Mark 2 Cross References - WestSaxon1175

¹ & eft æfter dagen he eode in-to capharnaum & hyt wæs ge-hyred. þt he wæs on huse ² & manege to-gadere comen & he to hem spræc. ³ & hyo comen ænne lame man to him berende. þane feower men bæren. ⁴ & þa hyo ne mihten hine in-bringen for þare manige hyo openedon þane rof þær se hælend wæs & hyo þa in-asende þt bed þe se lame on laig. ⁵ Soðlice þa se hælend ge-seah heore ge-leafen he cwæð. to þam lamen. Sune þe synde þine senne for-gefene. ⁶ þær wæren sume of þam bokeren sittende & on heore heortan þencende ⁷ hwi specð þes þus. he desigeð. hwa maig senne for-gefen buton god ane. ⁸ Ða se hælend þæt on his gaste on-cneow. þt hyo swa be-tweoxe heom þohten. he cwæð to heom hwi þence ge þas þing on eowre heorten. ⁹ hwæðer is eðre to seggene to þam lamen. ðe synde þine synne for-gefene. hwæðer to cwæðen aris nem þin bed & ga. ¹⁰ þæt ge soðlice witen þt mannes sune hæfð anweald on eorþan synnen to for-gefene. He cwæð to þam lamen. ¹¹ Þe ic segge aris. nym þin bed & ga; to þinen huse. ¹² & he sone aras. & be-foren heom eallen eode. swa þt ealle wundreden & þus cwæðen næfre we ær þellic þing ne ge-sægen. ¹³ [Note: Vidit ihesus leuin alphej sedentem ad theloneum. ] And eft he ut-eode to þare sæ. & eall syo manege hym to com & he hyo lærde. ¹⁴ & þa he forð-eode he ge-seah leuin alphei. sittende æt his cep-setle. & he cwæð to hym folge me. þa aras he & felgede hym. ¹⁵ & hit ge-warð þa he sæt on his huse þt manege manfulle sæten mid þam hælende & his leorning-cnihten. Soðlice manege þa þe him felgden waren ¹⁶ bokeres & pharisei. & cwæðen witodlice he ett mid manfullen & synfullen. & hy cwæðen to his leorning-cnihten. hwi æt eower lareow & drincd mid mannfullen & senfullen. ¹⁷ Þa se hælend þis ge-hyrde he sæde heom. Ne be-þurfen na þa halen læces. ac þa þe untrume synden. Ne com ic na þæt ich cleopede riht-wise ac synfulle. ¹⁸ [Note: Accesserunt ad ihesum discipuli iohannis dicentes. Quare nos & pharisei ieiunamus frequenter. ] & þa wæren iohannes leorningcnihtes & farisej fæstende. & þa comen hyo & segden him. Hwi fæsted Iohannes leorning-cnihtes & phariseorum & þine ne fæsteð. ¹⁹ Ða cwæð se hælend cweðe ge. sculen þas bredgumen cnihtes fæsten swa lange swa se bredgume mid heom is; ne magen hyo fæsten swa lange tide swa hyo þane bredgumen mid heom hæbbeð. ²⁰ Soðlice þa dages cumeð þane se bredgume heom beoð fram acyrred & þanne hyo fæsteð. On þan dagen ²¹ nanman ne seweð nywe scep to ealden reafe. elles he afyrð þane neowan scep of þam ealden reafe & byð mare slite ²² & nanman ne doð nywe win on ealde betta. elles þt win to-brecð þa bytte. & þæt win beoð agoten & þa bytta for-wurðeð. Ac neowe win scell beon ge-don on neowe bytta þanne beoð ba twa ge-healden. ²³ [Note: Ibat ihesus sabbato per sata. discipuli eius esurientes ceperunt euellere spicas. ] Eft wæs ge-worðen þa he reste-dagen þurh æceres eode. his leorning-cnihtes on-gunnen þa ear pluccin. ²⁴ þa cwæðen þa pharisej to him. Loce nu hwæt þine leorning-cnihtes doð. þt heom alefeð næs on reste-dagen. ²⁵ Ða saide he heom. ne rædde ge næfre hwæt dyde dauid. þa hym hingrede. & þa þe mid hym wæren. ²⁶ hu he inne godes huse eode under abiathar þare sacerde ealdre. & he ætt of þa offrunge-hlafes. þe hym ne alyfde neren to ætenne. buten sacerden ane. & he sealde þam þe mid hym wæren. ²⁷ & he saigde heom. reste-daig wæs ge-worht for þam men. nes se man for þam reste-daige. ²⁸ Witodlice drihten is mannes sune eac swilce reste-dages.

¹⁹ & he sægde heom. Cumeð æfter me. & ic do þæt gyt beoð manna fisceras. ²⁰ & hyo þær-rihte forlæten heora nyt & hym felgdon. ²¹ & þa he þanen eode he seah twegen oðre gebroðrum iacobum zebedei & iohannem his broðrer (sic). on scype mid heora fæder zebedeo. reniende heora nett. & he cleopede hyo. ²² Hyo þa sona forleten heore net. & heora fader. & him felgdon.

²⁴ & þa ferde his hlise into alle syriam. & hyo brohton to hym ealle yfel-hæbbende mistlichen adlen. & on tintregon gegripene. & þa þe deofel-seocnysse hæfdon. & moneðseoke. & lamen. & he þa gehælde.

² & he untynde hys muð. & lærde hyo. & cwæð.

¹⁶ Soðlice þanne ge fæsten. nellen ge wesan swilce lease licceres. hyo fornymeð hyre ansiene. þæt hyo æteowun mannen fæstende. Soðlice ic segge eow þæt hyo onfengen heore mede.

¹⁸ þæt þu ne sy gesewen fram mannen fæstende. ac þinen fæder þe is on dyglen. & þin fæder þe sihð on dyglen. hyt agelt þe.

³ To hwi gesihst þu þæt mot on þines broðer eagen. & þu ne ge-sihst þanne beam on þinen agenen eagen. ⁴ Oððe hu-mæte cwæðst þu to þine breðer. broðer þafe þæt ic ut do þæt mot of þinen eagen. þonne se beam beoð on þinen agenen eagen. ⁵ Læt þu liketere. ä-do ærest ut þanne beam of þinen agenen eagen. & be-hawe þanne þæt þu ut do þæt mot of þines broðer eagen.

¹ Þa astah he on scyp & ofer-seglede & com on his ceastre

¹ Þa astah he on scyp & ofer-seglede & com on his ceastre ² þa brohten hyo hym enne lamen on bedde liggend. þa ge-seah se hælend heora ge-leafan. ænd cwæð to þam lamen. la barn ge-lef. þe beoð þine synne for-gefene.

² þa brohten hyo hym enne lamen on bedde liggend. þa ge-seah se hælend heora ge-leafan. ænd cwæð to þam lamen. la barn ge-lef. þe beoð þine synne for-gefene. ³ Ða cwæðen sume þa bokeres heom beo-twenen. Þes specð bismere-spræce.

³ Ða cwæðen sume þa bokeres heom beo-twenen. Þes specð bismere-spræce. ⁴ þa se hælend ge-seah hire ge-þanc. þa cwæð he. to hwi þence ge yfel on eowren heorten.

⁴ þa se hælend ge-seah hire ge-þanc. þa cwæð he. to hwi þence ge yfel on eowren heorten. ⁵ hwæt ys eaðlicere to cweðenne þe beoð forgefene þine synna. oððe to cweðene aris & ga.

⁵ hwæt ys eaðlicere to cweðenne þe beoð forgefene þine synna. oððe to cweðene aris & ga. ⁶ þæt ge soðlice witon þæt mannes sunu hafð anwald on eorþan synnen to for-gefene. þa cwæð he to þam lamen aris nym þin bed. & gang on þin hus. ⁷ & he aras & ferde to his huse. ⁸ Soðlice þa þa syo manige þis ge-seagen. þa on-dredden hyo heom & wuldredon god þe sealde swilcne anweald mannen.

⁸ Soðlice þa þa syo manige þis ge-seagen. þa on-dredden hyo heom & wuldredon god þe sealde swilcne anweald mannen. ⁹ Þa se hælend þanen ferde. he ge-seah enne mann sittende æt tol-scamele. þas name wæs matheus. & he cwæð to hym. gefelge me. & he aras & felgide him.

⁹ Þa se hælend þanen ferde. he ge-seah enne mann sittende æt tol-scamele. þas name wæs matheus. & he cwæð to hym. gefelge me. & he aras & felgide him. ¹⁰ & hit wæs ge-worðen. þa he sæt innen huse & þa coman manega manfulle. & synfulle. & sæten mid þam hælende & hys leorning-cnihten.

¹⁰ & hit wæs ge-worðen. þa he sæt innen huse & þa coman manega manfulle. & synfulle. & sæten mid þam hælende & hys leorning-cnihten. ¹¹ Ða þa sinder-halgan þis ge-sægen. þa cweðen hyo to his leorning-cnihten. hwi is eower lareow mid sinfullen & manfullen.

¹¹ Ða þa sinder-halgan þis ge-sægen. þa cweðen hyo to his leorning-cnihten. hwi is eower lareow mid sinfullen & manfullen.

¹¹ Ða þa sinder-halgan þis ge-sægen. þa cweðen hyo to his leorning-cnihten. hwi is eower lareow mid sinfullen & manfullen. ¹² & se hælend cweð þe þis ge-hyrde. Nis halen læches nan þarf. ac seoken. ¹³ gad soðlice & leornieð hwæt is. ich wille mildhertnysse næs onsægdnisse. Soðlice ne com ich rihtwise to ge-cheigene ac þa synfulle. ¹⁴ Ða ge-neahlahten iohannes leorning-cnihtes to him. & þus cwæðen. hwi feste we. & þa sunder-halgan ge-lomliche. Sodlice þine leorning-cnihtes ne fæsteð. ¹⁵ Se hælend cwæð to heom. Cweðe ge sculon þas bredguman cnihtas wepan þa hwile þe se bredgume mid heom beoð. Soðlice þa dages cumeð þe se bredgume byð aferred fram heom. & þanne on þan dagen hyo fæsted. ¹⁶ Ne deð witodlice nan man niwes claðes scyp [on] eald reaf. he to-bræcð his stede on þa reafe. & se scyte (sic) beoð þa werse.

¹⁶ Ne deð witodlice nan man niwes claðes scyp [on] eald reaf. he to-bræcð his stede on þa reafe. & se scyte (sic) beoð þa werse. ¹⁷ Ne hyo ne doð niwe win on ealde bytton gyf hyo doð. þa bytton beoð to-brokene. & þt win agoten. & þa bytton for-wurðeð. Ac hyo doð niwe win on niwe bytten & ægðer beoð ge-healden.

¹⁷ Ne hyo ne doð niwe win on ealde bytton gyf hyo doð. þa bytton beoð to-brokene. & þt win agoten. & þa bytton for-wurðeð. Ac hyo doð niwe win on niwe bytten & ægðer beoð ge-healden.

²² & se hælend be-wende hine & hyo ge-seah & cwæð. Ge-lyf dohter þin ge-leafe þe helde. & þæt wif wæs ge-hæled on þare tide.

³³ & ut-adrifene þam deofle se dumbe spræc. & þa menigeo wundredon cweðende. Næfre ateowede swilc on israele folke.

¹ Se hælend for on reste-daig ofer ækeres. soðlice his leorning-cnihtes hyngrede. & hyo on-gungen (sic) plockien þa ear & etan. ² Soðlice þa þa sunder-halgen þæt ge-seagen. hyo cwæðen to hym. Nu þine leorning-cnihtes doð þæt heom alyfed nys. resten-dagen to donne.

² Soðlice þa þa sunder-halgen þæt ge-seagen. hyo cwæðen to hym. Nu þine leorning-cnihtes doð þæt heom alyfed nys. resten-dagen to donne. ³ Ænd he cwæð to heom. ne redde ge hwæt dauid dyde þa hine hyngrede. & þa þe mid him wæren. ⁴ hu he in-eode on godes huse. & æt þa offrung-hlafes. þe næren him alyfde to etene ne þam þe mid hym wæron. buten þam sacerdan anen. ⁵ oððe ne rædde ge on þare lage þt þa sacerdas on reste-dagen on þam temple gewemmed þanne reste-dayg & synden buton leahtre. ⁶ Ic segge soðlice eow. þæt þes ys mærre þanne þæt temple. ⁷ Gyf ge soðlice wisten hwæt ys. ic wille mildheortnysse & na on-sægdnysse ne ge-nyþerede ge æfre unscyldyge. ⁸ Soðlice mannes sune is eac restes dayges hlaford.

⁸ Soðlice mannes sune is eac restes dayges hlaford.

²³ & þa menigeo ealle wundredon & cwæðen. Cweþe we ys þes dauiðes sune.

¹ On þam dayge þam hælende ut-gangenden of huse he sæt wið þa sæ.

² Hwi for-gymeð þine leorningcnihtas ure ealdran læge. ne þweað hy heore handen þanne hye mette þiggiað. ³ Þa andswerede se hælend heom. & hwi for-geme ge godes bebod for eowre lage.

³¹ þæt þa maniga wundredon ge-seonde. dumbe spekende. healte gangende. blinde ge-seonde. & hyo marseden israele god.

⁷ þa þohten hyo be-twux heom & cwæðen. nimen we hlafes mid üs. ⁸ Ða se hælend wiste heore þankes he cwæð to heom. hwæt þence ge be-tweox eow. litles ge-leafan. þæt ge hlafes næbbeð

¹³ [Note: Uenit iesus in partes cesaréé philippi. H. R. ] Witodlice þa com se hælend on þa dæles cesarëë philippi. & axode hys leorning-cnihtes hwet seggeð [Note: MS. segged. ] menn þæt sy mannes sunu.

¹⁰ Warnieð eow þæt ge ne for-hugien ænne of þissen lytlingen þe ge-lefeð on me.

¹⁷ Gyf he þanne þe ne gehyrð. segge hit ge-fer-redene. Gyf he hine ne ge-hyrð syo he þe swa swa hæðene & mannful.

⁴ Ða andswerede he heom. ne ræde ge se þe on fruman worhte. he worhte wepman ænd wimman.

¹⁶ & cwæðen. ge-herst þu hwæt þas cweðeð. þa cwæð he. witodlice ne rædden ge næfre þa fulfremedesten lof of chyldren. & of sacerda muðe [Note: MS. mude. ] .

³¹ hwæðer þare tweire dyde þas fæder willen. Ða cwæden hyo se æftrere. Ða cwæð se hælend to heom. Soð ich eow segge þt manfulle & þa myltystran gað be-foren eow on godes riche. ³² Iohannes com on rihtwisnesse weige. & ge ne ge-herden hine. Witodlice manfulle & myltistran ge-lyfden. & ge ge-seagen & ne dydon syððan nane deadbote þæt ge ge-lyfdon on hym.

⁴² Ða cwæð se hælend ne redde ge næfre on ge-writen. Se stan þe þa tymbrienden awurpen. ys geworðen on þare hyrnan heafde. Ðys is fram drihtene ge-worðen & hit is wunderlich on eowre [Note: over an erasure. ] eagen.

³¹ Ne rede ge be deadere manne ariste. þt eow fram gode ge-saigd wæs.

⁵ Ealle heore werc hyo doð þt men hyo ge-seon. hyo tobredeð heora halsbec. & marsiað heora reafe fnæde.

²³ Wa eow bokeres & farisei. liceteres ge þe teoðiað mintan dyle & cumin & for-leten þa þing þe synde hefegeren. þære lage dom. & mildheortnysse. & geleafan. þas þing hit geberede. þt ge dydon. & þa oðre ne for-leten. ²⁴ La blinde latteowas ge drenieð þanne gnet aweig. & drinceð þa olfend.

¹ Þanne beoð heofene rice gelic þam teon femnen. þe þa leoht-faten namen & ferden on-gen þanne bredgumen. & þare brede. ² Heora fif wæren desige & fif gleawe. ³ Ac þa fif desyge namen lihfaten (sic) & ne namen nenne ele mid heom. ⁴ Ða gleawe namen ele on heora leoht-faten. ⁵ Ða se bredgume ylecede. þa nïpeden hyo ealle & slepen. ⁶ Witodlice to middere nihte man cleopede & cwæð. nu se bredguma kymð fareð him to-genes. ⁷ Ða arisen ealle ða femnen & glendon heora leoht-faten. ⁸ Ða cwæðen þa dysige. to þan wisan. Selleð us of eowre ele. for-þan ure leoht-faten senden äcwencte. ⁹ Þa andsweredan þa wise. & cwæðen. nese þe læs þe we & ge nabben ge-noh. Gað to þam chepinge. & beggeð eow ele. ¹⁰ Witodlice þa hyo ferden & wolden byggen. þa com se bredgume. & þa þe gearewe wæron eode in mid þam bridgume to þam giftan. & syo duru wæs be-loken.

³¹ Ða sægde se hælend heom. ealle ge wurðeð [Note: MS. wurðed. ] ge-untreowsede on me on þisse nyhte. Hyt is awriten. ðurh þas heordes slege beoð [Note: MS. beod. ] se heord to-dræfeð (sic).

⁶⁵ Þa þare sacerda ealdres slat hys agen reaf & cwæð. Ðys is bysmere-spaeche. To hwi wilnige we anigre oðre sage. nu ge ge-hyrdon of hym gyltlice spæce.

¹⁴ [Note: Preteriens ihesus secus mare galilëë uidit symonem & andream fratrem eius mittentes retia in mare. ] Sydðe iohannes ge-seald wæs com se hælend on galileam godes rices. godspell bodiende

¹⁷ & þa cwæð se hælend cumeð æfter me. & ic do gunc þæt gyt beoð sawla on-fonde. ¹⁸ & hyo þa rædlice hym felgdon & for-leten heore nytt. ¹⁹ & þanen hwon agän. he ge-seah iacobum zebedei & iohannes his broðer. & hyo on heore scype hyre nyt logeden. ²⁰ & he hyo sona clepede & hyo heora fader zebedeo on scype for-leten mid hyrlingen.

²⁷ Ða wundreden hyo ealle. swa þt hyo be-twexeo heom cwæðen. hwæt is þis. hwæt is þeos niewe lar. þt he on anwealde unclænen gasten be-beott. & hyo hersumieð hym.

³³ & eall syo burhware wæs ge-gadered to þare dure

³⁷ & þa þe hine ge-metten hyo saigden hym. eall þis folc þe secd.

⁴¹ Soðlice se hælend hine ge-miltsede & his hand ä-þenode & hine æt-hrinede & þus cwæð. Ic wille. byo þu ge-clænsed.

⁴⁵ & he þa ut-gangende on-gan bodien & wið-mærsian þa spræce. swa þt he ne mihte openlice on þa ceastre gan. ac bye ute on westen stowen. & hyo aighwanen to hym comen.

² & manege to-gadere comen & he to hem spræc.

⁷ hwi specð þes þus. he desigeð. hwa maig senne for-gefen buton god ane.

⁹ hwæðer is eðre to seggene to þam lamen. ðe synde þine synne for-gefene. hwæðer to cwæðen aris nem þin bed & ga. ¹⁰ þæt ge soðlice witen þt mannes sune hæfð anweald on eorþan synnen to for-gefene. He cwæð to þam lamen.

¹³ [Note: Vidit ihesus leuin alphej sedentem ad theloneum. ] And eft he ut-eode to þare sæ. & eall syo manege hym to com & he hyo lærde.

¹⁶ bokeres & pharisei. & cwæðen witodlice he ett mid manfullen & synfullen. & hy cwæðen to his leorning-cnihten. hwi æt eower lareow & drincd mid mannfullen & senfullen.

⁴ Ða cwæð he alyfð reste-dagen wel to donne hwæðer ðe yfele sawle ge-hælen hwaðer to for-spillen. & hyo swigedon.

⁷ & þa ferde se hælend to þare sæ. mid his leorning-cnihten & mycel menigeo him felgede fram galilea. & iudea. ⁸ & ierusalem. & fram idumea. & be-geonden iordane. & to him com mycel menige ymbe tyrum & sydonem ge-herende þa þing þe he worhte.

¹⁸ & andream & philippum. & bartholomeum & thomam. & iacobum alphej. & taddeum & symonem chananeum.

²⁰ & eft him to com swa mycel manigeo þt hyo næfden hlaf to ætenne. ²¹ & þa hyo hine ge-hyrden hyo ferden þæt hyo hine namen & þus cwæðen. Soðlice he is on hatheortnysse ge-wend.

¹ & eft he on-gan hyo æt þare sæ. læren & hym wæs micel manige to ge-gadered. Swa þt he on scyp eode. & on þare sæ wæs. & sye manige embe þa sæ. wæs on lande

¹ & eft he on-gan hyo æt þare sæ. læren & hym wæs micel manige to ge-gadered. Swa þt he on scyp eode. & on þare sæ wæs. & sye manige embe þa sæ. wæs on lande ² & he hy on fele byspellen lærden. & he heom to [quoth]. on his lare

³⁴ Ða cwæð se hælend. dohter þin ge-leafe þe hæle ge-dyde. ga þe on sibbe & beo of þisen hal.

³⁴ & þa se hælend þanen eode. he ge-seah mycele menigeo. & he ge-miltsede heom. for þam þe hyo wæren swa swa scep þe nænne herde næbbed. & he on-gan hyo feola læren.

²¹ in-nen of manne heorten yfele geþances cumæð. unriht-hameðe. & forleigre. manslihte.

²⁴ Þa ferde he þanen on þa ændes tyri & sidonis. & he in-agan on þæt hus. he nolde þt hit anig wiste. & he ne mihte hit be-miðan.

¹⁷ þa se hælend þt wiste. he cwæð. hwæt þence ge for þan ge hlæfes næbbeð. gyt ge ne on-cnaweð ne on-gyteð. gyet ge hæbbeð eowre heorte ge-blende.

²⁰ Eornestlice seofe broðre wæren & se areste þa nam wif & warð dead. ne læfden sæde.

²⁶ Be þam deaðen þæt hyo arised ne ræde ge on moyseses boc. hu god to heom cwæð. ofer þanne gorst-beam. Ic eom abrahames god. & ysaces god. & Iacobes god.

⁶⁴ ge ge-herden his bismer. hwæt þincð eow. Ða hyrden hyo ealle hine & cwæðen. þt he wære deaðes scyldig.

¹⁷ Þa wæs anen daige ge-worðen þæt he sæt & hyo lærde. & þa wæren þa farisei sittende & þare lage-lareow-wæs. þa comen of ælche castelle galilëë & Iudëë & ierusalem. & drihten magen wæs hyo to gehælene. ¹⁸ Ænd þa bæren men on anen bedde enne man; se wæs lame.

¹⁸ Ænd þa bæren men on anen bedde enne man; se wæs lame. ¹⁹ & hyo ne mihten hine in-bringen & aleggen be-foran hym; for þare maniga þe mid þam hælende wæs. Ða astigen hyo up on þanne rof. & þurh þa watelas hine mid þam bedde asende be-foran þam halende.

¹⁹ & hyo ne mihten hine in-bringen & aleggen be-foran hym; for þare maniga þe mid þam hælende wæs. Ða astigen hyo up on þanne rof. & þurh þa watelas hine mid þam bedde asende be-foran þam halende. ²⁰ Ða he ge-seah heora ge-leafe. he cwæð. La man þe synd þine sinne for-gefene.

²⁰ Ða he ge-seah heora ge-leafe. he cwæð. La man þe synd þine sinne for-gefene. ²¹ Ða agunnen þencen þa bokeres & farisei & cwæðen. hwæt is þes þe her sprecd woffunga. hwa maig senna for-gefen buton god ane.

²¹ Ða agunnen þencen þa bokeres & farisei & cwæðen. hwæt is þes þe her sprecd woffunga. hwa maig senna for-gefen buton god ane.

²¹ Ða agunnen þencen þa bokeres & farisei & cwæðen. hwæt is þes þe her sprecd woffunga. hwa maig senna for-gefen buton god ane. ²² Ða seo hælend ge-cneow heora ge-þances; he andsweriende cwæð to heom. Hwæt þence ge on eowre heorten

²² Ða seo hælend ge-cneow heora ge-þances; he andsweriende cwæð to heom. Hwæt þence ge on eowre heorten

²² Ða seo hælend ge-cneow heora ge-þances; he andsweriende cwæð to heom. Hwæt þence ge on eowre heorten

²² Ða seo hælend ge-cneow heora ge-þances; he andsweriende cwæð to heom. Hwæt þence ge on eowre heorten ²³ hwæðer is eþere to cweðene þe synt þine senne for-gefene; hwaðer to cweðene aris & ga.

²³ hwæðer is eþere to cweðene þe synt þine senne for-gefene; hwaðer to cweðene aris & ga. ²⁴ þæt ge witen þæt mannes sune on eordan anweald hafð synne to for-gefena. Ænd he sægde þam lamen. þe ich segge aris; nym þin bed & ga on þin hus.

²⁴ þæt ge witen þæt mannes sune on eordan anweald hafð synne to for-gefena. Ænd he sægde þam lamen. þe ich segge aris; nym þin bed & ga on þin hus. ²⁵ & he sone be-foren heom aras; & nam þæt he on læig & to his huse eode. & god wuldrede.

²⁵ & he sone be-foren heom aras; & nam þæt he on læig & to his huse eode. & god wuldrede. ²⁶ & hyo ealle wundredon & god mærsedon & wæren mid eige ge-fylde. & cwæðen soðes we to-daig wundre ge-seagen.

²⁶ & hyo ealle wundredon & god mærsedon & wæren mid eige ge-fylde. & cwæðen soðes we to-daig wundre ge-seagen. ²⁷ Þa æfter þan he ut-eode. & ge-seah publicanum þe wæs oðer name leuj ge-haten. æt cheap-scamele sittende. & he cwæð to hym felge me. ²⁸ & he hym þa felgede. & ealle hys þing for-let. ²⁹ Ænd leuj dyde him michele ge-beorscipe on his huse. & þær wæs mycele manege manfulra & oðre þe mid him sæton.

²⁹ Ænd leuj dyde him michele ge-beorscipe on his huse. & þær wæs mycele manege manfulra & oðre þe mid him sæton. ³⁰ Þa murcneden þa farisei & þa bokeres. & cwæðen to his leorning-cnihten. hwi æte ge. & drinkeð mid manfullen & senfullen.

³⁰ Þa murcneden þa farisei & þa bokeres. & cwæðen to his leorning-cnihten. hwi æte ge. & drinkeð mid manfullen & senfullen. ³¹ Ða andswerede se hælend & cwæð to heom. Ne be-þurfen læches þa þe hale synde. ac þa þe un-hæle hæbbeð. ³² Ne com ich rihtwise to clepian. ac synfulle on deadbote. ³³ Ða cwæðen hyo to hym. hwi fæsted iohannes leorningcnihtes ge-lomlice & halsunge doð. & eal swa fariseen. & þine æteð & drinceð; ³⁴ Þa cwæð he. cwedst þu magen þas bredgumen bearn fæsten. swa lange swa se bredgume mid heom ys. ³⁵ Soðlice þa dages cumeð þanne se bredgume heom beoð aferred. þanne fæsted hyo on þan dagen. ³⁶ Ða sæde he heom an bispell. Ne asende nan man scyp on neowan reafe. on eald reaf elles þæt neowe slyt. & se neowe scyp ne helpd þan ealden. ³⁷ Ne nan man ne synt niwe win on ealde butta elles þæt neowa win breceð þa butta & þæt win beoð agoten & þa butta for-wurðed.

³⁷ Ne nan man ne synt niwe win on ealde butta elles þæt neowa win breceð þa butta & þæt win beoð agoten & þa butta for-wurðed. ³⁸ Ac neowe win is to asendenne on neowe butta þanne beoð þa butte ge-healdenne.

³⁸ Ac neowe win is to asendenne on neowe butta þanne beoð þa butte ge-healdenne. ³⁹ & ne drincð nan man eald win. & wille sona þæt neowe he cweð þæt ealde is betere.

¹ Soðlice wæs ge-worðen on þam æfteren reste-daige; ærest þa ferde he þurh þa æceras hys leorning-cnihtes þa ear pluccoden. & mid heora handa gnidon & æten. ² Ða cwæðen sume of þam sunder-halgen. hwi do ge þæt eow alyfd nis on reste-dagen. ³ Ða andswerede se hælend heom & cwæð. Ne redde ge hwæt dauid dyde þa him hingrede. & þa þe mid him wæron ⁴ hu he eode into godes huse & nam þa offrenge-hlafes & hyo æt. & þam sealde þe mid him wæren. þa næren alyfde to ætene buton sacerden. anen. ⁵ Ænd he saigde heom þæt drihten is mannes sune. eac swilce reste-daiges.

⁵ Ænd he saigde heom þæt drihten is mannes sune. eac swilce reste-daiges.

⁸ Soðlice he wiste heore þances & he saide þam men þe þa forscrunkene hand hafde. aris & stand her amidden. Ða aras he & stod. ⁹ Ða cwæð se hælend to hem [Note: MS. him, alt. to hem. ] . Ich acsie eow alyfð on reste-dagon wel don oððe yfele sawle hæle ge-don hwæder þe forspillan.

¹⁵ Thomam & Matheum. Iacobum alphei & symonem. se ys ge-nemned zelotes

¹⁷ And mid heom farenden he stod on feldlicere stowe & micel werd hys leorning-cnihte & mycele manega fram alre iudea. & fram ierusalem & ofer muðan & sæ. ge-mare tyry & sydonis. þa comen þæt hyo hyne ge-hyrdon & wæren of heora adlen ge-hælde.

¹⁶ Þa ofer-eode eyge hyo ealle. & hyo god mersodon & cwæðen. þt mare witega on us aras. & þæt god his folce ge-neosode.

³⁹ Ða se sunder-halge þe hine in-laðede þæt ge-seah; he cwæð on his ge-þance. Gif þes man witege wære. witodlice he wiste hwæt & hwilc þæt wif wære þe his æt-rind. þæt hyo synful ïs. ⁴⁰ Ða cwæð se hælend him andsweriende. Simon ïch hæbbe þe to seggene sum þing. Ða [quoth] he. Lareow sege þanne.

⁴⁷ For þam ïch segge þe; hyre synde manege synne for-gefene. for þan þe hio me swiðe lufede. læsse lufod þam þe læsse for-gyfen ïs. ⁴⁸ Ða cwæð he to hire. ðe synde þine senne for-gefene. ⁴⁹ Þa be-gunnen þa þe þær sæten be-twux heom cweðen. hwæt is þes þe manne synne for-gyfð.

⁴⁹ Þa be-gunnen þa þe þær sæten be-twux heom cweðen. hwæt is þes þe manne synne for-gyfð. ⁵⁰ Þa cwæð he to þan wife. þin geleafe þe dyde hal ga nu on sibbe.

¹ Syððon wæs ge-worðen þæt he ferde þurh þa ceastren. & þa ceastle godes rice predikende & bodiende. & hyo twelf mide.

¹¹ Soðlice þis is þæt bispell. þæt sæd is godes word.

⁴⁸ Ða cwæð he to hire. Dohter þin ge-leafe þe hal ge-dyde. ga nu on sibbe.

²⁶ Ða cwæð he to him. hwæt is ge-writen on þare lage. hu ræstdst (sic) þu.

¹ micelen wereden hym embe-standende. þæt hyo hine træden. Ða cwæð he to his leorning-cnihten warnieð eow wið farisea lare þæt is licetung.

¹³ & his hand hire on sette. þa wæs hyo sona up arerd. & hyo god wuldrede.

¹⁵ Þa andswerede se hælend & cwæð. La liceteras ne un-tygð eower ælc on reste-daige his oxen oððe assen fram þare binne & læt to wætere. ¹⁶ Ðas abrahames dohter þe satanas ge-band nu ehtetyna gear. ne beryde hire beon un-bundon of þisen benden on reste-daige.

¹ Soðlice him ge-nehlahte manfulle & synfulle. þæt hyo his word ge-hyron. ² Ða murcneden þa farisei & þa bokeres & cwæðen. þes on-fegð synfulle & mid heom ett. ³ Ða cwæð he þis bispell to þam. ⁴ hwilc man is of eow þe hafed hund scepa. & gif he leost an of þam; hu ne for-læt he þa nigen & hund-nigentig on þam wæstene. & gæð to þan þe for-warð oððe he hit fint. ⁵ & þanne he hit fint. he hit sett on his eaxle ge-blissiende. ⁶ & þanne he ham cymð. he to-somne cleopeð hys freond. & his nehhe-bures. & cweð. Blissiað mid me for-þam ich funde min scep þe for-warð. ⁷ Ich segge eow þt swa beoð on heofene blisse be anen synfullen ðe deadbote deð; ma þanne ofer nigen & nigentig rithwisere (sic) þe deadbote ne be-þurfon.

⁷ Ich segge eow þt swa beoð on heofene blisse be anen synfullen ðe deadbote deð; ma þanne ofer nigen & nigentig rithwisere (sic) þe deadbote ne be-þurfon.

¹⁰ Ich segge eow swa beoð blisse be-foran godes ænglen be anen senfulle þe deadbote deð.

²⁹ Ða cwæð he to his fæder andsweriende. Efne swa fela geare ic þe þeoweda. & ic næfre þin bebod ne forgymde; & ne sealdest þu me næfre an tycchen. þt ic mid minen freonden ge-wistfullode.

¹⁵ ---

¹⁵ Ða heore an ge-seah þæt he ge-clænsed wæs. þa cyrde he mid micelere stefne god heriende.

²² Þa cwæð he to his leorning-cnihten. Þa dages cumæð þanne ge ge-wilnieð þæt ge ge-seon ænne daig mannes sunu. & ge ne seoð.

¹¹ Ða stod se phariseus & hine þus ge-bed. god þe ich þances do. for-þan ich ne em swilche odre men. reaferes unriht-wise. unriht-hameðes. oððe eac swylc þes manfulle. ¹² Ic faeste twige on wuca. ic gife teondunge ealles þas þe ich hæbbe.

³⁵ [Note: Cum appropinquaret iericho. ] Þa he neahlahte jerico sum blind man sæt wið þane weig wædliende. ³⁶ & þa he ge-hyrde þa manigeo farende. he axode hwæt þt wære. ³⁷ þa saigden hyo þæt þær ferde se nazarenisce hælend. ³⁸ Þa remde he & cwæð. Eale hælend dauiðes sune ge-miltsce me.

⁷ Þa hyo þt ge-seagen þa murcneden hyo ealle & cwæðen. þæt he to synful men ge-cyrde.

¹⁰ Mannes sune com secan. & halde þt for-warð.

⁴⁸ & hyo ne funden hwæt hyo hym to gylte dyden. Soðlice eal folc wæs abysgod þæt be hym ge-hyrde seggen.

³⁸ & eall folc com on morgen to him to þam temple þæt hyo hine ge-hyrdon.

³⁸ And he saide heom hwi sinde ge ge-drefede. & ge-þances on eowre heorten ästiged.

²⁴ Se halend ne ge-swutelode hyne sylfne heom. for-þam he cuþe hyo ealle. ²⁵ & for-þam hym næs nan þearf þt aning (sic) man sæde witnysse be men. he wiste witodlice hwæt wæs on men.

²⁵ & for-þam hym næs nan þearf þt aning (sic) man sæde witnysse be men. he wiste witodlice hwæt wæs on men.

²⁹ Se þe bryde hafð se ys brydguma. Se þe ys þas brydguman freond. & stent & ge-hyrð hine. mid ge-fean he ge-blissað for þas brydguman stæfne. þes min ge-fea ys ge-felled.

⁴⁷ Ða ða se ge-hyrde þæt se hælend for fram iudea to galilea he com to hym. & bed hine þæt he fore ænd hælde hys sune. Soðlice he læg æt forð-fore.

⁸ Þa cwæð se hælend. to him. Aris nym þin bedd. & ga. ⁹ & se man wæs sona hal. & he nam hys bed; & eode. Hyt wæs reste-daig; [Note: sabbatum. ] on þam daige.

⁹ & se man wæs sona hal. & he nam hys bed; & eode. Hyt wæs reste-daig; [Note: sabbatum. ] on þam daige. ¹⁰ Ða cwæðen þa iudeas to þam þe þær ge-hæled wæs. Hit ys reste-daig nys þe alyfed þæt þu þin bed bere.

¹⁰ Ða cwæðen þa iudeas to þam þe þær ge-hæled wæs. Hit ys reste-daig nys þe alyfed þæt þu þin bed bere. ¹¹ He andswerede heom. & cwæð. Se me hælde; se cwæð to me. nym þin bed & ga.

¹⁴ Æfter þam se hælend hine ge-mette on þam temple. & cwæð to hym. nu þu eart hal ge-worðen. ne senege þu. þe-læs þe on sume þinge þe wyrs ge-tyde.

¹⁷ Ða andswerede se hælend heom; & cwæð. min fader wyrcð oð þys nu gÿt; & ic weorce

²⁰ Se fæder lufeð þonne sune; & ge-swuteled hym ealle þa þing þe he wercð. & mare weorc þonne þas syen he ge-swutelad him; þæt ge wundrin on. ²¹ Swa swa se fæder awecð. þa deden & gelyffæst. swa eac se sune. ge-liffæst þa þe he wile. ²² ne se fæder ne demð nanum men; ac he sealde ælcne dom þam sune. ²³ þæt æalle arwurþigon þonne sune. swa swa hyo arwurðiað þonne fæder. Se þe ne arwurðað þonne sunu. ne arwurðað he þonne fæder þe hyne sende. ²⁴ Soð ic segge eow þæt se þe min word ge-hyrð & þam ge-lefð þe me sende; Se hæfð ece lyf. & ne cymð æt þam dome; ac færð fram deaðe to lyfe. ²⁵ Soð ic segge eow. þæt seo tyd cymð & nu is; þonne ða deaden ge-hereð godes sunes stefne; & þa libbæð þe hyo ge-hered; ²⁶ swa se fæder hæf (sic) lyf on him selfe. swa he sealde þam sune þt he hæfde lif on him selfe. ²⁷ & sealde him anweald þt he moste demen. for-þam þe he ys mannes sune.

⁶³ Gast ys se þe liffæst flæsc ne fremeð nan þing. þa word þe ic eow sayde synde gast & lyf. ⁶⁴ ac sume ge ne lefeð. Wite[d]lice se hælend wiste æt fruman hwæt þa ge-lefenden wæren. & hwa hine be-leawien wolde.

²³ þæt moyses eæ. ne sy to-worpen. & ge belgað wið me. for-þan þe ic ge-hælde enne man. on reste-dayge.

³¹ Manega of þare manigeo ge-lefden on hyne. & cwæðen. Cweðe ge wercð crist ma tacna þonne he cymð þonne þes deð;

³³ Ða cwæð se hælend. gyt ic beo sume hwile mid eow. & ich ga to þam þe me sende. ³⁴ Ge seched me; & ne findeð. & ge ne magen cuman þær ic em.

⁵ Ic eom middan-eardes leoht. þa hwile þe ic on middan-earde eom. ⁶ Ða he þas þing sægde. þa spette he on ða eorðen & worhte fenn of hys spatle ænd smerede mid þa fenne ofer hys eagen. ⁷ & cwæð to hym. Ga & þweag þe on syloes mere. he for & þweah hyne & com ge-sond. ⁸ Witodlice hys neah-ge-buras & þa þe hyne ge-seagen þa he weadle wæs; cwæðen. hu nys þis se. þe sæt & wædlede. ⁹ Sume cwæðen he hyt ys. Sume cwæðen nese; ac ys him ge-lich. he cwæð soðlice ic hyt eom. ¹⁰ Ða cwæðen hyo to hym. Hwu wæron þine eagen ge-openedo. (sic) ¹¹ He andswerede & cwæð. Se mann þe ys genemned hælend worhte fen. & smerede mine eagen. & cwæð to me. gä to syloes mere ænd þweah þe. & ic eode & þwoh me. & ge-seah.

¹⁴ Hyt wæs reste-daig; þa se hælend worhte þæt fenn. & hys eagen un-tynde.

¹⁶ Sume þa farisei cwæðen. nis þes mann of gode; þe reste-daig ne healt. Sume cwæðon. hwu maig syn-ful mann þæs taken wercann. & hyo fliten heom be-tweon.

³² Ne herde we næfre on worlde þæt anyg un-tynde þas eagen þe wære blind ge-boren.

³⁴ Hyo andsweredon ænd cwæðen to hym. Eall þu ert on sinnen ge-boren. & þu lærst üs. & hyo drifen hyne ut.

⁴⁰ Ða þet ge-hyrdon þa farisei þe mid hym wæron. Ða cwæðen hyo to hym. Cwæðst þu synt we blinde.

³³ Þa iudeas hym andswereden; & cwæðen. Ne hene we þe for goden weorkan. ac for þinre bismere-spræche. & for-þan þe þu ert män. & wercst ðe to gode.

³⁶ þe se fæder ge-halegode & sende on middan-eard. ge seggeð þæt þu bismer sprecst. for-þan ich saide. ich eom godes sunu.

⁸ Ge hæbbeð symle þa þearfan mid eow; ac ge næbbeð me symle.

³³ La bearn nu gyt ic eom ge-hwæde tid mid eow. ge me secheð. & swa ic þam iudeam sægde. ge ne magen faren þider þe ic fare. Ænd nu ic eow segge.

⁷ ac ic segge sodfæstnysse. Eow fremed þæt ic fare. Gyf ic ne fare ne kymð se frofriende to eow. Witoðlice gyf ic fare. ich hine sende to eow.

²⁸ Ic for fram þam fæder. & com on middan-eard. Eft ic forlæte midden-eard. & fare wel sone to þam fæder.

¹¹ & nu ic ne eom on middan-eard. & hye synd on middan-earde & ich cume to þe. On þare tide se hælend be-heold hys leorning-cnihtes. & cwæð. Halig fæder heald on þinen naman. þæt þu me sealdest. þæt hyo syn an; swa wit synde.

¹³ Nu ic cume to þe & þas þing ic spræce on midden-earde. þæt hyo habben mine fean. ge-fellende (sic) on heom sylfan.

²⁰ & þa he þt cwæð; he ateowede heom hys handen. & hys sydan. Þa leorning-cnihtes wæren bliðe; þa hye hafden drihten ge-sogen. ²¹ He cwæð eft to heom. sye sibbe mid eow. swa swa se fader me sente; ich sende eow. ²² Þa he þt cwæð; þa bleow he on hyo. & cwæð to heom. under-foð halgne gast. ²³ þara synna þe ge for-gyfeð. hye beoð heom for-gefena. & þare þe ge healdeð hyo beoð ge-healdenne.

¹⁷ He cwæð þridde siðe to him. Symon Iohannis lufest þu me. Ða wæs petrus sarig. for-þan þe he sægde þridde siðe to him lufest þu me. Ænd he cwæð. Drihten þu wast ealle þing; þu wast þæt ic þe lufie. Þa cwæð he to hym. heald mine scep.