WestSaxon1175(i)
1 Æfter þisen for se hælend ofer þa galileissan sæ. seo ys tibeRiadis.
2 & hym felgde mycel folc. for þam þe hyo gesæwen þa tacne þe he worhte. on þam þe wæren ge-untrumede.
3 Witodlice se hælend. astah on enne mont & sæt þær mid hys leorning-cnihten.
4 hyt wæs ge-hende eastren. þare Iudeissce freols-däig.
5 Ða se hælend hys eagen up ahof & ge-seah þæt mycel folc com to hym; he cwæð to philippe. hwær bygge we hlafes þt þäs eten.
6 þat he cwæð hys fandiende. he wiste hwæt he don wolde.
7 Þa andswerede hym philippus & cwæð. næbbeð hyo ge-noh on twegera hundred panega wurðe hlafes þæt ælc sumne dæl nyme.
8 Ða andswerede him an hys leorning-cnihta andreas symones broðer petRes.
9 Her ys an cnape þe hæfð fif berene hlafes. & twegen fixas. ac hwæt synt þa þing be-twux swa manegum mannum.
10 Ða cwæð se hælend. doð þæt þas men sitton. on þare stowe wæs mycel gærs. þær sæton þa; swylce fif þusend manne.
11 Se hælend nam þa hlafes. & þanc wurðlice dyde. & hyo to-dælde þam sittenden. & eall-swa of þam fixum; swa mycel swa hyo woldan.
12 Ða hyo fulla wæron; þa cwæð he to hys leorning-cnihten. gaderiað þa britsene þe þær to lafe wæren. þæt hyo ne losigen.
13 hy ge-gaderedon & felden twelf wiligen fulle. þære brytsene of þam þe þa lefdon. þe of þam fif berenan hlafon æten.
14 Ða menn cwæðon. þa hyo sæwon þæt he þæt tacen worhte; þæt þes is soðliche witega þe on midden-earð cymð.
15 Ða se hælend wyste þæt hyo wolden cuman & hine læccen. & to cynge don; þa fleah he äne. uppon þonne munt.
16 --- 17 Ænd þa hyo eoden on scyp hyo comen ofer þa sæ. to capharnaum. hyt wærð þa þeostre. & se hælend ne com to heom.
18 mycel wind bleow. & hyt wæs breoht (sic) sæ.
19 Witodlice þa hy hafden ge-rowen swilce twentig furlunge oððe þrittig. þa ge-sæwon hyo þonne hælend uppen þare sæ gan. & þæt he wæs ge-hænde þam scype. & hyo heom on-dredden.
20 he cwæð þa to heom. Ic hyt eom. ne on-drædeð eow.
21 Hyo wolden hine nemen on þæt scyp. & sone ðæt scyp wæs on þam lande. þæt hyo wolden to faren.
22 Soðlice oðer dæg seo manigeo þe stod be-geondon þam mere ge-seah þæt þær næs buton an scyp. & þæt se hælend self ne eode on scyp mid his leorning-cnihten. ac his leorning-cnihtes sylf ane foren.
23 oðre scype coman fram tyberiade wið þa stowe þær hyo þonne hlaf æten drihtan þankiende.
24 Ða seo manigeo ge-seah þæt se hælend þær næs. ne hys leorning-cnihtas; þa eoden hyo on scype. & coman to capharnaum. sohten þonne hælend.
25 & þa hyo ge-metten hyne be-geondon þam mere hyo cwæðon to hym. Lareow hwanen comen þu hyder.
26 Se hælend heom andswerede; & cwæð. Soð ic segge eow ne seche ge me for-þam þe ge tacnu ge-seawen. ac for-þam þe ge æten of þam hlafon & syndden fulle.
27 Ne wyrcheð æfter þam mete þe for-wurð ac æfter þam þe þurh-wuneð on eche lyf. þonne mannes sune eow sylð. þane god fæder getacneðe (sic).
28 Hyo cwæðen to hym. hwæt do we. þæt we werche godes weorc;
29 Þa and-swerede se hælend & cwæð to heom. Ðæt is godes weorc. þæt ge ge-lefen on þonne þe he sende.
30 Ða cwæðn hyo. hwæt dest þu to tacken; þæt we ge-seon & ge-lefen. þæt þu hyt werche.
31 ure fæder æten heofenlice mete on westene. swa hyt awriten is. he sealde heom eten hlaf of hefene.
32 Se hælend cwæð to heom. Soð ic segge eow. ne sealde moyses eow hlaf of heofenum. Ac min fæder eow syld soðne hlaf of heofenum.
33 hyt ys godes hlaf þe of hefene com. ænd sylð midden-earde lyf.
34 Hyo cwæðen to hym. Drihten syle us þisne hlaf.
35 Se hælend cwæð to heom. Ic eom lyfes hlaf. ne hyngreð þe to me cymð. & ne þyrst þan næfre þe on me ge-lyfd.
36 Ac ic eow sæde þæt ge ge-sawen me & ne ge-lyfden.
37 Eall þæt se fæder me syllð cymð to me. & ic ne werpe ut þone þe to me cymð;
38 for-þan ic ne com of heofene þæt ic mine wylle do. ac þas wille þe me sende.
39 Ðæt is þas fader wille þe me sende. þæt ic nan þing ne forleose. of þam þe he me sealde. ac þæt ic ä-wecche þæt on þam ytemestan daige.
40 Þis ys mines fæder willan þe me sente. þæt ælch þe þonne sune ge-sihð. & on hine ge-lefd hæbbe eche lyf. & ic hyne ä-wecche on þam ytemestan daige.
41 Ða murcneden þa iudeas be hym for-þam þe he cwæð. ic eom hlaf þe of heofene com;
42 & hyo cwæðen. Hu nys þis se hælend iosepes sune. we cunnon hys fæder & hys moder. hu mete segð þës. ic com of heofenum;
43 Se hælend heom andswerede. & cwæð to heom. ne murcniað eow be-tweonan.
44 Ne mæg nan man cumen to me buton se fæder þe me sende hyne tye & ic hine ärere on þam ytemestan daige.
45 On þara witegena boken ys awritan. ealle eaðlare beoð godes. Ælc þe ge-herde æt þam fæder & leornede. cymð to me.
46 Ne ge-seah nan man fæder buton se þe ys of gode. se ge-sihð þonne fæder.
47 Soð ic segge eow se hæfð eche lyf þe on me ge-lyfð;
48 ic eom lyfes hlaf.
49 ure fæderes æten heofonlicne mete on westene & hyo senden deade.
50 Ðis is se hlaf þe of heofene com. þæt ne swelte se þe of hym et.
51 Ic eom libbende hlaf. þe of heofene com. swa hwa swa ytt. of þisum hlafe; he leofeð on echnysse. & se hlaf þe ic selle ys min flæsc. for middan-eardes life.
52 Þa Iudeas fliton heom be-tweonon & cwæðen hu maig þes hys flæsc us syllen to etene.
53 þa cwæð se hælend to heom. Soð ic segge eow næbbe ge lif on eow büton ge eten mannes sunes flæsc. & his blod drinken.
54 Se hæfð ece lyf þe et min flæsc & drincð min blod & ic hine arære on þam itemestan daige.
55 Soðlice min flæsc ys mete; & min blod ys drenc.
56 Se þe et min flæsc & drincð min blod; he wunað on me. & ic on hym.
57 swa swa libbende fader me sende & ic libbe þurh fæder & se þe me æt; he leofað þurh me.
58 Ðis ys se hlaf þe of heofenum com. na swa swa ure fæderes æte heofenlicene mete & deade wæren. Se þe et þysne hlaf. he leofeð on ecnysse.
59 Þas þyng he sægde on ge-somnunge þa he lærde on capharnaum.
60 Manega hys leorning-cnihte cwæðen þa hyo þis ge-hyrden. Heard ys þeos spræce hwa mæg hyo ge-hyran.
61 Ða wiste se hælend þæt hys leorning-cnihtas murcnedon be-tweox heom selfum be þyson. & he cwæð to heom ðæt eow be-swicð.
62 gyf ge ge-seoð mannes sune astigende þær he ær wes.
63 Gast ys se þe liffæst flæsc ne fremeð nan þing. þa word þe ic eow sayde synde gast & lyf.
64 ac sume ge ne lefeð. Wite[d]lice se hælend wiste æt fruman hwæt þa ge-lefenden wæren. & hwa hine be-leawien wolde.
65 & he cwæð. For-þi ic eow sægde þæt nan man ne mæg cuman to me buton min fæder hyt hym sylle.
66 Seððan manega hys leorning-cnihta cyrden on-bæc & ne eoden mid hym.
67 Þa cwæð se hælend to þam twelfen cwæðe ge; wille ge fram me;
68 Ða andswerede hym symon petrus & cwæð. Drihton to hwam ga we. þu hafst echæs lifes word.
69 & we ge-lefed & witen þæt þu ert crist godes sune.
70 Se hælend hym andswerede & cwæð. Hu ne cheas ic eow twelfe. & eower an ys deofel.
71 he hyt cwæð be iuda scariothe þes hyne be-lawede þa he wæs an þare twelfa.
7 1 Syððan for se hælend to galilea. he nolde faren to iudea. for-þan þe þa iudeas hine sohten & woldan hine of-slean.
2 hyt wæs hende iudea freols-daige.
3 Hys broðre cwæðen to hym. far heonan & ga on iudea land. þæt þine leorning-cnihtas ge-seon þa werc þe ðu wyrcst.
4 Ne deð nan man nan þing on dihlum. ac secð þæt hyt open sy. Gyf þu þas þing dest ge-swutele þe selfne middan-earde.
5 Witodlice ne hys magas ne ge-lyfdan on hyne.
6 Ða cwæð se hælend to heom. get ne com min tid. eower tid ys symle geare;
7 ne mayg middan-eard eow hatian. Ac he hatæð me for-þan ic kyðe ge-witnysse be hym þt hys weorc synt yfele.
8 Fare ge to þisum freols-daige ic ne fare to þise freolsdayge for-þam min tid nys geot ge-fylled.
9 he wunede on galilea þa he þas þing saigde.
10 Eft þa hys broðre foren þa for he eac to þam freols-daige. næs na openliche ac digelice.
11 Ða iudeas hyne sohten on þam freols-daige. & cwæðen hwær ys he.
12 & michel ge-hlyd wæs on þare manigeo be hym. Sumen cwæðen he ys god. oðre cwæðen nese. ac he be-swycð þæt folc.
13 Þeah-hwæðere ne spræc [Note: MS. swræc. ] nan man openliche be hym for þare iudea eyge.
14 Ða hyt wæs mid daig þas freols-daiges. þa eode se hælend in-to þam temple & lærde.
15 & þa iudeas wundredon & cwæðen. Humete can þes stafes þonne he ne leornede;
16 Se hælend heom andswerede & cwæð. mi lare nys na min. ac þas þe me sende.
17 gyf hwa wile don hys willan. he ge-cnawð be þare lare hwæðer he syo of gode. hwæðer þe ic be me selfe spræce.
18 Se þe be hym selfe spræcð. secð hys agene wulder. Se þe secð þæs wuldor þe hyne sende. se ys sodfæst. & nis nan unriht-wisnesse on hym.
19 Hu ne sealde moyses eow eæ. & eower nan ne healt þa ëæ. Hwi seche ge me to of-slænne;
20 þa answerede syo manige ænd cwæð. Deofel þe stiked on; hwa secð þe to of-slænne.
21 Ða andswerede se hælend & cwæð. to heom. an werch ic worhte. & ealle ge wundriað.
22 for-þy moyses eow sealde ymbsnyðenysse næs na for-þy þe he of moyse sy. ac of þam faderon; & on reste-dayge ge ymbsnyðeð man.
23 þæt moyses eæ. ne sy to-worpen. & ge belgað wið me. for-þan þe ic ge-hælde enne man. on reste-dayge.
24 ne deme ge be ansyene. ac demað rihtne dom.
25 Sume cwæðen þa þe wæren of ieRusalem. hu nys þis se þe hyo secheð to of-sleanne.
26 & nu he specd openlice. & hyo ne cweðeð nan þing to hym. Cweðe we hwæðer þa ealdres on-gyton þt þis ys crist.
27 ac we witon hwanon he ys. Ðonne crist cymð þanne nat nan man hwanen he beoð.
28 Se hælend cleopede & lærde on þam temple & cwæð. Me ge cunnen. & ge witen hwanen ic eom. & ic ne com fram me selfen. ac se ys soð þe me sende. þonne ge ne cunnen.
29 [Note: This clause is from Cap. viii. 55. ] Ic hyne cän. & gyf ic segge þæt ich hine ne cunne. ic beo leas. & eow ge-lich. Ich hyne can. & ich em of hym. & he me sende.
30 Hyo hyne sohten to nymene. & heore nan hys ne æt-hran. for-þam þe hys tyd ne com þa gyt.
31 Manega of þare manigeo ge-lefden on hyne. & cwæðen. Cweðe ge wercð crist ma tacna þonne he cymð þonne þes deð;
32 Ða phaRisei ge-herden þa manigeo þus murcniende be hym. Ða ealdres & þa farisei sendon heora þehnas þæt hyo wolden hyne fon.
33 Ða cwæð se hælend. gyt ic beo sume hwile mid eow. & ich ga to þam þe me sende.
34 Ge seched me; & ne findeð. & ge ne magen cuman þær ic em.
35 Ða iudeas cwæðen be-tweonen hem sylfum. hwiðer wile he faren. þæt we hine ne finden. Cwæðst þu wile he faran on þeoda to-dræfednysse & hyo læron.
36 Hwæt ys þies spræce þe he sprecð. Ge secheð me & ne findeð. & ge ne magon cumen þær ic eom.
37 On þam after-mesten mæren freols-dæge. stod se halend ænd clepede. cume to me se þe hine þyrste & drinke.
38 Se þe ge-lyfd on me swa þæt ge-writ cwæð. libbendes wæteres flod floweð of hys innoðe.
39 Ðæt he cwæð be þam gaste þe þa scolden under-fon þe on hym ge-lyfden. Ða get nes se gast ge-seald. for-þam þe se hælend næs þa gyt ge-wuldrod.
40 On þare tide syo manigeo cwæð þa hyo ge-hyrde þas. hys spræche; þes is soð witega.
41 sume cwæðen; he ys crist. Sume cwæðen cweðe ge cymð crist fram galilea.
42 Hu ne cwæð þæt ge-writ. þæt crist cymð. of dauiðes cynna. & of bethlëëm chestre þær þær dauid wæs.
43 Witodlice ungewernes wæs ge-worðen on þare manigeo for hym.
44 Sume hy wolden hine nemen ac heora nan hys ne æt-hran.
45 Ða þenas comen to þam biscopum. & to þam fariseon. & hye cwæðen to heom. For hwi ne brohte ge hine hyder.
46 Þa andswereden þa þenes & cwæðen. Ne spraec næfre nan man swa þes man sprecð.
47 Þa cwæðen þa farisei to heom. synt ge be-swikene.
48 cweðe ge. ge-lyfde anyg þara ealdre oððe þare pharisei on hyne;
49 ac þeos manigeo þe ne cuðe þa eæ hyo synt awyrgede.
50 Ða cwæð Nichodemus to heom. Se þe com to hym on nyht. se wæs heora an.
51 Cwæst þu. demð ure ëæ. anigene man bute hyne man ær hyre; & wite hwæt he do.
52 Hyo andsweredon & cwæðon to hym. cweðst þu. þæt þu syo galileisc. smea & ge-seoh þæt nan wytega ne cymð fram galilea.
53 & hyo chyrdon ealle ham.
8 1 Se hælend for on oliuetes dune.
2 & com eft on daigred to þam temple. & all þt folc com to hym. & he sæt & lærde hyo.
3 Ða lædden þa farisei & þa bokeres to hym. an wyf syo wæs apared on unriht-hameðe & setten hyo to middes heora.
4 & cwæðen to hym. Lareow þis wyf wæs funden on unrihtan hameðe.
5 Moyses us be-bead on þare ëæ. þæt we scolden þus ge-ræde. mid stanen of-torfian. hwæt cwæðst þu;
6 Ðys hyo cwæðen hys fandiende þæt hyo hyne awrehton. Se hælend abeah nyðer & wrat mid hys fringre (sic) on þare eorðan.
7 Þa hyo þurh-wunedon hyne axiende. ða aras he up & cwæð to heom. Loch hwilc eower syo synne-leas werpe aræst stan on hyre.
8 Ænd he abeah eft & wrat on þare eorðan.
9 Ða hyo þis ge-hyrdon; þa eoden hyo ut an æfter anan. & he ge-bäd þær sylf. & þæt wyf stod þær on middes.
10 Se hælend aras up & cwæð to hyre. wyf. hwær synt þa þe þe for-wreidon. ne for-demde þe naman.
11 & hyo cwæð na drihtan. & se hælend cwæð ne ich þe ne for-deme. dö ga; ænd ne synega þu næfre mä.
12 Æft spræc se hælend þas þing to heom & cwæð. ich eom middaneardes leoht. Se me felgð ne geð he on þeostra. ac he haefð lifes leoht.
13 Ða farisei cwæðen to hym. þu cyðst ge-wytnesse be þe sylfum. nys þin wytnisse soð.
14 se hælend andswerede & cwæð to heom. Gyf ich cyðe wytnisse be me selfe. mine gewytnisse ys soð. for-þan ich wat hwanon ich cöm. & hwider ich ga. ge niten hwanon ich com. ne hwider ich ga.
15 ge demeð æfter flæsce. ich ne deme nane men.
16 & gyf ich deme; min dom ys soð. For-þan þe ich ne eom äne. ac ich & se fader þe me sende.
17 & on eowre lage ys awriten þæt tweire manne witnysse ys soð.
18 Ich eom þe kyðe wytnisse be me sylfe. & se fæder þe me sente kyð ge-witnesse be me.
19 Witoðlice hyo cwæðen to hym hwær ys þin fæder. Se hælend heom andswerede. & cwæð. ne cunne ge me ne minne fæder. Gyf ge me cuðen wen is þæt ge cuðen minne fæder.
20 Ðas word he spræc æt cepsceamole [Note: gazofilatio ] ænd nan man hyne ne nam. for-þam þe hys tid ne com þa gyt.
21 Witodliche æft se hælend cwæð to heom. Ich fære & ge me secheð ænd ge swelteð on eowre senne. ne muge ge cuman þyder ich fare.
22 Ða cwæðen þa iudeas. cwæðe ge of-slehð he hyne sylfne. for-þam he sægð; ge ne mugen cume þider ich fare;
23 Ða cwæð he to heom. ge synt nyðene. ænd ic em ufene. ge synd of þisen midden-earde. ic ne em of þisen midden-earde.
24 Ic eow saide þt ge swelted on eowre senne. gif ge ne lyfeð þt ic hyt by; ge swelted on eowre senne.
25 Þa cweðen hyo to hym. hwæt ært þu; Se hælend cwæð to heom. ich eom fruma. þe to eow spræke.
26 ich hebbe feola be eow to sprekenna. & to demenne. Ac se þe me sende is sodfæst. & ich sprece on middan-earde þa þing þe ich æt hym ge-hyrde.
27 ænd hy ne undergetan þæt he tealde hym göd to fæder.
28 Se hælend cwæð to heom. Ðanne ge mannes sune upp a-hebbeð. þanne ge-cnawe ge þæt ich hyt eom. ænd ich ne do nan þing of me sylfen. ac ich spræce þas þing. swa min fæder me lærde
29 & se þe me sente ys mid me. & he ne for-læt me ane. for-þan þe ich werche symble þa þing þe hym synde to ge-cweme.
30 Ða he þas þing spræc; manega lyfdon on hyne.
31 Wytodlice se hælend cwæð to þan Iudean. þe hym ge-lyfden. Gif ge wuniað on mine spræce; soðlice ge beoð mine leorning-cnihtes.
32 & ge on-cnaweð sodfæstnysse. & sodfæstnysse eow alest.
33 Ða andswereden hyo hym & cwæðen. we synt abrahames kynnes. & ne þeowedon we nanen menn næfre. hu-mete cweðst þu ge beoð freoge.
34 Se hælend heom andswerede ænd cwæð. Soð ich eow segge þæt ælch þe synne wercð. is þare synne þeow.
35 Witodlice se þeow ne wunað on huse on æchnysse. Se sune wunoð on æchnysse.
36 Gif se sunu eow alest; ge byð soðlice frie.
37 Ich wat þæt ge synt abrahames barn. äcc ge sechad me to of-sleanne. for-þan min spræce ne wuneð on eow.
38 Ich spræce þæt þe ich mid fæder ge-seah. ænd ge doð þa þing. þe ge mid eowren fæderen ge-sægen.
39 Ða andswerede hy; & cwæðen to hym. Abraham ys ure fæder. Ða cwæð se hælend to heom. Gif ge abrahames bearn synt. wercheð abrahames werc.
40 Nu ge secheð me to of-sleanne. þanne mann þe eow sægde sodfæstnysse; þa þe ich ge-hyrde of gode. Ne dyde abraham swa.
41 ge werched eower fader werc. hyo cwæðen witodlice to hym. Ne sende we of forleyre akennede. we hæbbeð enne god to fader.
42 Witoðliche se hælend cwæð to heom. Gif god wære eower fæder; witodlice ge lufedon me. Ich com fram gode. ne com ich na fram me selfe. Ac he me sende.
43 Hwi ne cnawe ge mine spræce. for-þan þe ge ne magen ge-heren mine spræce.
44 Ge synd deofles barn. & ge willað wyrchan eowres fader willen. he wæs fram fremdþe man-slage. ænd he ne wunede on sodfæstnysse. for-þam þe soðfæstnysse nis on hym. Ðanne he spræcð leasinge he spræcd of hym sylfum. for-þan he ys leas & hys fader ëac.
45 Witodlice ge ne lefeð me for-þam þe ich segge eow soðfæstnysse.
46 Hwylch eower a-scuneð me for synne. Gif ich soð segge. hwy ne ge-lefe ge me.
47 Se þe is of gode he herð godes word. for-þy ge ne ge-hyrað for-þam þe ge ne synt of gode.
48 Witodlice þa iudeas andsweredon & cwæðon to hym. hwi ne cweðe we wel þæt þu eart samaritanysc & eart wod.
49 Se hælend andswerede & cwæð. ne eom ich wod. ac ich arwurðige minne fæder. & ge un-arwurðoden me.
50 Witoðlice ne sece ich minne wuldor. se is þe secð & demð.
51 Soðlice ich segge eow. gyf hwa mine spræce ge-healt. ne ge-segð he deað næfre.
52 Ða cwæðen þa iudeas. nu we witon; þæt þu ært wod. Abraham wæs dead. & þa wytegan. & þu cwidst gyf hwa mine spræce hyrð & healt; ne byð he næfre dead.
53 Cwydst þu þæt þu syo mare þonne ure fader abraham. se wæs dead. & þa wytegan wære deade. hwæt þincð þe þæt þu syo.
54 Se hælend heom andswerede. gyf ic wuldrie me selfe nys min wuldor naht. min fader ys þe þe me wuldrað. be þam ge cweðeð þt he syo eowre göd.
55 & ge ne cuðan hine. Ic hine can. & gyf ic segge þæt ich hine ne cunne. ic beo leas & eow ge-lich. ac ic hine can. & ic healde hys spræce.
56 Abraham eowre fæder ge-blyssede þt he gesawe minne daig. & he hine ge-seah & ge-blyssode.
57 Ða iudeas cwæðon to hym. gyt þu ne ert fiftig wintre & ge-sawe þu abraham.
58 Se hælend cwæð; to heom. Ic wæs ær þonne þe abraham wære.
59 Hyo naman stanas to þam þæt hyo wolden hyne torfian. Se hælend hyne bedilegode ænd geode ut of þam temple.
9 1 Ða se hælend for; þa ge-seah he ænne man. þe wæs blind ge-boren.
2 & hys leorning-cnihtes hyne axoden and cwæðen. Lareow. hwæt synegede þes. Oððe his mages þæt he were blind ge-boren.
3 Se hælend andswerede; & cwæð. ne synegede he ne hys magas. ac þæt godes weorc wære ge-swutolod on hym.
4 Me ge-bereð to wercen þas weorc þe me sende þa hwile þe hyt daig ys. nyht cymð þonne nan man wyrcan ne mayg.
5 Ic eom middan-eardes leoht. þa hwile þe ic on middan-earde eom.
6 Ða he þas þing sægde. þa spette he on ða eorðen & worhte fenn of hys spatle ænd smerede mid þa fenne ofer hys eagen.
7 & cwæð to hym. Ga & þweag þe on syloes mere. he for & þweah hyne & com ge-sond.
8 Witodlice hys neah-ge-buras & þa þe hyne ge-seagen þa he weadle wæs; cwæðen. hu nys þis se. þe sæt & wædlede.
9 Sume cwæðen he hyt ys. Sume cwæðen nese; ac ys him ge-lich. he cwæð soðlice ic hyt eom.
10 Ða cwæðen hyo to hym. Hwu wæron þine eagen ge-openedo. (sic)
11 He andswerede & cwæð. Se mann þe ys genemned hælend worhte fen. & smerede mine eagen. & cwæð to me. gä to syloes mere ænd þweah þe. & ic eode & þwoh me. & ge-seah.
12 Ða cwæðon hy to hym. hwær ys he. þa cwæð he; ic nat.
13 Hyo læddon to þam farisean þonne þe þær blind wæs.
14 Hyt wæs reste-daig; þa se hælend worhte þæt fenn. & hys eagen un-tynde.
15 Eft þa farisei hyne axoden. hu he ge-sawe. he cwæð to heom. He dyde fenn ofer mine eagen. & ic þwoh. & ic ge-syo.
16 Sume þa farisei cwæðen. nis þes mann of gode; þe reste-daig ne healt. Sume cwæðon. hwu maig syn-ful mann þæs taken wercann. & hyo fliten heom be-tweon.
17 Hyo cwæðen eft; to þam blindan. Hwæt segst þu be þam þe þine eagen un-tynde. he cwæð. he ys wytega.
18 Ne ge-lyfde þa iudeas be hym. þæt he blind wære & ge-sawe; ær þam þe hy clypedon hys mæges. þe ge-sæwen
19 ænd axodon hyo. & cwæðon. Is þis eower sune þe ge segged þæt blind wære akenned. hu-mæte ge-sehð he nu.
20 Hys magas heom andsweredon & cwæðen. we witen þæt þes ys ure sunu. & þæt he wæs blind akenned.
21 we nyten hu-mæte he nu ge-syhð. ne hwa hys eagen un-tynde. Axiað hyne sylfne. ylde he hæfð spreke for hyne sylfne.
22 Hys mages spræken þas þing for-þam þe hyo on-dreddan þa iudeas. Ða ge-dihton þa iudeas gyf hwa crist andette þæt he wære buton heore ferredene.
23 For-þam cwæðen hys mages. he hafð ylde axioð hyne sylfe.
24 Ða cleopedon hyo eft þanne mann þe ær blind wæs. & cwæðon to hym. Seige godes wuldor we wyten þæt he ys synful.
25 & he cwæð gyf he synfull ys þæt ich nat. an þing ic wat. þæt ich blind wæs. & þæt ic nu ge-syo.
26 Ða cwæðen hyo to hym; hwæt dyde he þe. hu untende he þine eagen.
27 He andswerede heom & cwæð. Ich saigde eow ær. & gyt segge. & ge ge-hyrdon. hwy wille ge hit eft ge-heran. cweðe ge. wille ge beon hys leorning-cnihtas;
28 Ða wæregeden hye hyne & cwæðen. Syo þu hys leorning-cniht. we sende moyses leorning-cnihtas.
29 We witon þæt god s[p]ræc wið moysese. nyton we hwanon þes ys.
30 Se mann andswerede & cwæð to heom. þæt is wunder-lich þæt ge nyton hwanon he ys. & he untynde mine eagen.
31 we witon soðlice þæt god ne ge-herð synfulle. Ac gyf hwa ys gode ge-coren & hys willan wercð. þane he ge-herð.
32 Ne herde we næfre on worlde þæt anyg un-tynde þas eagen þe wære blind ge-boren.
33 Ne myhte he þas þing don gyf he nære of gode.
34 Hyo andsweredon ænd cwæðen to hym. Eall þu ert on sinnen ge-boren. & þu lærst üs. & hyo drifen hyne ut.
35 Ða se hælend ge-hyrde þæt hyo hine drifen ut. Þa cwæð he to hym. þa he hine ge-mette. Ge-lefst þu on godes sunu.
36 He andswerede & cwæð. Hwilc is drihten þt ich on hine ge-lyfe.
37 And se hælend cwæð to hym. Þu hyne seage ænd se þe wið þe spræc se hyt ys.
38 Þa cwæð he. drihten ic ge-lefe. & he fell nyðer. & ge-eadmedede hine.
39 & se hælend cwæð. to hym. Ic com on þisne midden-earde to demenne. þæt þa sculon ge-seon; þe ne seoð. & beon blinde þa þe ge-seoð.
40 Ða þet ge-hyrdon þa farisei þe mid hym wæron. Ða cwæðen hyo to hym. Cwæðst þu synt we blinde.
41 se hælend cwæð to heom. gyf ge blinde wæron nafde ge nane sinne. Nu ge seggeð þæt þæt ge ge-seon. þæt ys eowre synn.
10 1 Soð ic segge eow se þe ne gæð æt þam gate in-to scepene falde; ac stihð elles ofer; he ys þeof & scæðe.
2 Se þe in-gæð æt þam gäte he ys scepe heorde.
3 Ðonne se gate-word læt in. & þa scep ge-herað hys stefne & he nemneð hys agene scep be namen & læt hyo ut.
4 Ænd þonne he hys agene scep læt ut. he gæð be-foran heom. & þa scep hym felgiað. for-þan þe hyo ge-cnaweð hys stefne.
5 Ne felgyað hyo un-cuþan ac hyo fleoð fram hym. for-þan þe hyo ne gë-cneowan un-cuþera stefne.
6 Þys bi-spell se hælend heom sægde. hyo nysten hwæt he spræc to heom.
7 Eft se hælend cwæð to heom. Soð ich eow segge ic eom scepe geat.
8 ealle þa þe elles hwu buton þurh me cuman. wæran þeofes & scæðen. & þa scep hyo ne gehyrdon.
9 Ic eom geat swa hwilc swa þurh me gæð. byed hal. & gæð inn & ut. & fint læse.
10 Þeof ne cymð buton þæt he stele & slea & for-do. Ic com to þam þæt hyo hæbben lyf & hæbben ge-noh.
11 [Note: Ego sum pastor bonus; bonus pastor animam suam dat pro ouibus suis. H. ] Ich eom göd heorde. god heorde sylð hys lyf; for hys scepen.
12 Se hÿra. se þe nys heorda & se þe nah þa scep. þonne he þonne wulf ge-syhð þonne flyhð he. & for-læt þa scep. & se wulf nemð & to-dræfð þa scep
13 se hyra flyhð for-þam þe he byð ahyrod. & hym ne ge-byrað to þam scepum.
14 Ic eom god heorde. & ich ge-cnawe mine scep. & hyo ge-cnaweð me.
15 Swa min fæder cann me. ich cann minne fæder.
16 & ic hæbbe oþer scep þa ne synt of þissere heorda. & hyt ge-byrað þæt ich læde þa hyder and hyo ge-herað mine stefne. & hyt beoð an hyrð. & an heorde.
17 For-þan þe se fader me lufað. forþan þe ich selle mine sawle. & hyo eft nyme.
18 Ne nymð hyo nan man æt me. æt læt hyo fram me sylfe. Ic hæbbe an-weald mine sawle to alætene. & ic hæbbe an-weald hyo eft to nymene. þis bebod ic nam æt minen fader.
19 Eft wæs ungeþwærnes ge-worðen be-twex þam iudeum for þisse spræce.
20 Manega heora cwæðen. Deofel ys on hym. & he wët. hwy hlyste ge hym.
21 Sume cwæðen. Ne synd þis nä wodes mannes word; Cwædst þu mayg wod mann blinde manne eagen alihten. ænd un-tynan.
22 Þa wæron tempel-halgunga on ierusalem ænd hyt wæs winter.
23 & se hælend eode on þam temple on salomones portice.
24 Ða be-stoden þa iudeus (sic) hine utan & cwæðon to hym. hü lange gælst þu ure lyf. Sege üs openlice hwæðer þu crist syo.
25 Se hælend heom andswerede & cwæð. Ich speke to eow & ge ne lefeð; þa weorc þe ich werche on mines fæder naman þa kedeð witnysse be me.
26 ac ge ne ge-lefað. for-þam þe ge ne synt of minum scepan.
27 mine scep hereð mine stefne. & ic gecnawe hyo. & hyo folgiað me.
28 & ich heom sylle eche lyf. & hyo ne for-wurðað næfre. & ne nemd hyo nan mann of minre hande.
29 þæt þe min fæder me sealde; ys mare þonne anyg oþer þing. & ne mayg hyt nan mann of mines fæder hande nimæn.
30 Ich & se fader synd an.
31 Ða iudeas namen stanes þæt hyo wolden hyne torfian.
32 Se hælend heom andswerede and cwæð. Manega gode weorc ich eow ateowede be minen fæder. for hwilcen þare weorken wille ge me stænen.
33 Þa iudeas hym andswereden; & cwæðen. Ne hene we þe for goden weorkan. ac for þinre bismere-spræche. & for-þan þe þu ert män. & wercst ðe to gode.
34 Se hælend heom andswerede & cwæð. Hü nis hit awritan on owre lage. þæt ich sæde ge synd godes.
35 gyf he þa tealde godes þe godes spræce to wæs ge-worðan. & þæt halyg writ ne mayg beon awent.
36 þe se fæder ge-halegode & sende on middan-eard. ge seggeð þæt þu bismer sprecst. for-þan ich saide. ich eom godes sunu.
37 Gyf ich ne weorce mines fæder weorc. ne lefe ge me.
38 Gyf ich werche mines fader werc; & gyf ge me nelleð ge-lefan; ge-lefað þam weorkan. þæt ge on-cnawen & ge-lefan. þæt se fader ys on me. & ich on fæder.
39 Hyo smeagdon witodliche embe þæt hyo woldan hine ge-fon & he eode ut fram heom.
40 Ænd for he eft ofer iordanem to þare stowe þe iohannes wæs. & arest on fullode. & he wunede þær.
41 & manega coman to hym. & cwæðen. ge witodlice ne worhte iohannes nan takan. ealle þa þing þe iohannes saide. be þisen wære soðe.
42 & manega ge-lefdan on hyne.
11 1 Wytodlice sum seoc man wæs ge-nemned lazarus of bethania of marian ceastre & of martham hys swustra.
2 hyt wæs syo maria þe smerede drihten; mid þare sealfe. & dreide hys fet mid hyre lockan. Lazarus hyre broðer wæs ge-yfeled.
3 hys swustron sænde to hym; & cwæðen. drihten nu ys seoc se þe þu lufæst.
4 Ða se hælend þæt ge-hyrde þa cwæð he to heom. Nis þeos untrumnysse nä for deaðe; ac for godes wuldre. þæt godes sunu syo ge-wuldrod þurh hyne.
5 Soðlice se hælend lufede martham. & hyre swuster mariam & lazarum heora broðer.
6 Witoðlice he wæs twegan dages on þare sylfan stowe. þa he herde þt he seoc wæs.
7 Æfter þisum he cwæð to hys leorning-cnihten. uten faren eft to Iudea lande.
8 hys leorning-cnihtes cwæðen; to him. Lareow nu þa iudeas sohten þe þæt hyo woldan þe henen. & wilt þu eft faren þider.
9 Se hælend heom andswerede. & cwæð. Hu ne synd twelf tida þas dayges. gyf hwa gæð on dayge ne æt-sprincð he. For-þan he ge-seoð þises middan-eardes leoht.
10 Gyf he gað on niht heo æt-sprincð for-þan þe leoht nys on hyre.
11 Ðas þing he cwæð. & seoððan he cwæð to heom. Lazarus ure freond slæpd. ac ich wille gän & a-wenchen hyne of slæpe.
12 Hys leorning-cnihtas cwæðon. Drihtan (sic) gyf he slæpð he byeð hal.
13 Se hælend hyt cwæð be hys deaðe. hyo wenden ge-wislice þæt he hyt sægde be swefnes slæpe.
14 Ða cwæð se hælend openlice to heom. Lazarus ys dead.
15 & ich eom bliðe for eower þingen; þæt ge; ge-lefan. for-þam ic næs naht þær; ac uton gan to hym.
16 Ða cwæð thomas to hys ge-feran. uton gän & sweltan mid hym.
17 Ða for se hælend & ge-fand; þæt he wæs forð-faren. & for feower dagen be-bereged.
18 Bethania ys ge-hende ierusalem ofer fyftena furlenga.
19 Manega þare iudea comen to martham & to marian. þæt hyo woldan hyo frefrian for heora broðer þingan.
20 Ða martha ge-hyrde þæt se hælend com; þa arn hyo on-gean hym. & maria sæt æt ham.
21 Ða cwæð martha to þam hælende. Drihten gyf þu wære her; nære min broðer dead.
22 & eac ich wat nuðe. þæt god þe sylð swa hwæt swa þu hyne bydst.
23 Ða cwæð se hælend to hire. þin broðer arist.
24 Ænd martha cwæð to hym. Ic wat þæt he arist on þan utemesten daige.
25 & se hælend cwæð to hyre. ic eom arist & lyf. se þe ge-lyfð on me; þah he dead syo he leofað.
26 & ne swelt nan þare þe leofað ænd ge-lefð; on me. Ge-lyfst þu þises;
27 hyo cwæð to hym. Witodlice drihten ich ge-lefe; þæt þu ert crist; godes sune. þe on midden-eard come.
28 & þa he þas þing saigde. hyo geode digelice & cleopede marie hyre swustor þus cwæðende. her ys ure lareow & clepeð þe.
29 Ða hyo þæt ge-hyrde hyo aras raðe. & com to hym.
30 þa geot ne com se hælend binnan þam ceastre. ac wæs þa get on þare stowe þe martha him on-gean com.
31 Ða iudeas þe wæron mid hyre on huse. & hye frefredon þa hy ge-sægen þæt marie aras & mid efste ut-eode. hyo felgedon hyre þus cwæðende. hyo gað to hys berienne þæt hyo wepe þære.
32 Þa maria com þær se hælend wæs. & hyo hine ge-seah; hyo fell to hys foten. & cwæð to hym. Drihten gyf þu wære her; nære min broðer dead.
33 Þa se hælend ge-seah þæt hyo weop. & þæt þa iudeas weopen þe mid hire comen. he geomerode on hys gaste & ge-drefde hine selfne.
34 ænd cwæð. hwær leigde ge hine. Hyo cwæðon to hym. drihten ga & ge-seoh.
35 & se hælend weop.
36 & þa iudeas cwæðen. locu nu hu he hine lufede.
37 Sume hyo cwæðen. Ne myhte þes þe untynde blindes eagen. don eac þæt þes nære dead.
38 Æft se hælend geomerode on hym sylfon. & com to þare berienne. hyt wæs an scræf. & þær wæs an stan on-uppan ge-leid.
39 Ænd se hælend cwæð doð aweig þonne stan. Ða cwæð martha to hym. þas swustor þe þær dead wæs. Drihten nu he stincð he wæs feower dagen dead.
40 Se hælend cwæð to hyre. ne seide ich þe þæt þu ge-sihst godes wuldor gyf þu ge-lyfst;
41 Þa dedon hyo aweig þonne stan. Se hælend a-höf up hys eagen. & cwæð. fader ic do þe þankes. for-þan þu ge-herdast me.
42 Ic wat þæt þu me symle ge-hyrst. ac ic cwæð for þam folke. þe here on-buton stent. þæt hyo ge-lefan; þæt þu me sendest.
43 Ða he þas þing saigde; he cleopede michelre stefne. Lazarus cum ut.
44 & sone stop forð se ðe dead wæs. ge-bundan handan & fotan. & hys neb wæs mid swatline ge-bundan. Ða cwæð se hælend to heom; un-bindeð hyne & læteð hine gan.
45 Manega þare iudea þe coman to marian & ge-sægen þa þing þe he dyde ge-lefdon on hyne.
46 Hyo sume foren to þam fariseon. & sagdon heom þa þing þe se hælend dyde.
47 Wytodlice þa biscoppes & þa farisei ge-gadereden ge-mot. & cwæðen. Hwæt do we for-þan þe þes mann wercð mycel taken.
48 Gyf we hyne for-læteð þus ealle ge-lyfað on hine. Ænd romane cymd & nemeð ure land. & ure þeodscype.
49 Heora an wæs ge-nemned cayphas. se wæs þa on geare byscop. & cwæð to heom. Ge nyton nan þing.
50 ne ge-cnawað ne ne ge-þenceð. þæt us ys betere þæt an man swelte. for folce. & eall þeod ne for-wurðe.
51 Ne cwæð he þæt of hym sylfe. Ac þa he wæs þæt gear bischop; he witegode þæt þe se hælend scolde swelten for þare þeode.
52 & na synderlice for þare þeode. ac þæt he wolde somnian to-gædere godes folc & godes bearn þe to-drifene wæren.
53 Of þam dayge hyo þohten þæt hyo wolden hine of-slean.
54 Ða ne for se hælend na openliche onmang þam iudeam. ac for on þæt land wið þæt wæstan. on þa burh þe ys ge-nemned effrem. & wunede þær mid his leorning-cnihtan.
55 Iudea eastre wæron ge-hende. & manega foron of þam lande to ierusalem ær þam eastran. þæt hyo wolden hye selfe ge-halegian.
56 hyo sohtan þanne hælend & spræce heom be-tweonan þær hye stoden on þam temple; & þus cwæðen. hwæt wene we þæt he ne cume to freols-daige.
57 þa biscopes & þa pharisei hafden be-boden gyf hwa wiste hwær he wære þæt he hyt kydde. þæt hyo mihtan hine nymen.
12 1 Se hælend com syx dagen ær þam eastren to bethania. þær lazarus wæs dead. þe se hælend a-wehte.
2 Hyo wrohten hym þær ge-beorscipe. & martha þenede [Note: MS. þeonede, alt. to þenede. ] . Lazarus wæs an þare; þe mid heom sæt.
3 Maria nam an pund deorewurðre sealfe mid þam wyrt ge-mengð þe nardus hatað. and smerede þas hælendes fet. & dreigde mid hire locken. & þt hus wæs ge-fylled of þare sealfe swetnysse.
4 Þa cwæð an hys leorning-cnihte. Iudas scarioth þe hyne be-leawde.
5 Hwy ne sealde hyo þas sealfe for þrem hundreð panega þæt man mihta daelen þarfian.
6 Ne cwæð he na þæt for-ðyg þe hym ge-byrede to þam þærfan. ac for-þan þe he wæs þeof; & hæfde scrin; & bær þa þing; þe man sende.
7 Ða cwæð se hælend. Læt hyo þt hyo healde þæt oð þane dayg; þe man me berige.
8 Ge hæbbeð symle þa þearfan mid eow; ac ge næbbeð me symle.
9 Mychel menio þare iudea. ge-cneowen þæt he wæs þær. & hyo comen. næs na for þas hælendes þingan sunderliche. ac þæt hyo woldan ge-seon lazarum; þe he awehte of deaðe.
10 Þa sacerdas aldres þohtan þæt hyo woldan lazarum of-slean.
11 for-þan þe manega foren fram þam iudeam for hys þingan. & ge-lyfdan on þanne hælend.
12 On morgan mycel menio þe coman to þam freols-daige. þa hyo ge-hirdan þæt se hælend com to ierusalem.
13 hyo naman palmtreowene twiggan & geoden ut to-geanes hym; & cleopedan. Syo israele kyng hal & ge-bledsed; þe com on drihtenes name.
14 Ænd se hælend ge-mette ænne assan & rad on-uppan þam. swa hit awritan ys.
15 ne on-dræd þu þe syones dohter; nu þin cyng kymð uppon assen folan sittende.
16 Ne under-geaten hys leorning-cnihtes þas þinge arest. Ac þa se halend wæs ge-wuldred. þa ge-munden hyo þæt þas þing wæren ge-writena be him. & þas þing hio dydon him.
17 Syo menio þe wæs mid him. þa he lazarum clypede of þare berigenne. & hine awehte of deaðe cydde ge-wytnisse.
18 & for-þy him com syo menio on-gean. for-þam þe hyo ge-herdon þæt he worhte þæt taccen.
19 Ða farisei cwæðen be-tweox heom sylfum. we ge-syeð þæt we nan þing ne fremiað. nu wile eall midden-eard gan æfter hym.
20 Sume þæmge wæren hæðene þe foren þæt hyo wolden hyo ge-byddan on þam freols-daige.
21 Ða hyo neahlahten to philippe se wæs of þare galileissan bethsaida. & hyo beden hine & cwæðen leof we willeð þonne hælend ge-seon.
22 Ða eode philippus. & sægde hyt andrea (sic). & æft andreas & phill[ipp]us hit sægde þam hælende.
23 Se hælend heom andswerede. & cwæð. Syo tyd cymð. þæt mannes sune byð ge-swuteled.
24 Soðlice ic segge eow þæt hwætene corn wunað ane bute hit falle on eorðan & syo dead. Gyf hit dead byð hyt bringð mycele wæstme.
25 Se þe lufað hys sawle for-spyld hyo. & se þe hateð hys sawle on þisen middan-earde. ge-halt hyo on æche life.
26 Gyf hwa þenige me fylgie me. & my þeing beoð þær; þær ic eom. Gyf hwa me þenað min fæder hine lufað. & wurðað.
27 Nu min sawle is ge-drefeð. & hwæt segge ic; fader ge-hald me of þisse tide. ac for-þan ic com on þas tid.
28 Fader ge-wuldre þine namen. Ða com stefne of hefene þus cweðende. Ænd ic ge-wuldrede & eft ic wuldrie.
29 Syo menio þe þær stod. & þæt ge-hyrden sægden þæt hyt þunrede. & sume sægden þæt ængel spræc wið hyne.
30 Se hælend heom andswerede & cwæð. Ne com þyos stëfne for minan þingen; ac for eowrum þingen.
31 Nu ys middan-eardes dom. nu beod þises middan-eardes ealdor ut aworpen.
32 & gyf ic byo up ahafan fram eorðan. ic teo ealle þyng to me sylfum.
33 Ðæt he sægde & tacnede hwylcen deaðe he woldan sweltan.
34 Syo menio hym andswerede & cwæð. We ge-hyrdan on þare lage. þæt crist byoð on ecnysse. & hu-mæte sægst þu; hyt gebyrað þt mannes sunu beo up ahafen. Hwæt ys þes mannes sunu.
35 Ða cwæð se hælend. Nu geot ys litel leoht on eow. gað þa hwile þe ge leoht hæbbað; þæt þeostwe (sic) eow ne be-fon. Se þe gað on þeostran. he nat hwiðer he gað.
36 Ða hwile þe ge leoht hæbbeð ge-lefað on leoht þæt ge seon leohtes bearn. Ðas þing se hælend heom sægde. & eode & be-dyglede hine fram heom.
37 Ða he swa michele tacne dyde be-foran heom. hyo ne ge-lefden on hine.
38 þæt þas witegena word ysaias wære ge-fellað þe he cwæð. Drihten hwa ge-lefde þæs þe we ge-hyrden. & hwam wæs drihtenes strengþe ge-swuteled.
39 for-þy hy ne mihton ge-lyefan for-þam ysaias cwæð eft.
40 he ablende here eagen. & ä-herte heora heorta. þæt hyo ne syon mid heora eagen. & mid heorta ne on-geten & syon ge-cyrde. & ic ge-hæle.
41 Ysaias sægde þas þing. þa he ge-seah hys wuldor & spræc be hym.
42 & þeh manega of þam ealdron ge-lefdon on hine. Ac hyo hyt ne kyddan for þare farisea þingon. þe-læs hyo me ut adrifan of heora samnunge.
43 Hyo lufedon manne wuldor; swiðere þanne godes wuldor.
44 Se hælend cleopede. & cwæð to heom. Se þe lefð on me. ne ge-lefð he nä on me; ac on þonne þe me sente.
45 & se þe me ge-syhð; he ge-sihð þanne þe me sente.
46 Ich com to leohten on midden-eard. & nan þare þe ge-lefd on me ne wuniað on þeostran.
47 Ænd gyf hwa ge-herð mine word & ne ge-healt; ne deme ic hine. Ne com ich middan-eard to demenne. ac þæt ic hæle middan-eard.
48 Se ðe me for-higð. & mine word ne underfehð. he hæfð hwa him deme. Syo spæce þe ic spæc sye him demð on þam ytemestan daige.
49 for-þam ic ne sprece of me sylfan. Ac se fader þe me sente. he me be-bead. hwæt ic cweðe & hwæt ic spreke.
50 And ic wat þæt hys bebod ys eche lyf. þa þing þe ic sprece; ic speke swa se fader me saigde.
13 1 Ær þam easter freols-daige. se hælend wiste þt hys tid com. þæt he wolde ge-witan of þissum middan-earde to hys fader. þa he lufede his leorning-cnihtas þe waron on middan-earde. on ænde he hyo lufede.
2 Ænd þa. drihtnes þening wæs ge-macod. þa for se deofol on iudases heorta scariothes. þæt he hyne be-læwde.
3 he wiste þæt se fæder sealde ealle þing on hys handa. & þt he com of göde. & cymð to gode.
4 he aras fram hys þegnunge. & legde hys reaf. & nam linen rail & be-gerte hine.
5 Æfter þam he dede wæter on fæt. & þwog his leorning-cnihte fët. & dreide hyo mid þare lin-wæde þe he wæs mið be-gert.
6 Ða com he to symone petre. & petrus cwæð to hym. Drihten scelt þu þwean mine fet;
7 Se hælend andswerede & cwæð. to hym. þu nast nu. þt ic do. ac þu wast seððan.
8 Petrus cwæð to hym. ne þwehst þu næfre mine fet. Se hælend hym andswerede. & cwæð. Gyf ic þe ne þwea næfst þu nænne dal mid me.
9 Ða cwæð symon petrus to hym. Drihten ne þweag þu ane mine fet; ac eac min heafod ænd mine hande.
10 Þa cwæð se hælend to hym. Se þe clæne byð. ne be-þerf hym buton þæt man hys fet þwea. ac ys al clæne. Ænd ge send sume clæne. næs na ealle.
11 He wiste witodlice hwa hine scolde be-læwen. for-þan he cwæð ne sende ge ealle clæne.
12 Syððan he hafde heore fet a-þwogene. he nam his reaf. & þa he set he cwæð eft to heom. Wite ge hwæt ic eow dyde.
13 Ge clepiad me lareow. & drihtan. & wel ge cweðað. swa ic eom soðlïce.
14 Gyf ic þweoh eower fet.
15 ic eow sealde bisne þæt ge don swa ic eow dyde.
16 Soðlice ic eow segge. nis se þeowa furðra þanne hys hlaford. ne se arendrake nis mare þanne se þe hine sende.
17 Gyf ge þas þing witað ge beoð eadige. gyf ge hyo doð.
18 Ne segge ic be eow eallen. ic wat hwilce ic ge-cheas. Ac þæt þæt halig ge-writ seo ge-feld þe cweð. Se þe æt hlaf mid me a-hefð hys ho on-gean me.
19 nu ic eow segge ær-þam þe hit ge-wurðe. þæt ge ge-lyfan þonne hyt ge-worðan beoð. þæt ic hyt eom.
20 Soð ic eow segge. se þe under-fehð þane þe ic sende. he under-fehþ me. Se þe under-fehð me; under-fehð þane þe me sende.
21 Ða se hælend þas þing sægde. he wæs gedrefed on gaste. & cydde & cwæð. Soð ic eow segge. þæt eower än me be-læwð.
22 Ða leorning-cnihtas be-heoldan heora ælc oðrenne. & heom tweonede be hwam he hyt sægde.
23 An þare leorning-cnihta lenede [Note: MS. hlenede, alt. to lenede; see v. 25. ] on þas hælendes barme þane se hælend lufede.
24 Simon petrus bicnode to þysen & cwæð to him. Hwæt is se þe he hit by sægð.
25 Witodlice þa he hlenede ofer þas hælendes breosten he cwæð to him. Drihten hwæt is he.
26 se hælend hym andswerede & cwæð. He is se þe ic raeche be-dyppedne hlaf. And þa þa he dypte þanne hlaf he sealde hine Iudase scariothe.
27 & þa æfter þam bite sathanas eode on hyne. Ða cwæð se hælend to hym. do raþe þæt þu don wylt;
28 nyste nan þare sittendre to hwam he þt saygde.
29 Sume wendon for-þan iudas hafde scrin þæt se hælend hit cwæðe be hym. bege þa þing þe us þarf syo to þam freols-daige odðet þt he sealde sum þing þearfenden mannen.
30 Ða he nam þane bite. he eode ut þær-rihte. hit wæs niht.
31 þa he ut eode. & se hælend [quoth]. nu ys mannes sunu ge-swuteled. & god is ge-swuteled on him.
32 Gif god is ge-swuteleð on him & god ge-swutelað hine on him selfon.
33 La bearn nu gyt ic eom ge-hwæde tid mid eow. ge me secheð. & swa ic þam iudeam sægde. ge ne magen faren þider þe ic fare. Ænd nu ic eow segge.
34 ic eow selle nywe be-bod. þæt ge lufian eow be-tweonan. swa ic eow lufode.
35 Be þam eow ge-cnaweð ealle men. þæt ge synde mine leorning-cnihtas. gyf ge hæbbað lufe eow be-tweonan.
36 Simon petrus cwæð to him. drihten hwider gæst þu. Se hælend him andswerede & cwæð. ne miht þu me felgan þider ic nu fare. þu færst æft æfter me.
37 Petrus cwæð to hym. hwi ne mæg ic þe nu felgian; ic sylle min lyf for þe.
38 Se hælend hym andswerede & cwæð. þin lyf þu sylst for me. Soð ic þe segge. ne cræwð se coc. ær þu wiðsecst me þreowa.
14 1 & he cwæð to hys leorning-cnihtan. [Note: Non turbetur cor uestrum neque formidet. ] Ne syo eower heorte ge-drefeð. ge ge-lefað on god. & ge-lefeð on me.
2 On mines fader huse synde manega earding-stowe. Ne sægde ic eow. hit ys litles wane þæt ic fare. & wille eow eardung-stowe gerewian.
3 & gyf ic fare. & eow ea[r]dung-stowe ge-gearwige; eft ic cume. & neme eow to me selfen. þæt ge seon hwær ic eom.
4 & ge witon hwider ic fare. & ge cunnan þanne weig.
5 Tomas cwæð to him. Hlaford we nyten hwider þu færst. & hu muge we þanne wei cunnan;
6 Se halend cwæð to him. Ic eom weig. & soðfaestnysse. & lyf. Ne cymð nan to þam fæder buton þurh me.
7 Gyf ge cuþan me. witoðlice ge cuðen minne fader. & henen forð ge hine gecnaweð. & ge hine sæwen.
8 Philippus [quoth] to him. Drihtan atew us þane fæder. & we hæbbeð ge-noh.
9 Se hælend cwæð to him. Philippus swa lange tid ic wæs mid eow & ge ne cneowan me. Se þe me ge-sihð; ge-sihð minne fæder. Hu-mæte cwæðst þu. atew us þinne fæder.
10 ne ge-lefst þu þæt ic eom on fæder. & fader is on me; þa word þe ic to eow spræke; ne sprece ic hy of me sylfe. Se fader þe wuneð on me; he wercð þa werc.
11 Ne ge-lefe ge þæt ic eom on fæder. & fæder is on me. ge-lefð for þam weorcan.
12 Soð ic eow segge. se þe ge-lyfð on me. he wercð þa weorcð (sic) þe ic werce. & he wercð maran þanne þa synd. for-þam þe ic fære to þam fæder.
13 & ic do swa hwæt swa ge byddað on minen namen. þæt se fader syo ge-wuldrod on þam sunu.
14 Gif ge hwæt me biddað on minan naman þt ic do.
15 [Note: Si diligitis me mandata mea seruate. & ego rogabo patrem & alium paraclitum dabo uobis. ] Gyf ge me lufiað; healdod min be-bode
16 & ic bidde fæder. & he sylð eow oðerne frefiend þæt beo æfre mid eow.
17 Soðfæstnysse gast þe þes middeneard ne maig under-fon. He ne can hine for-þan þe he ne gesihð hine. Ge hine cunnen for-þan þe he wuneð mid eow. & beoð on eow.
18 Ne læte ic eow stepchild. ic cume to eow.
19 Nu gyt is an litel fyrst. & midden-eard me ne ge-sihð. Ge me seoð. forþam ic libbe. & ge libbað.
20 On þam daige ge ge-cnaweð þæt ic eom on minen fæder & ge synd on me & ic on eow.
21 Se þe hafð mine be-bode & hylst þa. he ys þe me lufað. Min fæder lufed þane þe me lufað. & ic lufige hyne & ge-swutelige him me selfe.
22 Iudas cwæð to hym. næs na se scarioth. Drihtan hwæt is ge-worðan þæt þu wilt þe selfne ge-swutelian us. & nä midden-earde.
23 Se halend andswerede. & cwæð to him. [Note: Si quis diligit me sermonem meum seruabit. ] Gyf hwa me lufad. he healt mine spraece. & min fæder lufað hine. & we cumeð to hym. & we weorceð earding-stowe mid him.
24 Se þe me ne lufað. ne healt mine spræce. & nis hit min spræce þæt ge ge-hyrdon. ac þas fæder þe me sende.
25 Þas þing ic eow sægde þa ich mid eow wunede.
26 Se halge frofre gast þe se fæder sent on minan naman eow lærð ealle þing. & he lærð eow ealle þa þing. þe ic eow segge.
27 Ic læfe eow sibbe. ic sylle eow mine sibbe. Ne sylle ic eow sibbe swa middan-earð sylð. Ne seo eower heorte ge-drefed. ne ne fortige ge.
28 Ge ge-hyrdan þæt ic eow sægde. ic ga. & ic cume to eow. Witodlice gif ge me lufedon ge ge-blissedon. for-þan þe ic fare to þam fæder. for-þan se fæder is mare þanne ic.
29 Ænd ich eow sægde. ær-þam þe hit wurðe. þæt ge ge-lyfon þanne hit ge-worðan byð.
30 Ne spræce ic nu ma fela wið eow. Ðises middan-eardes ealdor cymð & he næfð nan þing on me.
31 Ac þæt se midden-eard on-cnawe þæt ic lufie þanne fæder. & ic do swa se fæder me be-bead. Arisað uten gan heonon.
15 1 [Note: Ego sum uitis uera & pater meus agricola est. ] Ic eom soð wingearð. & min fæder ys eordtilia.
2 he deð ælc twig aweig on me. þe blæde ne byrð. & he fermað ælc þare þe blæde berð. þæt hyt bere blæde. þe swiðor.
3 Nu ge synd clæne for þare spræce þe ic to eow spræc.
4 wuniað on me & ic on eow. Swa swa twig ne mæg blede beran hyt self buton hyt wunige on wingearde. swa ge ne magen eac buton ge wunigan on me.
5 Ic eom wingeard & ge synd twigan. Se þe wunað on me. & ic on him; se berð mycele blæde. for-þan ge ne magon nan þing don buton me.
6 Gyf hwa ne wunað on me. he byeð ge-worpen ut swa twig. & for-druwað. & he ge-gaderiað þa. & doð on fer & hyo for-bernað.
7 [Note: Si manseritis in me & uerba mea in uobis manserint. quodcumque petieritis fiet uobis. ] Gyf ge wuniað on me. & mine word wuniað on eow. biddað swa hwæt swa ge willed. & hyt beod eower.
8 On þam ys min fæder ge-swutelod. þæt ge beran mychele blæde. & beon mine leorning-cnihtas.
9 & ic lufede eow swa fader lufede me. wunieð on mine lufe.
10 Gyf ge mine be-bode ge-healdeð. ge wuniað on minre lufe. Swa ic ge-heold mines fæder beboda. & ic wuniga on his lufa.
11 Þas þing ic eow sægde. þæt min ge-fea is on eow. & eower ge-fea syo ge-fyllæd.
12 [Note: Hoc est preceptum meum ut diligatis inuicem sicut dilexi uos. ] Ðys is min bebod þæt ge lufigan eow gemenlice. swa ic eow lufede.
13 Nafeð nan man mare lufe þanne þeos is þæt hwa sylle hys lyf for hys freondan.
14 Ge synd mine freond gyf ge doð þas þing þe ic eow be-beode.
15 Ne telle ic eow to þeowan. for-þan se þeowa nat hwæt se hlaford deð. Ic tealde eow to freonden for-þan ic kydde eow ealle þa þing þe ic ge-hyrde æt minen fæder.
16 Ne ge-chure ge me ac ic ge-cheas eow. & ic ge-sette eow þæt ge blæden bæren & eowra blæda ge-læsten. þæt se fæder sylle eow swa hwæt swa ge biddað on minan naman.
17 [Note: Hec mando uobis ut diligatis inuicem. ] Ðas þing ic eow beode; þæt ge lufion eow ge-mænlice.
18 Gyf midden-eard eow hateð witað þæt he hatede me ær eow.
19 Gyf ge on midden-eardan wæren. middan-eard lufede þæt hys wæs. For-þan þe ge ne synd of middan-earde. ac ic eow ge-cheas of middan-earde. for-þi middan-eard eow hateð.
20 Ge-muniað mine spræce þe ic eow sægde. nis þe þeowa mare þanne hys hlaford. Gyf hy me hehton. hye willað hehton eowre. Gyf hyo mine spræce heoldan. hyo healdeð eac eowre.
21 Ac ealle þas þing hyo doð eow for minan namen. for hyo ne cunnan þanne þe sende me.
22 Gyf ic ne come & to heom ne spræce. nafden hyo nane synne. Nu hy nabbeð nane lade be heora synna.
23 Se þe me hateð. hateð minne fader.
24 Gyf ic nane weorc ne worhte on hym þe nan oþer ne wrohte. næfdan hyo nane synne. Nu hyo ge-sæwon & hyo hateden me & minne fæder.
25 Ac þæt syo spræce syo ge-fyllad (sic) þe on heora lage ys awritan þæt hyo hatedan me buton ge-werhtan.
26 [Note: Cum uenerit paraclitus spiritus ueritatis quam (sic) ego mittam a patre. ] Ðonne se frefriend cymð þe ic eow sende fram fæder soðfæstnisse gast þe cymð fram fæder. he kyð ge-witnysse be me.
27 & ge cyðad witnesse for-þam ge wæren fram frumen mid me.
16 1 þas þing ic eow sægde þæt ge ne swikien.
2 hyo doð eow ut of ge-samnengen. Ac syo tid kymð þæt ælc þe eow of-slechð. wenð þæt he þegnige gode.
3 & þas þing hyo doð for-þan þe hyo ne cuþen minne fader ne me.
4 Ac þas þing ic eow sægde þæt ge ge-munion þanne heora tid kymð. þæt ic hyt eow sægde. Ne sægde ic eow þas þing æt fruman. for-þan þe ich wæs mid eow.
5 Nu ic fare to þam þe me sende. & eower nan ne acseð me hwider ic fare.
6 Ac for-þam þe ic spræc þas þing to eow. un-rotnysse ge-fylde eowre heorte.
7 ac ic segge sodfæstnysse. Eow fremed þæt ic fare. Gyf ic ne fare ne kymð se frofriende to eow. Witoðlice gyf ic fare. ich hine sende to eow.
8 & þonne he cymð he þirð (sic) þissne middan-eard. be synne. & be rihtwysnesse. & be dome.
9 Be synne; for-þam hyo ne ge-lyfden on me.
10 Be rihtwysnesse; for-þam ic fare to þam fæder. & ge me ne ge-seoð.
11 Be dome; for-þam þises middan-eardes ealdor ys ge-demed.
12 Gyt ic habbe eow fele to seggene. Ac ge hyt ne magen nu acumen.
13 Þanne þare soðfæstnysse gast kymð. he lærð eow ealle sodfæstnysse. Ne sprecð he of hym sylfan. Ac he spræcð þa þing þe he ge-hyrð. ænd kyð eow þa þing þe toweard synd.
14 he me ge-swuteloð. for-þam he nemð of minum & kyð eow.
15 ealle þa þing þe min fæder hæfð synd mine. for-þi ic cwæð. þæt he nymð of minum & keð eow.
16 [Note: Modicum & non uidebitis me. & iterum modicum & uidebitis me quia uado ad patrem. ] Nu embe an lytel ge me ne ge-seoð. & eft embe litel ge me ge-seoð. for-þam þe ich fare to þam fæder.
17 Ða cwæðen hys leorning-cnihtas heom be-tweonan. Hwæt is þæt he us segð. ymbe litel & ge me ne ge-seoð. & eft embe litel & ge me ge-seoð. & ic fare to þam fæder.
18 hyo cwæð witoðlice hwæt is þæt he cwæð. Embe lytel; we niten hwæt he sprecð.
19 Se hælend wiste þæt hyo wolden hine acsion. & he cwæð to heom. be þam ge smeageð be-tweonan eow. for-þam ic sægde. ymbe lytel ge me ne ge-seoð. & eft embe lytel ge me ge-seoð.
20 Soð ic eow segge þæt ge heofað & wepað. Middan-eard ge-blissað. & ge beod un-rote. ac eower unrotnysse byð ge-went to ge-fean.
21 Þanne wif kenned. hyo hæfð unrotnysse. for-þan þe hire tid com. Þanne hye kend cnapen. ne ge-man hye þare hefinysse for ge-fean. for-þan man beoð ä-kenned on middan-eard.
22 & witodlice ge hæbbeð nu unrotnysse. Eft ic eow ge-syo. & eower heorte ge-blissað. & nan man ne nymð eowerne ge-fean fram eow.
23 & on þan dayge ne byddað me nanes þinges. Soð ic eow segge gyf ge hwæt biddað mine fæder on minan naman he hyt sylð eow.
24 oð þis ne bæde ge nan þing on minan naman. Biddað & ge under-foð þæt eower ge-fea syo ful.
25 Ðas þing ic eow saigde on bispellan. Syo tid cymð þanne ic eow ne spræce on bispellan. ac ic keðe eow openlice; be minan fader.
26 On þam daige ge biddað on minan namen & ic eow ne segge for-þam ic bidde mine fæder be eow.
27 Witodlice se fæder eow lufeð. forþam þe ge lufedon me. & gelyfdon; þæt ic com of gode.
28 Ic for fram þam fæder. & com on middan-eard. Eft ic forlæte midden-eard. & fare wel sone to þam fæder.
29 Hys leorningcnihtas cwæðen to hym. Nu þu sprecst openlice. & ne segst nan by-spell.
30 Nu we witen þæt þu wast ealle þing. & þe nis nan þærf þæt anig þe axie. On þisen we ge-lefað; þæt þu come of gode.
31 Se hælend heom andswerede. & cwæð. Nu ge ge-lyfeð.
32 nu com mi tyd. & cymð þæt ge to-færen. æghwilc to hys agenen. & for-læten me ane. & ic ne eom ane for-þam fæder ys mid me.
33 Þas þing ic eow sægde. þæt ge habben sibbe on me. Ge hæbbað hefige berdene on middan-earde. ac ge-twuwiað (sic). ich ofer-swiððen (sic) midden-eard.
17 1 Þas þing se hælend spræc & a-hof up hys eagen to heofene æend cwæð. Fader tid ys cuman ge-swutele þine sunu þæt þin sune ge-swutelige þe.
2 & swa þu hym sealdest anweald. ælches mannes þæt he sylle eche lyf. ealle þan þe þu hym sealdest.
3 Ðis ys soðliche eche lyf þæt hyo on-cnawen. þæt þu ert an soð god. & se þe þu sendest hælend crist.
4 Ic þe ge-swutelode ofer eorðan. Ic ge-endede þæt weorc þe þu me sealdest to donne.
5 Ænd nu þu fæder ge-brohte me mid þe sylfen. þare brihtnysse þe ic hæfde mid þe ær þan þe midden-eard wære.
6 Ic ge-swutelode þinne naman þam mannan þe þu me sealdest of middan-earde. Hyo wæran þine. & þu hyo sealdest me. & hyo ge-heoldan þine spræce.
7 Nu hyo ge-cneowen þæt ealle þa þing þe þu me sealdest synd of þe.
8 for-þam ic sealde heom þa word þe þu sealdest me; & hy underfengen. & on-cneowan soðlice þæt ic eom of þe. & hye ge-lefdon þæt þu me sentest.
9 Ic bidde for hyo ne bidde ic for middan-earde. ac for þa þe þu me sealdest for-þan hyo synde þine.
10 & ealle þine synde mine. Mine synde þine. & ic eom ge-swutelod on heom.
11 & nu ic ne eom on middan-eard. & hye synd on middan-earde & ich cume to þe. On þare tide se hælend be-heold hys leorning-cnihtes. & cwæð. Halig fæder heald on þinen naman. þæt þu me sealdest. þæt hyo syn an; swa wit synde.
12 Þa ic wæs mid heom ic heold hyo on þinan namen. ic heold þa þe þu me sealdest. & ne for-warð here nan buton for-spillednysse bearn. þæt þæt halige writ syo ge-fylled.
13 Nu ic cume to þe & þas þing ic spræce on midden-earde. þæt hyo habben mine fean. ge-fellende (sic) on heom sylfan.
14 Ic sealde heom þine spræce. & middan-eard hyo hafð on hatienge for-þan hyo ne synde of middan-earde. swa eac ic nem of middan-earde.
15 Ne bidde ic þæt þu hyo neme of middan-earde. ac þæt þu hyo healde of yfele.
16 Ne synde hyo of middan-earde swa ic ne eom of middan-earde.
17 Ge-halege hyo on soðfæstnysse. þin spræce is sodfestnysse.
18 Swa þu me sentest on middan-earde. Ic sende hyo on middan-eard.
19 & for hyo ic halegie me sylfne. þæt hye eac syen ge-halegede on sodfæstnysse.
20 Witodlice ne ge-bidde ic for hyo ane. ac eac for þa þe gyt sculon ge-lefan þurh heore word on me.
21 Þæt ealle syn an. swa þu fæder ert on me. & ic eom on þe. þæt hyo syn eac an on unc. þæt midden-eard ge-lefe þæt þu me sendest.
22 Ænd ic sealde heom þa brihtnysse þe þu me sealdest þæt hy sien an; swa wit synd an.
23 Ich eom on heom. & þu ert on me. þæt hye syen endod on an. þæt midden-eard on-cnawe þæt þu me sændest. & lufedest hye swa þu me lufedest.
24 Fader ic wille þæt þa þe þu me sealdest syen mid me þær ich eom. þæt hye ge-syen mine brihtnysse þe þu me sealdest. for-þan þu lufedest me; ær midden-eard ge-set wære.
25 La rihtwise fæder middan-eard þe ne ge-cneow. witodlice ich þe ge-cneow & hyo on-cneowen þæt þu me sendest.
26 & ich heom kydde þinne nama. & gyt wille kyþan. þæt syo lufe þe þu me lufedest syo on heom; ænd ich eom on heom.