⁹ Of þære heortan cumaþ yfle geþancas. mann-slyhtas. ünriht-hæmedu.forligru.stale. lease gewitnyssa. tällice word ²⁰ þis synt þa ðing þe þone mann be-smitað; Ne be-smit þone mann þeah he ünþwogenum handum ete.

⁵ Him þa gyt sprecendum & soþlice þa beorht-wolcn hig ofer-scean. & þa efne com stefn of þam wolcne & cwæþ; Her ys min leofa sunu. on þam me wel gelicaþ. gehyrað hyne;

⁴ Swa hwylc swa hyne ge-eaþmet swa þes lytling. se ys mara on heofena rice

²⁴ & eft ic eow secge þt eaðelicre byð þam olfende to gänne þurh nædle eage þonne se welega. on heofona rice gä;

²¹ Þa cwæð he hwæt wylt-tu; Ða cwæð heo. sege þt þas mïne twegen suna sittan än on þine swiþran healfe. & än on þine wynstran on þïnum rice;

²⁶ ne byþ swa betweox eow. ac swa hwylc swa wyle be-tweox eow beon yldra sy he eower þen. ²⁷ & seþe wyle betweox eow beon fyrmest sy he eower þeow;

⁹ þt folc þt þar beforan ferde & þt þar-æfter ferde clypodon & cwædon häl sÿ þü dauides sunu. Sÿ gebletsod seþe com on drihtenes naman. Sÿ him hæl on hehnessum;

³⁰ þa cwæð he ealswa to þam oðrum; Ða &swarode se him & cwæð hlaford ic gä. & ne eode swa-þeah; ³¹ Hwæðer þara twegra dyde þæs fæder willan. þa cwædon hig se æftera. þa cwæð se hælend to him; Soð ic eow secge þt manfulle & myltystran gað beforan eow on godes rice; ³² Iohannes com on rihtwisnesse wege. & ge ne ge-lyfdon him; Witodlice manfulle & myltys[t]ran gelyfdon & ge ge-sawon & ne dydon syðþan nane dædbote þt ge gelyfdon on him;

³⁴ Þa ðara weastma tid ge-nealæhte þa sende he hys þeowas tö þam eorðtylion. þt hig onfengon his wæstmas; ³⁵ Ða namon hig hys þeowas & swungon sumne. sumne hig of-slogun. sumne hig of-torfodun;

³⁵ Ða namon hig hys þeowas & swungon sumne. sumne hig of-slogun. sumne hig of-torfodun; ³⁶ Ða sende he eft oðre þeowas selran þonne þa ærran wæron. ða dydon hig þam gelice;

³ & sende his þeowas & clypode þa gelaðodan to þam gyftum þa noldon hï cuman;

⁶ & þa oþre namon hys þeowas & mid teonan geswencton & ofslogon;

³⁷ Ða cwæð se hælend. lufa drihten þinne god on ealre þinre heortan. & on ealre þinre sawle. & on eallum þinum mode. ³⁸ þis ys þt mæste & þt fyrmyste bebod; ³⁹ Oþyr ys þysum gelic. lufa þinne nehstan swa swa þe sylfne; ⁴⁰ On þysum twam bebodum byþ gefylled eall seo æ;

⁵ Ealle heora worc hig doð þt menn hi geseon; Hig to-brædað hyra heals-bæc & mærsiað heora reafa fnadu;

⁸ Ne gyrne ge þt eow man lareowas nemne. än ys eower lareow; Ge synt ealle gebroþru.

¹⁰ Ne eow man ne nemne lareowas for þam än crist is eower lareow;

¹³ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on þære nygeðan wucan ofer pentecosten. Dixit iesus turbis iudeorum & principibus sacerdotum. Ue autem uobis scribe & pharisei. A. ] Wa eow bocyras & pharisei licceteras forþam ge belucað heofona rice. beforan mannum; Ne gë in ne gaþ ne ge ne geþafiað þt oðre ingan; ¹⁴ [Verse 14 is omitted.] ¹⁵ Wä eow bocyras & pharisei liccetteras forþam. ge be-farað sæ & eorþan. þt ge don anne elþeodine. & þonne hë gewordyn byð gë gedoð hyne helle bearn. twyfealdlicor þonne eow; ¹⁶ Wa eow blindan latteowas. ge secgeað swa hwylc swa swereþ on temple þt he ys naht. Swa hwa swa swereð on þæs temples golde se ys scyldig. ¹⁷ Eala ge dysegan & blindan. hwæþer ys mare ðe þt gold. þe þt templ ðe þt gold ge-halgað;

¹⁹ Eala ge blindan. hwæþer ys mare þe offrung þe þt weofud þe ge-halgað þa offrunge;

²³ Wa eow boceras & Pharisei liccetteras. ge þe teoðiað mintan & dile & cvmyn [Note: cymyn, alt. to cvmyn. ] & ge forleton þa þing þe synt hefegran. þære æ dom. & mildheortnysse. & geleafan. þas þing hyt gebyrede þt ge dydon & þa oðre ne forletun. ²⁴ la blindan latteowas. ge drehnigeað þone gnætt aweg & drincað þone olfynd; ²⁵ Wa eow boceras & pharisei liccetteras. forþam ge clænsiað þt wið-ütan ys caliceas & dixas. & ge synt innan fulle. reaflaces & unclænnysse; ²⁶ Eala þu blinda phariseus. clænsa æryst þt wið-innan ys calicys & discys þt hyt si clæne þt wið-utan ys; ²⁷ Wa eow bocyras & pharisei liccetteras. forþam ge synt gelice hwitum byrgenum þa þinceað mannum ütan wlitige & hig synt innan fulle deadra bana. & ealre fylþe;

²⁹ Wa eow bocyras & pharisei. liccetteras. ge þe timbriað witegena byrgene & glengað rihtwisra gemynd-stowa. ³⁰ & ge cweþað gyf we wærun on ure fædera dagum. nære we heora geferan on þæra witegena blodes gyte;

³³ Eala ge næddran & næddrena cynn. hu fleo gë fram helle dome; ³⁴ [Note: Ðys godspel sceal on sancte stefanes mæsse-dæg. Ecce ego mitto ad uos. A. ] Ic sende to eow witegan & wise bocyras. & ge hig ofsleað & hoð & swingað on eowrum gesomnungum. & ge hig ehtað of byrig on byrig

³⁴ [Note: Ðys godspel sceal on sancte stefanes mæsse-dæg. Ecce ego mitto ad uos. A. ] Ic sende to eow witegan & wise bocyras. & ge hig ofsleað & hoð & swingað on eowrum gesomnungum. & ge hig ehtað of byrig on byrig ³⁵ þt ofer eow cume ælc riht-wis blod þe wæs agoten ofer eorþan. fram abelys blode þæs rihtwisan. oð zacharias blod barachias suna. þone gë ofslogon betwyx þam temple & þam weofode;

³⁵ þt ofer eow cume ælc riht-wis blod þe wæs agoten ofer eorþan. fram abelys blode þæs rihtwisan. oð zacharias blod barachias suna. þone gë ofslogon betwyx þam temple & þam weofode; ³⁶ Soþ ic eow secge ealle þas þing cumaþ ofer þas cneorisse;

² þa &swarode he him & cwæð; Ge-seoþ ge eall þis. Soð ic secge eow. ne bið her læfed stan uppan stane þe ne beo to-worpen;

³⁴ Soð ic secge eow þt ðeos cneorys ne gewit ærþam þe ealle þas þing gewurðon;

⁴⁹ & he ge-nealæhte hrædlice to þam hælende & cwæð; Hal beo þu lareow. & he cyste hyne;

⁶ Ða soðlice þæra sacerda ealdras onfengon þæs seolfres & cwædon; Nys hyt na alyfed þt we asendon hyt on ure maðmcyste. forþam hyt is blodes wurð; ⁷ Hig worhton þa gemöt & smeadon hu hig sceoldon þæs hælendes wurð ateon. þa gebohton hig ænne æcyr mid þam feo tigyl-wyrhtena. on to be-byrgenne elþeodisce menn. ⁸ for-þam is se æcer ge-haten acheldemagh. þt is on üre geþeode blodes æcyr. & swa he is gehaten oð þisne dæg;

¹⁹ farað witodlice & lærað ealle þeoda & fulligeað hig on naman. fæder. & suna. & þæs halgan gastes. ²⁰ & lærað þt hig healdon ealle þa ðing þe ic eow bebead. & ic beo mid eow ealle dagas oð worulde ge-endunge [Note: Here follows, in the Corpus MS.:---Finit Amen. Sit sic hoc hic Interim. Ego ælfricus scripsi hunc librum in monasterio baðþonio & dedi brihtwoldo preposito. Qui scripsit uiuat in pace. in hoc mundo & in futuro seculo. & qui legit legator in eternum. ]

⁴ & on stræte hi ne etað buton hi geþwegene beon. & manega oþre synd þe him gesette synt. þt is calicea frymða. & ceaca. & ärfata. & mæstlinga; ⁵ And þa axodon hine pharisei & þa boceras. hwi ne gað þine leorning-cnihtas æfter ure yldrena gesetnysse. ac besmitenum handum hyra hlaf þicgað; ⁶ Ða andswarode he him; Wel witegod isaias be eow licceterum swa hit awriten is; Þis folc me mid welerum wurðað. soðlice hyra heorte is feor fram me. ⁷ on idel hi me wurðiað. & manna läre & bebodu lærað; ⁸ Soþlice ge forlætað godes bebod. & healdað manna laga. þweala ceaca & calica. & manega oþre þylce ðing ge doð; ⁹ Ða sæde he him. wel ge on idel dydon godes bebod þt ge eower laga healdon; ¹⁰ Moyses cwæð. wurða þinne fæder & þine modor. & se ðe wyrigþ his fæder & his modor. swelte se deaþe; ¹¹ Soðlice ge cweþað. gif hwa segð his fæder & meder corbän þt is on ure geðeode gyfu. gif hwylc is of me þe fremað. ¹² & ofer þt ge ne lætað hine ænig þing dön his fæder oððe meder ¹³ toslitende godes bebod. for eower stüntan lage þe ge gesetton. & manega oþre þing ðysum gelice ge doð; ¹⁴ And eft þa menegu he him toclypode & cwæð; Ge-hyraþ me ealle & ongytað;

²¹ Innan of manna heortan. yfele geþancas cumað. unriht-hæmedu. & forligeru. manslihtas. ²² [stala.] gytsung. män. facnu. sceamleast. yfel gesihð. dysinessa. ofer-modignessa. stuntscipe. ²³ & ealle þas yfelu of þam innoðe cumað & þone man besmitað;

⁵ Ða andswarode petrus him & cwæð. lareow göd is þt we her beon & uton wyrcan her þreo eardung-stowa. þë ane. & moyse ane. & helie ane;

⁴³ Soðlice on eow hit nis swa. ac swa hwylc swa wyle mid eow yldest beon se byð eower þen. ⁴⁴ & se ðe wyle on eow fyrmest beon. se byþ ealra þeow;

⁵¹ Ða cwæð se hælend. hwæt wylt þu þt ic þe dö; þa cwæð he. lareow þt ic geseo.

³ Ða swungon hi þæne. & forleton hine idel-hende; ⁴ And eft he him sende oðerne þeow. & hi þone on heafde gewundodon & mid teonum geswencton; ⁵ And eft he him sumne sende & hi þæne of-slogon. & manega oþre. sume hi beoton. sume hi of-slogon; ⁶ Þa hæfde he þa gyt ænne leofostne sunu. þa sende he æt nehstan him þæne & cwæð; Witodlice minne sunu hig for-wandiað;

³⁸ þa sæde he him on his lare; Warniað fram bocerum. þa wyllað on ge-gyrlum gän & beon on straætum grete.

³⁸ þa sæde he him on his lare; Warniað fram bocerum. þa wyllað on ge-gyrlum gän & beon on straætum grete. ³⁹ & on fyrmostum lareow-setlum. sittan on ge-samnungum & þa fyrmestan setl on ge-beor-scipum ⁴⁰ þa ðe wudewena hus for-swelgað mid heora langsuman gebede. þa onfoð lengestne döm;

¹⁴ Ðonne ge ge-seoð þære toworpednysse asceonunge standan þar heo ne sceal. þonne ongyte se þe ræt. fleon þonne on muntas þa ðe synt on iudea

³⁰ Soðlice ic eow secge þt þeos cneores ne gewit ærþam ealle þas ðing gewurðon. ³¹ heofon & eorðe gewitað. witodlice mine word ne ge-witað;

⁵¹ He worhte [mægne] on hys earme. he to-dælde þa ofer-mödan. On möde hyra heörtan; ⁵² He awearp þa rïcan of setle. & ða eaðmodan up ahöf;

²⁶ & he andsware fram þam halegan gaste onfeng. þt he deað ne gesawe. buton he ær drihten crist gesawe; ²⁷ And on gaste he on þt tempel cöm. & þa his magas læddon þone hælend. þt hig for him æfter þære .æ. gewunan dydon. ²⁸ he onfeng hine mid his handum. & god bletsode & cwæð; ²⁹ Drihten. nu þu lætst þinne þeow æfter þinum worde on sibbe; ³⁰ Forðam mïne eagan gesawon þine hæle.

⁷ Soþlice he cwæð to þam menegum þe fërdon þt hi wæron gefullode fram him. eala næddrena cynn hwa æt-ywde eow þt ge fleon fram þam towerdan yrre;

⁷ Ða gymdon þa boceras & farisei hwæþer he on reste-dæge hælde. þt hi hyne gewregdon; ⁸ Soþlice he wiste hyra geþancas. & he sæde þam men þe ða for-scruncenan hand hæfde. arïs & ständ her amiddan; Þa aräs he & stöd; ⁹ Ða cwæþ se hælend to him; Ic ahsige eow alyfþ on reste-dagum wel don. oððe yfele. sawle hale gedon. hwæþer ðe for-spillan; ¹⁰ And him eallum gesceawodum mid yrre he sæde þam men; Aþene þine hand. & he aþenode & his hand wæs ge-edniwod;

⁴⁵ God man of godum gold-hörde. hys heortan. god forð-bringð. & yfel man of yfelum gold-horde yfel forð-bringþ; Soðlice se muð spycð swa seo heorte þencð.

²² Ealle þing me synt fram minum fæder gesealde. & nan man nat hwylc is se sunu buton se fæder. ne hwylc si ðe fæder buton se sunu. & se ðe se sunu hit awreon wyle; ²³ [Note: Ðis sceal on þære feowerteoðan wucan ofer pentecosten. Beati oculi qui uident quæ uos uidetis. A. Beati oculi qui uiderunt quæ uos uidetis. B. ] Þa cwæþ he to his leorningcnihtum bewend; Eadige synt þa eagan þe geseoð þa ðing þe ge ge-seoð;

³⁹ Ða cwæð drihten to him nu ge farisei þt ute is calices & disces geclænsiað þt eow innan is. þt is full reaf-lace & unriht-wisnesse; ⁴⁰ La dysegan hu ne worhte þt þt inne is. se ðe worhte þt üte is.

⁴² Ac wä eow fariseum ge þe teoþiað mintan & rüdan. & ælce wyrte & ge for-bugað döm & godes lufe; Þas þing eow gebyrede to donne. & þa þing ne for-lætan; ⁴³ Wä eow fariseum ge þe lufiað þa forman heah-setl on ge-samnungum & gretinga on stræte;

⁴³ Wä eow fariseum ge þe lufiað þa forman heah-setl on ge-samnungum & gretinga on stræte; ⁴⁴ Wa eow for-þam þe ge synt swylce þa byrgena þe man innan ne sceawað; And þa men nyton þe him on-ufan gað;

⁴⁴ Wa eow for-þam þe ge synt swylce þa byrgena þe man innan ne sceawað; And þa men nyton þe him on-ufan gað;

⁴⁴ Wa eow for-þam þe ge synt swylce þa byrgena þe man innan ne sceawað; And þa men nyton þe him on-ufan gað; ⁴⁵ Ða &swarode him sum ægleaw. lareow teonan þu wyrhcst us mid þisse sage; ⁴⁶ Þa cwæþ he; Wa eow ægleawum forþam þe ge symað men mid þam byrþenum þe hig aberan ne magon. & ge ne ahrinað þa seamas mid eowrum anum fingre;

⁴⁶ Þa cwæþ he; Wa eow ægleawum forþam þe ge symað men mid þam byrþenum þe hig aberan ne magon. & ge ne ahrinað þa seamas mid eowrum anum fingre; ⁴⁷ Wa eow ge þe timbriað witegena byrgena. eower fæderas hig of-slögon

⁴⁷ Wa eow ge þe timbriað witegena byrgena. eower fæderas hig of-slögon ⁴⁸ eallunga ge cyðað. & ge þafiað eower fædera weorcum. forþam hig ofslogon hig. & ge timbriað hira byrgena;

⁴⁸ eallunga ge cyðað. & ge þafiað eower fædera weorcum. forþam hig ofslogon hig. & ge timbriað hira byrgena; ⁴⁹ Forþam cwæð godes wisdöm. ic sende to him witegan & apostolas. & hig of-sleað hig. & ehtað

⁴⁹ Forþam cwæð godes wisdöm. ic sende to him witegan & apostolas. & hig of-sleað hig. & ehtað ⁵⁰ þt ealra witegena blod sy ge-soht. þe wæs agoten of middan-geardes fruman. fram þisse cneorysse.

⁵⁰ þt ealra witegena blod sy ge-soht. þe wæs agoten of middan-geardes fruman. fram þisse cneorysse. ⁵¹ fram abeles blode oð zachariam blod. se forwearð betux þam altare & þam temple. ic eow secge. swa bið ge-soht fram þisse cneorysse;

⁵¹ fram abeles blode oð zachariam blod. se forwearð betux þam altare & þam temple. ic eow secge. swa bið ge-soht fram þisse cneorysse;

⁵¹ fram abeles blode oð zachariam blod. se forwearð betux þam altare & þam temple. ic eow secge. swa bið ge-soht fram þisse cneorysse; ⁵² Wa eow ægleawum for-þam þe ge ætbrudun þæs ingehydes cæge. ge in ne eodun & ge forbudon þa þe in-eodun;

⁵² Wa eow ægleawum for-þam þe ge ætbrudun þæs ingehydes cæge. ge in ne eodun & ge forbudon þa þe in-eodun; ⁵³ Ða he him þis to cwæð. þa ongunnun ða farisei & þa ægleawan hefilice him agen standan & his muð dyttan ⁵⁴ & embe hine syrwan. secende sum þing of his muðe þt hig hine wregdun.

¹ mycelum weredum him embe standendum þt hig hine trædun; Ða cwæð he to his leorning-cnihtum warniað wið farisea lare þt is licetung;

⁴⁸ Ðone þeow þe his willan nyste & þeah dyde he bit witnad feawum witum; Ælcum þe mycel geseald is. him man mycel to-secð. & æt þam þe hig micel befæstun hig mycel biddað;

⁵⁷ Hwi ne demege of eow-sylfum þt riht is;

³⁴ Eala hierusalem hierusalem. þu ðe þa witegan of-slyhst. & hænst. þa ðe to þe asende synt. hu oft ic wolde þïne bearn gegaderian swa se fugel deð his nest under his fiðerum & þu noldest; ³⁵ Nu bið eower hus eow for-læten; Soðlice ic eow secge þt ge më ne geseoð ærþam þe cume se þonne ge cweðað. gebletsod sy se ðe cöm on drihtnes naman;

³⁵ Nu bið eower hus eow for-læten; Soðlice ic eow secge þt ge më ne geseoð ærþam þe cume se þonne ge cweðað. gebletsod sy se ðe cöm on drihtnes naman;

⁷ Ða sæde he sum big-spel be þam in-gelaðudan. gymende hu hig þa fyrmestan setl gecuron & þus cwæð; ⁸ Ðonne þu byst to gyftum gelaþod ne site þu on þam fyrmestan setle. þelæs wenunga sum wurð-fulra [sig yngelaðod fram hym. ⁹ & þonne] cüme se þe ðe in-gelaþode & secge ðe rym þysum men setl. & þu ðænne mid sceame nyme þt yte-meste setl; ¹⁰ Ac þonne þu geclypod byst. gä & site on þam ytemestan setle. þt se ðe þe in-gelaðude þænne he cymð cweþe to þe. la frëond. site ufur. þonne byð þe wurð-mynt be-foran mid-sittendum; ¹¹ For-þam ælc þe hine üp-ahefð. bið genyðerud. & se ðe hine nyðerað se bið up-ahafen;

¹¹ For-þam ælc þe hine üp-ahefð. bið genyðerud. & se ðe hine nyðerað se bið up-ahafen;

¹⁷ þa sende he his þeowan to þære feorme timan þt he sæde þam gelaðedum þt hig comun forþam þe ealle þing gearwe wæron; ¹⁸ Þa ongunnon hig ealle hig beladian; Se forma him sæde. ic bohte ænne tün. ic hæbbe neode þt ic fare & hine geseo. ic bidde þe þt ðu me beladige; ¹⁹ Ða cwæþ se oþer. ic bohte än getyme oxena. nu wille ic faran & fandian hyra nu bidde ic þe beläda me; ²⁰ Ða cwæð sum ic lædde wïf ham. forþam ic ne mæg cuman;

²⁸ Ða bealh he hine & nolde ingan; Þa eode his fæder üt & ongan hine biddan;

¹⁵ Þa cwæð he to him. ge synt þe eow sylfe beforan mannum geriht-wisiaþ. soðlice god can eowre heortan forþam þe be-foran gode ys ascuniendlic þt mannum heah ÿs;

²² Þa cwæð he to his leorning-cnihtum. þa dagas cumað þonne ge gewilniað þt ge geseon anne dæg mannes sunu & ge ne geseoð.

¹² Ic fæste tuwa on ucan. ic sylle teoþunga ealles þæs þe ic hæbbe;

¹⁴ Söþlïce ic eow secge þt þes ferde geriht-wisud to his huse. for-þam þe ælc þe hine üpp-ähefð bið genyðerud. & se þe hine nyðerað byð üpp-ahafen;

¹⁴ Ða hatedon hine his leöde & sendon ærend-racan æfter him & cwædon; We nyllað þt þes ofer üs rixie; ¹⁵ Ða he agën cöm & þt rïce onfengc. he het clypian his þeowas þe he þt feoh selde. þt he wiste hu mycel gehwylc gemangode; ¹⁶ Ða com se forma & cwæð. hläford. þis pund gestrynde tyn pund; ¹⁷ Þa cwæð së hläford geblissa þü göda þeowa. forþam þe ðu wære on lytlum getrywe. þu byst and-weald hæbbende ofer tyn ceastra; ¹⁸ Ða com oðer & cwæð. hläford. þin pund gestrynde fif pund; ¹⁹ Ða cwæþ he to þam. & beo þu ofer fif ceastra; ²⁰ Ða com oþer & cwæð. hlaford. her ys þin pund þe ic hæfde on swät-lïn alëd. ²¹ ic ðe adred forþam þe ðu eart stið man. þu nimst þt ðu ne settest. & þu ripst þt ðu ne seowe; ²² Ða cwæð he to him. of þinum muðe ic ðe dëme. la lyðra þeowa; Ðu wistest þt ic eom stið man. þt ic nime þt ic ne sette & ripe þt ic ne seow;

²² Ða cwæð he to him. of þinum muðe ic ðe dëme. la lyðra þeowa; Ðu wistest þt ic eom stið man. þt ic nime þt ic ne sette & ripe þt ic ne seow; ²³ And hwi ne sealdest þü min feoh to hÿre. & þonne ic cöme ic hit witodlice mid gestreone onfenge; ²⁴ Ða cwæð he to þam þe him abütan stödon. nimað þt pund fram him & syllað þam þe hæfð än pund; ²⁵ Ða cwædon hig to him hlaford. he hæfð tyn pund; ²⁶ Soðlice ic secge eow þt ælcum hæbbendum bið geseald fram þam þe næfð. ge þt þt he hæfð him byð afyrred; ²⁷ Ðeah-hwæþere þa mine fynd þe noldon þt ic ofer hig rixude. lædað hider & of-sleað hig beforan me. ²⁸ & þysum gecwedenum he fërde to hierusalem; ²⁹ [Note: Ðys gebyrað feower wucon ær middan wyntra & on palm-sunnan-dæg. Cum adpropinquasset iesus hierosolimis & uenisset beth-fagie. A. ] Ða he ge-nealæhte bethfage & bethanïa to þam munte þe is genemned oliueti. he sende his twegen cnihtas ³⁰ & cwæð; Faraþ on þt castel þe ongen inc ys. on þam gyt gemetað assan folan getiged. on þam nan man gyt ne sæt. untigað hyne. & lædað to me; ³¹ & gif inc hwa ahsað hwi gyt hyne untigeað secgað him drihten hæfð his neode; ³² Ða fërdon þa ðe asende wæron & fundon swa he him sæde þæne folan ständan; ³³ Ða hig hine untïgdon þa cwædon þa hlafordas hwi untige ge þæne folan; ³⁴ Ða cwædon hig for-þam þe drihten hæfð his neode; ³⁵ Þa læddon hig hine to þam hælende. & hyra reaf wurpon ofer þæne folan. & þæne hælend on-ufan setton. ³⁶ & þa he for. hi strehton under hine hyra rëaf on þam wege. ³⁷ & þa he ge-nealæhte to oliuëtes muntes nyðer-stïge. þa ongunnon ealle þa menego geblissian. & mid mycelre stefne god heredon be eallum þam mihtum þe hig gesawun. ³⁸ & cwædon; Gebletsud sy se cyning þe com on drihtnes naman. syb sy on heofenum. & wuldor on heahnessum; ³⁹ Ða cwædon sume of þam fariseum to him; Läreow. cid þinum leorningcnihtum; ⁴⁰ Ða cwæþ he to him. Ic eow secge þeah þas suwigen stanas clypiað; ⁴¹ [Note: Ðys godspel gebyrað on þære endlyftan wucan ofer pentecosten. Cum adpropinquaret iesus hierosolimam uidens ciuitatem fleuit super illam. A. ] & þa he ge-nealæhte & geseah þa ceastre. he weop ofer hig ⁴² & cwæð; Eala. gif þu wistest & witodlice on þysum þinum dæge þe ðe to sybbe synt. nu hig synt fram þinum eagum behydde. ⁴³ forþam ðe þa dagas to ðe cumað. & þïne fynd þe betrymiaþ. & behabbað þe. & genyrwað þe æghwanun. ⁴⁴ & to eorþan afyllað þe & þine bearn þe on ðe synt. & hig ne læfað on þe stän ofer stäne. forþam þe ðu ne on-cneowe þa tïde þïnre geneosunge;

¹¹ Ða sende he oðerne þeow þa beoton hig ðæne & mid teonum gewæcende hine forleton idelne; ¹² Þa sende he þridan. þa wurpon hig ut þæne gewundudne; ¹³ Ða cwæð þæs wingeardes hlaford hwæt do ic. ic asënde minne leofan sunu wenunga hine hig for-wandiað þonne hig hine geseoþ; ¹⁴ Ða hine þa tilian gesawun hig þohton betwux him & cwædon; Her ys se yrfe-weard. cumaþ uton hine ofslean þt seo æht ure sy;

⁴⁵ Ða sæde he hys leorning-cnihtum. eallum folce gehyrendum; ⁴⁶ Warniað wið þa boceras ða þe wyllað on gegyrlum gän. & lufiað gretinga on stræte. & þa yldstan setl on gesamnungum & þa forman hlininga on gebeorscypum.

⁴⁶ Warniað wið þa boceras ða þe wyllað on gegyrlum gän. & lufiað gretinga on stræte. & þa yldstan setl on gesamnungum & þa forman hlininga on gebeorscypum.

⁴⁶ Warniað wið þa boceras ða þe wyllað on gegyrlum gän. & lufiað gretinga on stræte. & þa yldstan setl on gesamnungum & þa forman hlininga on gebeorscypum. ⁴⁷ þa forswelgað wydywyna hus. hiwgende lang gebed. þa onfoð maran genyþerunge;

⁴⁷ þa forswelgað wydywyna hus. hiwgende lang gebed. þa onfoð maran genyþerunge;

⁴⁷ þa forswelgað wydywyna hus. hiwgende lang gebed. þa onfoð maran genyþerunge;

⁶ Þas þing þe ge geseoð þa dagas cumað on þam ne bið stan læfed ofer stan. þe ne beo to-worpen;

²⁰ [Note: Ðys godspell gebyrað on wodnes dæg on þære .xi. ucan ofer pentecosten. Respondens iesus dixit discipulis suis. Cum autem uideritis circumdari ab exercitu. A. Cum uideritis, &c. B. ] Þonne ge geseoð hierusalem mid here betrymede. witað þt hyre toworpennes genealæcð.

²⁴ & hig feallað on swurdes ecge. & beoð hæftlingas on ealle þeoda; Hierusalem bið fram þeodum fortreden oð mægða tïda synt gefyllede;

³² Soðlice ic eow secge þt þeos cneores ne gewit ærþam þe ealle þas ðing gewurþon; ³³ Heofen & eorðe gewitaþ soðlice mïne word ne gewitað;

²⁶ ac ne beo ge na swa; Ac gewurðe he swa swa gingra se þe yldra ys betwux eow; And se þe fore-stæppend ys beo he swylce he þën sy; ²⁷ Hwæðer ys yldra þe se þe ðenað þe se ðe sitt. witudlice se ðe sitt; Ic eom on eowrum midlene swa swa se þe ðenað;

³² Ic gebæd for þe þt ðin geleafa ne geteorige; And þu æt sumum cyrre gewend &tryme þine gebroðru;

⁴⁷ & beon bodud on his naman dædbote & synna forgyfenesse on ealle þeöda. agynnendum fram hierusalem;

³⁸ þa beseah se hælend & geseah hig him fyliende. & cwæð to him hwæt sëce gyt; Hi cwædon to him rabbi þt is gecweden & gereht lareow. hwar eardast ðu.

⁴⁹ Him &swarode þa nathanahel & ðus cwæð. rabbï. þu eart godes sunu. & þu eart israhela cing.

² Ðës com to him on niht. & cwæð to him. rabbi þt is lareow. we witon þt þu cöme fram gode. ne mæg nan man þas tacn wyrcan þe ðu wyrcst buton god beo mid him;

²⁶ & comon to iohanne & cwædon to him. rabbï. Se ðe mid þe wæs begeondan iordäne be ðam þu cyðdest gewitnesse nu he fullaþ. & ealle hig cumaþ to him.

⁴⁴ hu mage ge gelyfan. þe eow betweonan wuldor under-foð & ne seceaþ þt wuldor þe is fram gode syluum.

²⁵ & þa hig gemetton hyne begeondon þam mere hig cwædon to him; Lareow hwænne com þu hider;

¹⁸ Se þe be him sylfum sprycð secþ his agen wuldor se þe secþ þæs wuldor þe hyne sende. se is soþfæst. & nis nan unrihtwisnys on him;

⁴⁶ þa &wyrdon þa þenas & cwædon; Ne spræc næfre nan man swa þes man sprycþ. ⁴⁷ Þa cwædoN þa pharisei to him. synt ge beswicene. ⁴⁸ cweðe ge gelyfde ænig þæra ealdra oððe þæra pharisea on hyne. ⁴⁹ ac þeos menigeo þe ne cyþe þa æ. hig synt awyrgede; ⁵⁰ Ða cwæð nichodemus to him; Se þe com to him on nyht se wæs hyra än. ⁵¹ cwyst þu demð ure æ. ænine man buton hyne man ær gehyre & wite hwæt he do; ⁵² Hig &swaredon & cwædon to him. cwyst þu. þt þu si galileisc. smea & geseoh þt nan witega ne cymð fram galilea.

²¹ witodlice eft se hælend cwæþ to HIM; [Note: Ðys god-spel sceal on monan dæg on þære oðre lencten wucan. Ego uado & queritis me & in peccato uestro moriemini. A. ] Ic fare & ge me seceað. & ge sweltaþ on eowre synne. ne mage ge cuman þyder ic fare;

²⁴ Ic eow sæde þt ge sweltað on eowrum synnum gif ge ne gelyfað þt ic hit sÿ. ge sweltað on eowre synne;

⁴⁴ ge synt deofles bearn. & ge wyllaþ wyrcean eowres fæder willan. he wæs fram frymþe män-slaga & he ne wunode on soðfæst-nesse forðam þe soðfæstnes nis on him; Ðonne he sprycð leasunga he sprycþ of him sylfum. forþam þe he is leas & his fæder eac;

⁵⁶ Abraham eower fæder geblissode þt he gesawe minnæ (sic) dæg & he geseah & geblissode;

²² His magas spæcon þas þing forþam þe hig ondredon þa iudeas; Ða gedihton þa iudeas gif hwa crist andette þt he wære butan hyra geferrædene.

²⁴ Ða clypodon hig eft þone mann þe ær blind wæs. & cwædon to him; Sege gode wuldor. we witon þt he is synful.

³⁴ hig &swaredon & cwædon to him. eall þu eart on synnum geboren & þu lærst us. & hig drifon hine ut;

³⁹ & se hælend cwæð to him; Ic com on þysne middan-eard to demenne þt þa sceolon geseon. þe ne geseoð. & beon blinde þa þe geseoð; ⁴⁰ Ða þt gehyrdon þa pharisei þe mid him wæron; Ða cwædon hig to hym; Cwyst þu synt we blinde. ⁴¹ & se hælend cwæð to him. gif ge blinde wæron næfde ge nane synne; Nu ge secgað. þt þt ge geseon. þt is eowre synn;

⁴³ Hi lufodon manna wuldor swiðor þonne godes wuldor.

¹³ Ge clypiað me lareow & drihten. & wel ge cweðaþ. swa ic eom soþlice. ¹⁴ Gif ic þwoh eowre fët. [ic þe eom eower lareow. & eower hlaford. ge sceolon þwean eower ælc oðres fet;]

¹⁴ Gif ic þwoh eowre fët. [ic þe eom eower lareow. & eower hlaford. ge sceolon þwean eower ælc oðres fet;] ¹⁵ ic eow sealde bysene þt ge don swa ic eow dyde;

⁹ Se hælend cwæð to him. philippus swa lange tid ic wæs mid eow & ge ne gecneowun me; Se þe më gesyhð. gesyhð minne fæder; Humeta cwyst þu æt-ÿw üs þinne fæder

¹⁹ nu gyt ys an lytel fyrst & middan-eard me ne gesyhþ; Ge me geseoð forþam ic lybbe & ge lybbað;

² hi doð eow of gesomnungum; Ac seo tid cymð þt ælc þe eow of-slyhð wenþ þt he þenige gode.

²⁸ Ða gelæddon hi þone hælend to caiphän on þt domern. hit wæs þa morgen. & hig sylue ne eodon into ðam domerne þt hyg næron besmitene. ac þt hi æton hyra eastron;

⁴⁰ Hig clypodon ealle & cwædon. na ðysne. ac barrabbän. witodlice barrabbas wæs þeof;

¹⁶ Ða cwæð se hælend to hyre. marïa heo bewende hi & cwæð to him; Rabboni þt ys gecweden läreow;

²¹ He cwæð eft to him. si sib mid eow. swa swa fæder me sende ic sënde eow;