Mark 16 Cross References - WestSaxon990

¹ & ða sæternes dæg wæs agän. seo magdalenisce maria & iacobes maria & salomeæ bohton wyrt-gemang þt hi comon & hine smyredon; ² And swyðe ær anum reste-dæge comon to þære byrgene up-asprungenre sunnan. ³ & cwædon him betwynan; Hwa awylt us ðysne stan of þære byrgene dura; ⁴ Þa hi hi besawon. hi gesawon þæne stan aweg awyltne. soðlice he wæs swyðe mycel; ⁵ And þa hi eodon on þa byrgene hi gesawon anne geongne on þa swyðran healfe sittende hwitum gegyrlan ofer-wrohne; & hi þa forhtodon; ⁶ Ða cwæð he to him ne forhtige ge na. ge secað þæne nazareniscan hælend ahangenne; He aräs nis he hër; her is seo stow þær hi hine ledon. ⁷ ac farað & secgað his leorning-cnihtum. & petre þt he gæð toforan eow on galileam. þar ge hine geseoð swa he eow sæde; ⁸ And hi ut eodon. & flugon fram þære byrgene. & wæron äfærede for þære gesyhðe þe hi gesawon. & hig nanon men naht ne sædon. soðlice hi him adredon; ⁹ [Note: Ðys god-spel ge-byrað on wodnes dæg on þære oðere easter wucan. Surgens autem iesus mane prima sabbati. ] Þa he aräs on ærne morgen on reste-dæge. æryst he æt-ywde þære magdaleniscan marian. of ðære he üt adraf seofon deofol-seocnyssa. ¹⁰ & heo þa ut eode & hit þam cydde þe mid him wæron heofendum & wependum ¹¹ þa hi gehyrdon þt he leofode & hi hine gesawon. þa ne ge-lyfdon hi him. ¹² Æfter þam him twam he wæs æt-ywed on oðrum hiwe. him on þone tün farendum ¹³ & hi þa foron & þt oðrum cyddon. & hi him ne gelyfdon; ¹⁴ [Note: Ðis sceal on þunres dæg innan þære gang-wucan. Recumbentibus undecim discipulis. ] Ða æt nehstan he ætywde him twelfum þar hi æt-gædere sæton. & tælde hyra ungeleaffulnesse. & hyra heortan heardnesse. forðam þe hi ne ge-lyfdon þam ðe hine gesawon of deaþe arisan. ¹⁵ & he sæde him. Farað into ealne middan-eard & bodiað god-spell. ealre gesceafte. ¹⁶ Se þe gelyfð & gefullod bið se biþ hal; Soþlice se ðe ne gelyfð. se bið genyðerod; ¹⁷ Þas tacnu fyliað þam ðe ge-lyfað. on minon naman hi deofol-seocnessa ut-drifað; hi sprecaþ niwum tungum. ¹⁸ næddran hi afyrrað & him ne derað þeah hi hwæt dead-bærlices drincan; Ofer seoce hi hyra handa settað & hi beoð hale; ¹⁹ And witudlice drihten hælend syððan he to him spræc. he wæs on heofonum afangen. & he sitt on godes swiðran healfe; ²⁰ Soþlice hi ða farende æghwar bodedon. drihtne mid-wyrcendum & trymmendre spræce æfter-fyligendum tacnum.

¹⁵ & se hælend cwæð to him; Cweþe ge sceolun þæs brydguman cnihtas wepan þa hwile þe se brydguma mid hym byþ; Soðlice þa dagas cumað þt se bryd-guma byð afyrred fram him. & þonne on ðam dagum hig fæstað;

⁵ Ðas twelf se hælynd sende him be-beodende & cweþende. ne fare ge on þeoda weg. & ne ga ge innan samaritana ceastre ⁶ ac gað mä to þam sceapun þe forwurdun israhela hiwrædene;

²⁰ [Note: Ðys godspel gebyrað on frige-dæg on þære þrytteoðan wucan ofer pentecosten. Cepit iesus exprobare in ciuitatibus non (sic) quibus. A. ] Ða ongan he hyspan þa burga on þam wærun gedöne manega hys mægena. forþam þe hi ne dydon dæd-bote;

⁴⁰ Witodlice swa swa ionas wæs on þæs hwæles innoþe þry dagas & þreo niht. swa byþ mannes sunu on eorþan heortan þry dagas & þreo niht;

²⁶ Ða hi gesawon þt hi wurdon þa gedrefede & for þam ege clypodon & cwædon þus; Soþlice hyt ys scinlac; ²⁷ Ða spræc se hælend & cwæþ. habbað geleafan ic hyt eom nellen ge eow ondrædan;

¹⁶ Ða andswarode he him. & synt ge gyt butan &gyte. ¹⁷ ne ongyte ge þt eall þ on þone muþ gæþ. gæþ on þa wambe & byþ on forþgang asend;

⁸ þa se hælend wiste hyra ge-þancas. he cwæþ to him hwæt þence ge betwux eow. lytles geleafan þt ge hlafas nabbað. ⁹ ne understande ge gyt ne gë ne geþenceað þæra fif hlafa & fif þusend manna & hu fela wyligena ge namon; ¹⁰ Ne þæra seofon hlafa & feower þusend manna & hu fela wyligena ge naman; ¹¹ Hwi ne ongyte ge gyt þt ic ne sæde be hlafe. warniað fram ðam beorman fariseorum & saduceorum.

²⁰ Þa cwæð he for hyra ungeleafulnesse; Soþlice on eornost ic eow secge gyf ge hæfdon geleafan swa senepes corn. & ge cwædon to þissum munte far heonone. þonne ferde he & eow ne byð ænig þing ünmihtelic;

³⁰ & þonne æt-ywð mannes suna tacn on heofonan. & þonne wepað ealle eorþan mægþa. & geseoð mannes sunu cumende on heofonan genipod. mid myclum mægene & mægenþrymme.

³² Witodlice æfter þam þe ic of deaþe arise. ic cume to eow on galilea;

⁵⁶ Be-twuh þam wæs seo magdalenisce maria & maria iacobes moder & iosephes modur & zebedeis sunena modor;

⁶⁰ & lede hyne on hys niwan byrgene. ða he aheow on stane. & he to-awylte mycelne stan to hlide þære byrgene. & ferde syþþan; ⁶¹ Ðær wæs soðlice seo magdalenisce maria & seo oðer maria sittende æt þære byrgene; ⁶² Witodlice oðrum dæge þe wæs gearcung-dæg comon togædere þæra sacerda ealdras. & þa sundor-halgan to pilate. ⁶³ & cwædon; Hlaford wë gemunon þt se swica sæde þa he on life wæs. æfter þrym dagon ic arise. ⁶⁴ hat nu healdan þa byrgene oð þone þryddan dæg. þe-læs hys leorning-cnihtas cumon. & for-stelon hyne. & secgeon þam folce þt he aryse of deaþe; Þonne byð þt æftre gedwyld wyrse þonne þt ærre; ⁶⁵ Ða cwæð pilatus ge habbað heord-rædenne farað & healdað swa swa ge witon; ⁶⁶ Soþlice hig ferdon & ymbe-trymedon þa byrgene & inn-seglodon þone stan mid þam weardum;

¹ [Note: Ðys sceal on easter-æfen. Uespere autem sabbati que lucessit in prima sabbati. A. ] Soðlice þam reste-dæges æfene. se þe onlihte on þam forman reste-dæge. com seo magdalenisce maria & seo oðer maria þt hig woldon geseon þa byrgene.

¹ [Note: Ðys sceal on easter-æfen. Uespere autem sabbati que lucessit in prima sabbati. A. ] Soðlice þam reste-dæges æfene. se þe onlihte on þam forman reste-dæge. com seo magdalenisce maria & seo oðer maria þt hig woldon geseon þa byrgene. ² & þær wearð geworden micel eorþ-bifung; Witodlice drihtenes engel astah of heofenan & genealæhte. & awylte þone stan & sæt þær on-uppan;

² & þær wearð geworden micel eorþ-bifung; Witodlice drihtenes engel astah of heofenan & genealæhte. & awylte þone stan & sæt þær on-uppan; ³ Hys ansyn wæs swylce ligyt. & hys reaf swa hwite swa snaw.

³ Hys ansyn wæs swylce ligyt. & hys reaf swa hwite swa snaw.

³ Hys ansyn wæs swylce ligyt. & hys reaf swa hwite swa snaw. ⁴ witodlice þa weardas wæron afyrhte. & wæron gewordene swylce hig deade wæron;

⁴ witodlice þa weardas wæron afyrhte. & wæron gewordene swylce hig deade wæron;

⁴ witodlice þa weardas wæron afyrhte. & wæron gewordene swylce hig deade wæron; ⁵ Ða &swarode se engel & sæde þam wifon; Ne on-dræde ge eow; Ic wät witodlice þt ge seceað þone hælynd þone þe on rode ahangen wæs;

⁵ Ða &swarode se engel & sæde þam wifon; Ne on-dræde ge eow; Ic wät witodlice þt ge seceað þone hælynd þone þe on rode ahangen wæs; ⁶ Nys he her. he aräs soðlice swa swa he sæde; Cumað & ge-seoð þa stowe þe se hælynd wæs on aled

⁶ Nys he her. he aräs soðlice swa swa he sæde; Cumað & ge-seoð þa stowe þe se hælynd wæs on aled ⁷ & farað hrædlice. & secgeað hys leorningcnihtum þt he aräs. & soðlice he cymð be-foran eow on galileam. þær ge hyne geseoþ. nü ic secge eow;

⁷ & farað hrædlice. & secgeað hys leorningcnihtum þt he aräs. & soðlice he cymð be-foran eow on galileam. þær ge hyne geseoþ. nü ic secge eow;

⁷ & farað hrædlice. & secgeað hys leorningcnihtum þt he aräs. & soðlice he cymð be-foran eow on galileam. þær ge hyne geseoþ. nü ic secge eow; ⁸ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on ðære oðre easter-wucan. Et exierunt cito de monumento cum timore & gaudio magno. A. ] Ða ferdon hig hrædlice fram þære byrgene mid ege & mid myclum gefean. & urnon & cyðdon hyt hys leorning-cnihton

⁸ [Note: Ðys sceal on frige-dæg on ðære oðre easter-wucan. Et exierunt cito de monumento cum timore & gaudio magno. A. ] Ða ferdon hig hrædlice fram þære byrgene mid ege & mid myclum gefean. & urnon & cyðdon hyt hys leorning-cnihton ⁹ & efne þa com se hælynd ongean hig & cwæð. hale wese gë; [Note: MS. we segé. ] Hig genealæhton & ge-namon hys fet. & to him ge-eaðmeddon; ¹⁰ Ða cwæð se hælynd to heom; Ne ondræde ge eow. farað & cyþað minum gebroþrum þt hig faron on galileam þær hig geseoþ me;

¹⁰ Ða cwæð se hælynd to heom; Ne ondræde ge eow. farað & cyþað minum gebroþrum þt hig faron on galileam þær hig geseoþ me;

¹⁶ [Note: Ðys sceal on frige-dæg innan ðære easter-wucan. Undecim discipuli habierunt in galileam. A. ] Ða ferdon þa endlufun leorning-cnihtas on þone munt. þær se hælynd heom dihte. ¹⁷ & hyne þær ge-sawun. & hig to him ge-eaðmeddun; Witodlice sume hig tweonedon; ¹⁸ Ða genealæhte se hælynd & spræc to heom þas þing & þuss cwæð; Më is geseald ælc anweald on heofonan & on eorðan. ¹⁹ farað witodlice & lærað ealle þeoda & fulligeað hig on naman. fæder. & suna. & þæs halgan gastes.

¹⁹ farað witodlice & lærað ealle þeoda & fulligeað hig on naman. fæder. & suna. & þæs halgan gastes. ²⁰ & lærað þt hig healdon ealle þa ðing þe ic eow bebead. & ic beo mid eow ealle dagas oð worulde ge-endunge [Note: Here follows, in the Corpus MS.:---Finit Amen. Sit sic hoc hic Interim. Ego ælfricus scripsi hunc librum in monasterio baðþonio & dedi brihtwoldo preposito. Qui scripsit uiuat in pace. in hoc mundo & in futuro seculo. & qui legit legator in eternum. ]

¹⁵ & þus cweðende. witodlice tïd is gefylled & heofena rïce genealæcð. doð dæd-bote & gelyfaþ þam godspelle.

²⁴ & cwæð eala nazarenisca hælend hwæt is us & þe. com ðu us to for-spillanne. ic wat þu eart godes halga;

²³ & hine swyðe bæd. & he cwæð; Min dohtor is on ytemestum siðe. cum & sete þine hand ofer hi þt heo hal sy & lybbe;

⁴⁹ Þa hi hine gesawon ofer þa sæ gangende hi wendon þt hit unfæle gast wære. & hi clypedon; ⁵⁰ Hi ealle hine gesawon. & wurdon gedrefede & sona he spræc to him & cwæð; Gelyfaþ ic hit eom. ne þurfon ge eow ondrædan.

¹⁸ Þa cwæð he. & synt ge þus ungleawe ne on-gyte ge. þt eall þæt utan cymð on þone man gangende. ne mæg hine besmitan.

¹⁷ þa se hælend þt wiste. he cwæð. Hwæt þence ge forþam ge hlafas nabbað. gÿt ge ne oncnawað ne ne ongytað. gyt ge habbað eowre heortan geblende; ¹⁸ Eagan ge habbað & ne ge-seoð. & earan. & ne gehyrað. ne gë ne þencaþ

⁹ And þa hi of þam munte astigon he bead him þt hi nanum ne sædon þa ðing þe hi ge-sawon buton þonne mannes sunu of deaðe arïse; ¹⁰ Hi þa ðæt word geheoldon betwux him & smeadon hwæt þt wære þonne he of deaðe arise;

¹⁵ & sona eall folc þæne hælend geseonde wearð afæryd & forht. & hine gretende him to urnon;

¹⁹ Ða &swarode he him. eala ungeleaffulle cneorys swa lange swa ic mid eow beo. swa lange ic eow þolige; Bringað hine to me.

³⁸ [Note: Ðis sceal on wodnes dæg on þære nygoðan wucan ofer pentecosten. Dixit iohannes ad iesum. Magister uidimus quendam in nomine tuo eicientem demonia. A. ] Ða &swarode iohannes & cwæð; Lareow sumne we ge-sawon on þinum naman deofol-seocnessa ut adrifende. se ne fyligð us. & we him forbudon;

³⁴ & hi hine bysmriað & hi him on spætað & hine swingað & of-sleað hine. & he arist on þam þriddan dæge;

¹⁰ & on ealle þeoda; Ærest ge-byrað beon þt godspel gebodud.

³ And þa se hælend wæs on bethanïa on simones hüse anes hreoflan & þar sæt; Þa com an wïf & hæfde hyre sealf-box deorwyrþes nardes. & tobrocenum sealf-boxe. ofer his heafod agët;

⁸ Þeos sealde þt heo hæfde. heo com to smyrianne minne lic-haman on byrgene;

²⁸ Ac æfter þam þe ic arise. ic cume beforan eow on galileam;

⁵⁰ Ða forleton his leorning-cnihtas ealle hine & flugon;

⁶⁶ And þa petrus wæs on cafertune þa com to him än þinen þæs heah-sacerdes. ⁶⁷ & þa heo geseah petrum wyrmende þa cwæð heo; Þu wære mid ðam nazareniscan hælende; ⁶⁸ Ða æt soc he & cwæð. ic nät. ne ne can hwæt þu segst; And he eode þa of þam cafertune & se hana creow; ⁶⁹ Eft þa hine gecneow oðer þinen. heo ongan cweðan. to þam þe ðar abutan stodon; Soðlice þes ys of þam; ⁷⁰ & he eft ætsöc; & eft þa ymbe lytel þa ðe æt-stodon. cwædon to petre. Soþlice þu eart of ðam. galileisc þu eart; ⁷¹ Þa ongan he æt-sacan & swerian. soðes ne can ic þæne man þe ge secgað. ⁷² & þa eft sona creow se hana; Ða gemunde petrus þæs hælendes worde þe he him sæde. ær se hana crawe tua. þriwa ðu me æt-sæcst. þa ongan he wepan;

⁷² & þa eft sona creow se hana; Ða gemunde petrus þæs hælendes worde þe he him sæde. ær se hana crawe tua. þriwa ðu me æt-sæcst. þa ongan he wepan;

⁴⁰ And þa wïf wæron feorran be-healdende. & betwux þam wæs seo magdalenisce maria. & maria iacobes modor. & salomeæ;

⁴² And þa æfen wæs geworden þt wæs parasceue. þt is ær sæter-dæge

⁴⁶ Þa bohte iosep äne scytan. & hine þar-on befeold. & on byrgene lede. seo wæs of stane aheawen. & wylte anne stan to ðære byrgenne dura; ⁴⁷ [Note: Ðys god-spel ge-byrað on easter-dæg. Maria magdalene. ] Ða com maria magdalene & iosepes maria. & be-heoldon hwar he geled wære;

⁴⁷ [Note: Ðys god-spel ge-byrað on easter-dæg. Maria magdalene. ] Ða com maria magdalene & iosepes maria. & be-heoldon hwar he geled wære;

⁴ Þa hi hi besawon. hi gesawon þæne stan aweg awyltne. soðlice he wæs swyðe mycel; ⁵ And þa hi eodon on þa byrgene hi gesawon anne geongne on þa swyðran healfe sittende hwitum gegyrlan ofer-wrohne; & hi þa forhtodon;

⁵ And þa hi eodon on þa byrgene hi gesawon anne geongne on þa swyðran healfe sittende hwitum gegyrlan ofer-wrohne; & hi þa forhtodon; ⁶ Ða cwæð he to him ne forhtige ge na. ge secað þæne nazareniscan hælend ahangenne; He aräs nis he hër; her is seo stow þær hi hine ledon.

⁸ And hi ut eodon. & flugon fram þære byrgene. & wæron äfærede for þære gesyhðe þe hi gesawon. & hig nanon men naht ne sædon. soðlice hi him adredon;

¹¹ þa hi gehyrdon þt he leofode & hi hine gesawon. þa ne ge-lyfdon hi him. ¹² Æfter þam him twam he wæs æt-ywed on oðrum hiwe. him on þone tün farendum ¹³ & hi þa foron & þt oðrum cyddon. & hi him ne gelyfdon;

¹³ & hi þa foron & þt oðrum cyddon. & hi him ne gelyfdon; ¹⁴ [Note: Ðis sceal on þunres dæg innan þære gang-wucan. Recumbentibus undecim discipulis. ] Ða æt nehstan he ætywde him twelfum þar hi æt-gædere sæton. & tælde hyra ungeleaffulnesse. & hyra heortan heardnesse. forðam þe hi ne ge-lyfdon þam ðe hine gesawon of deaþe arisan.

¹⁴ [Note: Ðis sceal on þunres dæg innan þære gang-wucan. Recumbentibus undecim discipulis. ] Ða æt nehstan he ætywde him twelfum þar hi æt-gædere sæton. & tælde hyra ungeleaffulnesse. & hyra heortan heardnesse. forðam þe hi ne ge-lyfdon þam ðe hine gesawon of deaþe arisan.

¹² Ða wearð zacharias gedrëfed þt geseonde & him ege on-hreas;

²⁹ þa wearð heo on his spræce gedrëfed. & þohte hwæt seo greting wære; ³⁰ Ða cwæð se engel. ne ondræd þu ðe marïa; Soðlice þu gyfe mid gode gemettest;

¹⁰ & se engel him to cwæð; Nelle ge eow adrædan. soþlice nu ic eow bodie mycelne gefean. se bið eallum folce. ¹¹ forþam to-dæg eow ys hælend acenned. se is drihten crist on dauides ceastre;

³¹ ða þu ge-earwodest beforan ansyne eallra folca; ³² Leoht to þeoda awrigenesse & to þines folces wuldre ISRAHEL.

² And sume wïf þe wæron gehælede of awyrgdum gastum. & untrum-nessum. seo magdalenisce marïa of þære seofan deoflu ut-eodon.

¹² þa ðe synt wið þæne weg. þt synt þa þe gehyrað. syððan se deofol cymþ. & æt-bryt þt wörd of hyra heortan þt hig þurh þone geleafan häle ne ge-wurðað;

⁵¹ Soðlice wæs geworden þa his andfenga dagas wæron gefyllede. he ge-trymede hys ansyne þt he ferde to hierusalem;

⁴ Ne bere ge sacc. ne codd. ne gescy. ne nanne man be wege ne gretað;

¹⁷ Ða ge-cyrdon þa twa & hundseofantig mid gefean & cwædon; Ðrihten deofol-seocnessa us synt on þinum naman under-þeodde;

¹⁹ & nu ic sealde eow anweald to tredenne ofer næddran. & snacan & ofer ælc feondes mægen. & nan þing eow ne derað;

²¹ Þa cyrde se þeowa & cydde his hlaforde þt; Ða cwæð se hlaford mid yrre to þam þeowan; Gä hraþe on þa stræta & on wic þisse ceastre & þearfan & wanhale. & blinde & healte læd hider ïn; ²² Ða cwæð se þeowa. hlaford. hit ys gedön swa þu bude. & nu gyt her is æmtig stöw; ²³ Þa cwæð se hlaford þa gyt to þam þeowan; Gä geond þas wegas & hegas. & nyd hig þt hig gän in. þt min hus si gefylled;

³¹ Ða cwæð he. gif hig ne gehyraþ moysen & þa witegan. ne hig ne gelyfað þeah hwylc of deaðe arïse;

⁵⁴ And þa wæs se dæg parasceue þt is gegearwunge. & sæter-dæg on-lyhte;

⁵⁶ & hig cyrdon. & gea[r]wodun wyrtgemang & sealfa & on sætern-dæg hig gestildon æfter bebode;

¹ On anum reste-dæge swyþe ær on dægered hig comun to þære byrgene & bæron mid him þa wyrt-gemang þe hi ge-gearwodon. ² & hig gemetton þæne stän awyltne of þære byrgene; ³ And þa hi in to þære byrgene eodon. hig ne gemetton nä þæs hælendes lichaman; ⁴ And þa wæs geworden þa hig on möde äfæryde wæron be þyson þa stodon twegen weras wið hïg on hwïtum reafe.

⁴ And þa wæs geworden þa hig on möde äfæryde wæron be þyson þa stodon twegen weras wið hïg on hwïtum reafe. ⁵ & þa hig adredon & hyra andwlitan on eorþan hyldun hig cwæon to him; Hwi sece gë lybbendne mid deadum.

⁵ & þa hig adredon & hyra andwlitan on eorþan hyldun hig cwæon to him; Hwi sece gë lybbendne mid deadum. ⁶ nis he hër ac he aräs. geþencað hu he spæc wið eow þa gÿt þa he wæs on galilea ⁷ & cwæð; Ðæt mannes sunu bið geseald on handa synfulra manna & beon ähangen & þy þriddan dæge arïsan. ⁸ & hig gemundon his worda ⁹ & hig gewendon fram þære byrgene & cyddon eall þis þam endlufenum & eallum oðrum ¹⁰ Soþlice wæs maria magdalene. & iohanna. & maria iacobi. & oðre þe mid him wæron þä sædon þas þing þam apostolum

¹⁰ Soþlice wæs maria magdalene. & iohanna. & maria iacobi. & oðre þe mid him wæron þä sædon þas þing þam apostolum ¹¹ & þas word wæron geþuhte beforan him swa woffunng & hig ne ge-lyfdon him;

¹¹ & þas word wæron geþuhte beforan him swa woffunng & hig ne ge-lyfdon him;

¹³ [Note: Ðys gebyrað on oðerne easter-dæg. Exierunt duo ex discipulis iesu. A. ] & þa ferdon twegen of him on þt castel þt wæs on fæce syxtig furlanga fram hierusalem on naman emaus. ¹⁴ & hig spæcon him betwynan be eallum þam þe þar ge-wordene wæron; ¹⁵ And þa hig spelledon & mid him smeadon. se hælend genealæchte & ferde mid him; ¹⁶ Soðlice hyra eagan wærun forhæfde þt hig hine ne ge-cneowun. ¹⁷ & he cwæð to him hwæt synt þa spæca þe gyt recceað inc betwynan gangende. & synt unröte;

¹⁷ & he cwæð to him hwæt synt þa spæca þe gyt recceað inc betwynan gangende. & synt unröte; ¹⁸ Ða &swarude him än. þæs nama wæs cleofas & cwæð; Eart þu äna forwrecen on hierusalem. & nystest þu þa þing þe on hyre gewordene synt on ðysum dagum; ¹⁹ He sæde þa. hwæt synt þa þing; And hig sædon be þam nazareniscean hælende. se wæs wer & witega mihtig. on spæce & on weorce be-foran göde & eallum folce. ²⁰ & hu hine sealdun þa heah-sacerdas & ure ealdras on deaðes genyþerunge & ahengon hine.

²⁰ & hu hine sealdun þa heah-sacerdas & ure ealdras on deaðes genyþerunge & ahengon hine. ²¹ we hopedon þt he to alysenne wære israhel; & nu is se ðridda dæg to-dæg þt þis wæs geworden.

²¹ we hopedon þt he to alysenne wære israhel; & nu is se ðridda dæg to-dæg þt þis wæs geworden. ²² & eac sume wïf öf ürum us brëgdon. þa wæron ær leohte æt þære byrgene.

²² & eac sume wïf öf ürum us brëgdon. þa wæron ær leohte æt þære byrgene.

²² & eac sume wïf öf ürum us brëgdon. þa wæron ær leohte æt þære byrgene. ²³ & na his lichaman gemettun. hig comon & sædun þt hig gesawun engla gesihðe. þa secgað hine lybban.

²³ & na his lichaman gemettun. hig comon & sædun þt hig gesawun engla gesihðe. þa secgað hine lybban.

²³ & na his lichaman gemettun. hig comon & sædun þt hig gesawun engla gesihðe. þa secgað hine lybban.

²³ & na his lichaman gemettun. hig comon & sædun þt hig gesawun engla gesihðe. þa secgað hine lybban. ²⁴ & þa ferdun sume of ürum to þære byrgyne & swa gemetton swa þa wïf sædon hine hig ne gesawon;

²⁴ & þa ferdun sume of ürum to þære byrgyne & swa gemetton swa þa wïf sædon hine hig ne gesawon;

²⁴ & þa ferdun sume of ürum to þære byrgyne & swa gemetton swa þa wïf sædon hine hig ne gesawon;

²⁴ & þa ferdun sume of ürum to þære byrgyne & swa gemetton swa þa wïf sædon hine hig ne gesawon; ²⁵ Ða cwæð se hælend to him eala dysegan & on heortan læte to gelyfenne eallum þam þe witegan spæcon.

²⁵ Ða cwæð se hælend to him eala dysegan & on heortan læte to gelyfenne eallum þam þe witegan spæcon.

²⁵ Ða cwæð se hælend to him eala dysegan & on heortan læte to gelyfenne eallum þam þe witegan spæcon.

²⁵ Ða cwæð se hælend to him eala dysegan & on heortan læte to gelyfenne eallum þam þe witegan spæcon. ²⁶ hu ne gebyrede criste þas þing þoligean. & swa on his wuldor gän;

²⁶ hu ne gebyrede criste þas þing þoligean. & swa on his wuldor gän;

²⁶ hu ne gebyrede criste þas þing þoligean. & swa on his wuldor gän; ²⁷ And he rehte him of moyse & of eallum haligum gewritum þe be him awritene wæron;

²⁷ And he rehte him of moyse & of eallum haligum gewritum þe be him awritene wæron;

²⁷ And he rehte him of moyse & of eallum haligum gewritum þe be him awritene wæron; ²⁸ & hig genea[læ]hton þam castele þe hig to ferdun & he dyde swylce he fyr faran wolde

²⁸ & hig genea[læ]hton þam castele þe hig to ferdun & he dyde swylce he fyr faran wolde ²⁹ & hig nyddon hyne & cwædon. wüna mid unc forþam þe hit æfen-læcð & se dæg wæs ähyld. & he in-eode þt he mid him wunude;

²⁹ & hig nyddon hyne & cwædon. wüna mid unc forþam þe hit æfen-læcð & se dæg wæs ähyld. & he in-eode þt he mid him wunude; ³⁰ & þa he mid him sæt he onfeng hläf & hine bletsude & bræc & him ræhte;

³⁰ & þa he mid him sæt he onfeng hläf & hine bletsude & bræc & him ræhte; ³¹ Þa wurdon hyra eagan geopenude & hig gecneowon hine & he gewat fram him.

³¹ Þa wurdon hyra eagan geopenude & hig gecneowon hine & he gewat fram him. ³² And hig cwædon him betwynan næs uncer heorte byrnende þa he on wege wið unc spæc. & unc halige gewritu ontÿnde;

³² And hig cwædon him betwynan næs uncer heorte byrnende þa he on wege wið unc spæc. & unc halige gewritu ontÿnde; ³³ And hig arison on þære ylcan tïde & wendon to hierusalem & gemetton endlufan gegaderude & þa ðe mid him wæron. ³⁴ & cwædun þt drihten soðlice aras & simone æt-ywde; ³⁵ And hig rehton þa þing þa ðe on wëge gewordene wæron. & hu hig hine on-cneowun on hlafes brïce; ³⁶ [Note: Ðys ge-byrað on þryddan easter-dæg. Stetit iesus in medio discipulorum suorum. A. ] Soðlice þa hig þis spræcon se hælend stöd on hyra midlene. & sæde him. sib sy eow ic hit eom ne on-dræde ge eow; ³⁷ Ða wæron hig gedrefede & afærede & hig wëndon þt hig gast gesawon;

³⁷ Ða wæron hig gedrefede & afærede & hig wëndon þt hig gast gesawon; ³⁸ And he sæde him hwi synt ge gedrefede & geþancas on eowre heortan astigað; ³⁹ Geseoð mine handa & mine fet þt ic sylf hit eom. gräpiað. & geseoð þt gäst næfþ flæsc & ban. swa ge ge-seoð me habban; ⁴⁰ And þa he þis sæde he æt-eowde him fet & handa; ⁴¹ Ða cwæð he to him þa hig þa gyt ne gelyfdon & for gefëan wundredon; Hæbbe ge her ænig þing to etenne ⁴² & hig brohton him dæl gebræddes fisces & beo-brëad ⁴³ And þa he æt beforan him he nam þa lafa & him sealde ⁴⁴ & cwæð to him; Þis synt þa word þe ic spæc to eow þa ic wæs þa gyt mid eow forþam þe hit is neod þt beon ealle þing gefyllede þe be me awritene synt on moyses æ. & on witegum & on sealmum be më; ⁴⁵ Ða atynde he him andgyt þt hig ongeton hälige gewrïtu. ⁴⁶ & he cwæð to him þt ðus is awriten & þus gebyrede crist þolian. & þy ðriddan dæge of deaðum arïsan

⁴⁶ & he cwæð to him þt ðus is awriten & þus gebyrede crist þolian. & þy ðriddan dæge of deaðum arïsan ⁴⁷ & beon bodud on his naman dædbote & synna forgyfenesse on ealle þeöda. agynnendum fram hierusalem;

⁴⁷ & beon bodud on his naman dædbote & synna forgyfenesse on ealle þeöda. agynnendum fram hierusalem; ⁴⁸ Soðlice ge synt þinga gewitan

⁴⁸ Soðlice ge synt þinga gewitan ⁴⁹ & ic sende on eow mines fæder behät; Sitte ge on ceastre oð ge syn ufene gescrydde; ⁵⁰ Soðlice he gelædde hig üt on bethanïam & he bletsode hig his handum üp-ahafenum. ⁵¹ & hit wæs geworden þa he bletsude hïg. he ferde fram him & wæs fëred on heofen.

¹² Soðlice swa hwylce swa hyne under-fengon. he sealde him änweald þt hi wæron godes bearn þam ðe gelyfað on his naman. ¹³ ða ne synt acennede of blodum. ne of flæsces willan. ne of weres willan. ac hig synt of gode acennede;

¹⁹ Se hælend him &swarude & cwæð. to-wurpaþ þis tempel. & ic hït arære binnan þrim dägon; ²⁰ Ða iudeas cwædon to him. þis tempel wæs getimbrod on six & feowertigon wïntron & ä-rærst þü hit on þrym dagon; ²¹ Soðlice he hyt cwæð be hys lichaman temple; ²² Ða he of deaðe aräs þa gemundon his leorning-cnihtas þt he hit be him sylfum [quoth]ð. And hi gelyfdon halegum gewrite & þære spræce þe se hælend spræc.

⁵ Se hælend him &swarude. & cwæð. Soþ ic þe secge buton hwa beo ge-edcenned of wætere & of haligum gaste. ne mæg he in-faran on godes rice;

¹⁵ þt nan þara ne for-wurðe þe on hyne gelyfð ac hæb[b]e þt ece lif; ¹⁶ [Note: Ðys sceal on oðerne pentecostenes mæsse-dæg. Sic enim deus dilexit mundum. A. ] God lufode middan-eard swa þt he sealde his ancennendan (sic) sunu. þt nän ne forwurðe þe on hine gelyfð. ac hæbbe þt ece lïf;

¹⁸ ne biþ þam gedemed ðe on hine gelyfð; Se ðe ne gelyf[ð] him biþ gedemed. for-þam þe he ne gelyfde on ðone naman þæs acennendan (sic) godes suna. ¹⁹ þt is se döm þt leoht com on middan-eard. & menn lufedon þystro swyþor ðonne þt leoht; Hyra weorc wæron yfele.

³⁶ Se þe gelyfð on sünu. se hæfð ëce lif; Se þe þam suna is ungeleafsum ne gesyhþ he lïf. Ac godes yrre wunað ofer hine;

²⁴ [Note: Amen amen dico uobis. Quia qui uerbum meum audit & credit ei qui me misit habet uitam eternam. A. ] [S]oð ic secge eow þt se þe min word gehyrð & þam gelyfð þe me sende. Se hæfþ ëce lïf & ne cymþ æt þam dome. ac færð fram deaðe to life;

²⁹ þa &swarode se hælend & cwæð to him. þt is godes weorc þt ge gelyfan on ðone þe he sende;

³⁵ se hælend cwæð to him; Ic eom lifes hlaf ne hingrað þone þe to me cymð & ne þyrst þone næfre ðe on me gelyfð.

⁴⁰ Ðis is mines fæder willa þe me sende þt ælc þe ðone sunu gesyhþ & on hine gelyfð. hæbbe ece lïf & ic hine awecce on þam ytemestan dæge;

⁶² gyf ge geseoþ mannes sunu astigendne þær he ær wæs

³⁷ On þam æftemestan mæran freols-dæge stod se hælend & clypode. cume to me se ðe hine þyrste & drince; ³⁸ Se þe gelyfþ on me swa þt ge-writ cwyð. lybbendes wætres flod flowað of his innoðe.

²⁴ Ic eow sæde þt ge sweltað on eowrum synnum gif ge ne gelyfað þt ic hit sÿ. ge sweltað on eowre synne;

²⁵ & se hælend cwæð to hyre. ic eom æryst & lïf se ðe ge-lyfð on me þeah he dead sy he leofað. ²⁶ & ne swylt nan þara þe leofað & gelyfð on me; Gelyfst þu þyses.

⁴⁶ Ic com to leohte on middan-eard. & nan ðara þe gelyfð on me ne wunað on þystron. ⁴⁷ & gif hwa gehyrð mine word & ne gehylt. ne deme ic hine; Ne com ic middan-eard to demanne ac þt ic gehæle middan-eard; ⁴⁸ Se þe me for-higð & mine wörd ne under-fehð. he hæfþ hwa him deme; Seo spæc þe ic spæc seo him demð on þam ytemestan dæge

¹ [Note: Ðys ge-byrað on þunres dæg ær eastron. Ante diem festum pasche. A. ] Ær þam esterfreols-dæge se hælend wiste þt his tïd com þt he wolde gewïtan of þyson middan-earde to his fæder þa he lufode his leorning-cnihtas þe wæron on middan-earde an (sic) ende he hig lufode;

¹² Soð ic eow secge. se ðe gelyfð on me he wyrcð þa weorc þe ic wyrce & he wyrcð maran þonne þæge synt forþam þe ic fare to fæder.

¹⁶ Ne gecure ge me ac ic geceas eow; & ic sette eow þt ge gan & blæda beron & eowre blæda gelæston. þt fæder sylle eow swa hwæt swa ge biddað on minum naman;

⁶ Ac forþam þe ic spræc ðas þing to eow unrotnyss gefylde eowre heortan;

²⁰ Soð ic eow secge þt ge heofiað & wepað; Middan-eard geblissað. & ge beoð unrote. ac eower unrotnys byð gewend to gefean; ²¹ Ðænne wïf cenð. heo hæfð unrotnysse forþam þe hyre tid com. þonne heo cenð cnapan ne geman heo þære hefinysse for gefëan forþam mann byð acenned on middan-eard. ²² & witodlice ge habbað nu unrotnysse; Eft ic eow geseo & eower heorte geblissað. & nan man ne nimþ eowerne gefean fram eow;

²⁸ ic for fram fæder. & com on middan-eard; Eft ic for-læte middan-eard & fare to fæder;

⁴ Ic þe geswutelode ofer eorþan; ic ge-endode þt weorc þt þu me sealdest to donne; ⁵ & nu ðu fæder gebeorhta me mid þe sylfon ðære beorhtnysse þe ic hæfde myd þe ærðam þe middan-eard wære;

¹³ Nu ic cume to þe & ðas þing ic sprece on middan-earde þt hi habbon minne gefean gefyllydne on him sylfon;

¹⁹ witodlice pilatus wrat ofer-gewrit. & sette ofer his röde þær wæs ongewriten. þis ys se nazareniscea hælend iudea cyning; ²⁰ Manega ðæra iudea ræddon þiss gewrit forþam þe þeo stow wæs gehende þære ceastre þær se hælend wæs ahangen; Hit wæs awriten ebreisceon stafon & grecisceon. & leden stafon;

²⁵ Ða stodon wið þa röde þæs hælendes mödor & his modor swustor maria cleophe & maria magdalenisce;

³¹ Ða iudeas bædon pilatum þt man for-bræce hyra sceancan. and lete hi nyðer for-þam þe hit wæs gegearcung-dæg. þt þa lichaman ne wunodon on röde o[n] reste-dæge; Se dæg wæs mære reste-dæg;

³⁹ & nichodemus cöm ðyder se þe ærest cöm to þam hælende on niht & brohte wyrt-gemang & alewan swylce hund-teonti boxa ⁴⁰ hig namon þæs hælendes lichaman & bewundon hine mid linenum claðe mid wyrt-gemangum swa iudea þ[e]aw ÿs to bebyrgenne;

¹ [Note: Ðys sceal on sæternes dæg on þære easter wucan. Una autem sabbati. A. ..a sabati (sic) maria [ma]gdalenæ uenit mane [cum a]dhuc tenebre essent [ad m]onumentum & uidit [lapi]dem sublatum a monumento. B. ] Witodlice on änon reste-dæge seo magdalenisce maria cöm on mergen ær hit leoht wære to þære byrgenne & heo geseah þt se stan aweg anumen wæs fram þære byrgynne.

¹ [Note: Ðys sceal on sæternes dæg on þære easter wucan. Una autem sabbati. A. ..a sabati (sic) maria [ma]gdalenæ uenit mane [cum a]dhuc tenebre essent [ad m]onumentum & uidit [lapi]dem sublatum a monumento. B. ] Witodlice on änon reste-dæge seo magdalenisce maria cöm on mergen ær hit leoht wære to þære byrgenne & heo geseah þt se stan aweg anumen wæs fram þære byrgynne. ² Ða arn heo & com to simone petre & to þam oðron leorni[n]g-cnihte þe se hælend lufode; & heo cwæð to him. hi namon drihten of byrgene & we nyton hwar hi hyne lëdon; ³ Petrus eode üt & se oðer leorning-cniht & comun to þære byrgene; ⁴ Witodlice hig twegen urnon æt-gædere & se oðer leorning-cniht for-ärn petrus forne & com raðor to ðære byrgenne; ⁵ & þa he nyðer-abeah he geseah þa lin-wæda licgan; & ne eode þeah in; ⁶ Witodlice simön petrus com æfter him & eode into ðære byrgene; & he geseah lin-wæda licgean. ⁷ & þt swat-lin þe wæs uppan his heafde. ne læg hyt na mid þam linwædon ac onsundron gefealden on änre stowe; ⁸ Ða eode eac in se leorning-cniht þe ærest cöm to ðære byrgene & geseah & gelyfde;

⁸ Ða eode eac in se leorning-cniht þe ærest cöm to ðære byrgene & geseah & gelyfde; ⁹ Witodlice þa gyt hi ne cuðon hali gewrit þt hit gebyrede þt he sceolde fram deaðe arïsan; ¹⁰ Ða foron eft þa leorning-cnihtas to þam oðron. ¹¹ [Note: Ðis godspel gebirað on þunres dæg innan þære easter ucan. Maria stabat. A. ] Witodlice maria stod þar-üte æt ðære byrgyne & weop; & þa heo weop heo abeah nyðer & beseah innan þa byrgene ¹² & geseah twegen englas sittan mid hwiton reafe. anne æt þam heafdon & oðerne æt þam fotum. þær ðæs hælendes lïc aled wæs;

¹² & geseah twegen englas sittan mid hwiton reafe. anne æt þam heafdon & oðerne æt þam fotum. þær ðæs hælendes lïc aled wæs;

¹⁴ Ða heo þas þing sæde þa bewende heo hï on-bæc & geseah hwar se hælend stod & heo nyste þt hyt se hælend wæs; ¹⁵ Ða cwæð se hælend to hyre; Wïf hwi wepst ðu. hwæne secst þu. heo wende þt hit se wyrt-weard wære & cwæð to him; Leof gif þu hine name sege me hwar þu hine ledest & ic hine nime; ¹⁶ Ða cwæð se hælend to hyre. marïa heo bewende hi & cwæð to him; Rabboni þt ys gecweden läreow; ¹⁷ Ða cwæð se hælend to hyre. ne æt-hrin þu min. nu gyt ic ne astah to minon fæder; Gang to minon broþron & sege him. ic astige to minon fæder and to eowron fæder. & to minon gode & to eowron gode;

¹⁷ Ða cwæð se hælend to hyre. ne æt-hrin þu min. nu gyt ic ne astah to minon fæder; Gang to minon broþron & sege him. ic astige to minon fæder and to eowron fæder. & to minon gode & to eowron gode; ¹⁸ Ða com seo magdalenisce marïa & cyðde þam leorning-cnihton & cwæð; Ic geseah drihten & þas þing he me sæde;

¹⁸ Ða com seo magdalenisce marïa & cyðde þam leorning-cnihton & cwæð; Ic geseah drihten & þas þing he me sæde; ¹⁹ [Note: Ðis god-spel ge-byrað seofon nyht ofer eastron. Cum esset sero die. A. ] Ða hit wæs æuën on anon þæra reste-daga & ða dure wæron belocene ðær þa leorning-cnihtas wæron gegaderode for ðæra iudea ege; Se hælend cöm & stod to-middes hyra & cwæð to him; Si sibb mid eow.

¹⁹ [Note: Ðis god-spel ge-byrað seofon nyht ofer eastron. Cum esset sero die. A. ] Ða hit wæs æuën on anon þæra reste-daga & ða dure wæron belocene ðær þa leorning-cnihtas wæron gegaderode for ðæra iudea ege; Se hælend cöm & stod to-middes hyra & cwæð to him; Si sibb mid eow. ²⁰ & þa he þt cwæð he æt-ywde him his handa & his sidan; Ða leorning-cnihtas wæron bliþe þa hi hæfdon drihten gesewen; ²¹ He cwæð eft to him. si sib mid eow. swa swa fæder me sende ic sënde eow;

²⁵ Ða cwædon ða oðre leorning-cnihtas to him. we gesawon drihten; Ða cwæð he to him. ne gelyfe ic buton ic geseo þæra nægela fæstnunge on his handa & ic do minne finger on ðære nægela stede & do mine hand to his sidan;

²⁷ Syððan he sæde þomë do ðinne finger hider & geseoh mine handa. & nim þine hand & do on mine sidan & ne beo þu unge[le]affull [ac geleafful];

³¹ Witodlice þas þing synt awritene þt ge gelyfon þt se hælend ys crist godes sunu; & þt ge habbað ëce lïf þonne ge gelyfaþ on his naman;

¹ [Note: Ðis godspel ge-byrað on wodnes dæg innan þære easter ucan. Manifestauit se iesus. A. ] Eft æfter þan se hælend hine geswutelode þus æt ðære tiberiadiscan sæ;

¹⁴ On ðyson wæs se hælend þriwa geswutelud his leorning-cnihton þa he aras of deaðe; ¹⁵ Ða hi æton [Note: Ðis god-spell ge-byreð on petres mæsse æfen. Dixit iesus petro. Symon iohannis diligis me plus his. A. ] þa cwæð se hælend to sïmöne petre; Simön iohannis lufast ðu me. swiðor þænne ðas; He cwæð to him. gea drihten þu wast þt ic þe lufige he cwæð to him. heald mine lämb;

²² Ða cwæð se hælend to him. ic wylle þt he wunige ðus oð ic cume. cwæð (sic; over erasure) to þe. fylig ðu me;